روش های شناسایی آفات در مزارع گندم و راهکارهای مقابله با آن ها
شیما میررحیمی ، کارشناس ارشد حشره شناسی ،سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین
مقدمه :
در سطح دنیا صد ها گونه حشره از گندم تغذیه می کنند . برخی از حشرات نسبت به گندم و شرایطی که گندم در طول ادوار مختلف تاریخی در آن رشد کرده است به صورت اختصاصی سازگار شده اند . این حشرات به طور کلی در حالت تعادل با سیستم قرار دارند . اما با گسترش کشت گندم به مناطق جدید در سال های اخیر بخصوص مناطق گرم تر ، پر باران تر و در شرایط مرطوب تر نسبت به نواحی اولیه کشت گندم ، جمعیت های بسیاری از آفات گندم تا حد شیوع این آفات به صورت معنی دار افزایش یافته است .
در این گونه نواحی شکارچی ها برای افزایش جمعیت به منظور کنترل سطوح آفت احتیاج به زمان زیادی داشته و مدت زمان زیادی نیز جهت اصلاح واریته های مقاوم به کلیه آفات مورد نیاز است. تا آن زمان برای کنترل این آفات باید از تناوب زراعی ، انتخاب تاریخ کاشت مناسب به منظور خارج ساختن گیاه از دسترس آفت ، استفاده از واریته های مقاوم در هنگامی که در دسترس باشند و روش های شیمیایی ، استفاده نمود . موارد ذکر شده در بالا چرخه زندگی آفات را می شکند .
روش های شناسایی آفات در مزارع گندم :
زمانی که ساقه های گیاهان آسیب شدیدی دیده باشند که منجر به مرگ سنبله شود، توسط نوعی زنبور که در ظاهر بی ضرر به نظر می رسد با نام زنبور ساقه خوار گندم و نام علمی Cephus pymaeus ایجاد شده است.
در صورتیکه بخش هایی از محصول دارای قسمت های گسترده قهوه ای و خشک شده باشد باید بوته ها را به صورت جداگانه از نزدیک بررسی کرده و در برگ ها و ساقه ها به دنبال شته سبزرنگ و ترشحات چسبنده آن ها و علائمی نظیر وجود بخش های زرد شده طولی بر روی ساقه و برگ ها ، پیچ خوردگی های شدید برگ ها و پیچ خوردگی محور سنبله بود . برگ های پیچ خورده را باید باز کرده و تغذیه شته ها بر روی این برگ ها را مشاهده نمود. این شته ها به احتمال زیاد شته روسی گندم می باشند. آلودگی های شدید به این نوع شته در فصول خشک می تواند عملکرد محصول را تا 80% کاهش دهد.
مزرعه را برای یافتن بخش هایی که بنیه کمتری دارند مورد بررسی قرار داده و سطح مزرعه را برای یافتن بخش های مرده بر روی برگ ها و ساقه ها از نزدیک باید بررسی کرد که این امر ممکن است در نتیجه وجود سن های گندم یا سایر سپردارهای گندم باشد که شیره برگ ها ، ساقه ها و دانه ها را در مرحله شیری استخراج می کند.
زمانی که برخی سنبله ها مرده و سفید هستند، برای یافتن علائمی از حشرات قطع کننده ساقه ، مزرعه را مورد بررسی قرار داد اما باید توجه داشت که بیماری پوسیدگی طوقه و پاخوره نیز می تواند باعث ایجاد سنبله های سفید رنگ شود و همچنین اگر بخش هایی در سطح مزرعه وجود دارد که گیاهان در آنجا دارای رشد محدود و به رنگ سبز تیره نظیر آنچه پس از تنش آبی رخ می دهد ، باشد غلاف های برگ را کنار زده و آن مناطق و بخش قاعده ساقه ها را برای یافتن لارو های قرمز کمرنگ یا سفید که در حدود 5/1 میلی متر طول دارند جستجو کنید . همچنین برای یافتن پوپاریوم های تیره رنگ شبیه به بذر کتان که به سهولت می توان آن را از سطح گیاه جدا کرد ، بوته را مورد بررسی قرار دهید . این ها مراحل مختلفی از مگس جوانه خوار گندم می باشند که قادر به کاهش های شدید در عملکرد محصول به خصوص در منطقه شمال آفریقا هستند . این مگس از نظر اندازه و شکل شبیه یک پشه است .
دلایل بروز مشکلات توسط حشرات :
کشت مداوم گندم یا تناوب گندم با محصولات میزبان به جمعیت های حشرات در منطقه ، اجازه افزایش می دهد . اجرای تناوب در منطقه و تغییر الگوی تناوب به نحوی که شامل یک محصول غیر میزبان باشد بسیار مناسب است. استفاده از آیش و حذف بوته های گندم و جو که در این اراضی آیش به صورت خودرو می رویند ضروری است. در صورتی که این عمل انجام نشود این بوته ها می توانند با آلودگی به شته روسی گندم به عنوان منبعی برای آلوده سازی مجدد زمین های کشت شده مورد استفاده آفت قرار گیرند .
حشرات می توانند از طریق وزش باد ها یا مهاجرت از مناطق خارجی به منطقه شما وارد شوند ، نظیر آنچه که در مورد ملخ ها صورت می گیرد . در صورت مشاهده این علائم و نیز مشکل ساز بودن این گونه حشرات در سال گذشته ، دیده بانی مزرعه باید به خوبی صورت پذیرد.
راهکارهای مقابله با مشکلات ناشی از حشرات :
محصولاتی که سالم و شاداب هستند نسبت به آفات مقاوم تر بوده و در اغلب زمان ها عاری از آفت باقی می مانند . با تبعیت از عملیات معمول زراعی برای تولید یک محصول خوب ، مشکلات را به حداقل برسانید .کنترل شیمیایی با آن که روشی موثر است اما در اغلب اوقات به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و در صورتی که به طرزی نادرست مورد استفاده قرار گیرد ، ممکن است موجب بروز مشکلات بیشتری نسبت به مشکلی که رفع می کند ، شود .این روش مبارزه را همواره باید به عنوان آخرین روش مد نظر داشت .
با استفاده از بهترین روش های توصیه شده زراعی برای تولید محصول در منطقه، خسارات ناشی از مگس اره و مگس جوانه خوار گندم را به حداقل برسانید . همواره از ابزار شخم تمیز استفاده کرده و پس از برداشت از خارج کردن کامل بقایای گیاهی از ماشین ابزار ، اطمینان حاصل کنید . برای مقابله با مگس جوانه خوار گندم در صورت امکان از واریته های مقاوم استفاده کنید. امکان تاخیر یا به جلو انداختن تاریخ کاشت را به منظور فراهم آوردن یک دوره عاری از مگس در مزرعه مورد بررسی قرار دهید.
در کشورهای مصر و سودان شته هایی مانند Rhopalosiphum padi و Shizaphis graminum قادر به کاهش 30-20 درصدی عملکرد در صورت آلودگی شدید هستند . جمعیت های این آفات را به طور منظم تحت نظر داشته باشید. به محض آن که بیش از 35% از گیاهان در مزرعه به این آفت آلوده شدند از ماده شیمیایی توصیه شده استفاده کنید . کنترل آلودگی های کمتر از این حد از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر نیست .
شته روسی گندم در نواحی مرطوب یا مناطقی که بارندگی شدید است تکثیر نمی شود . واریته هایی از گندم که نسبت به شته روسی گندم مقاوم است ، وجود دارد . این واریته ها در مناطقی که آلودگی وجود دارد به منظور کاهش جمعیت آفت یا عدم نیاز به سمپاشی ، باید مورد استفاده قرار گیرد .
تعداد پوره های تغذیه کننده و حشرات بالغ سن گندم را بشمارید . هنگامی که میانگین تعداد پوره ها در مزرعه 12-6 عدد در هر متر مربع و یا حشرات بالغ به 3-2 عدد در متر مربع رسید ، با هماهنگی کارشناسان اقدام به سم پاشی نمایید . برای کنترل آفات قطع کننده ساقه از تناوب زراعی استفاده کنید . بطور کلی هزینه کنترل آلودگی های ناشی از حشرات قطع کننده ساقه نسبت به سود حاصل از افزایش عملکرد در نتیجه از بین بردن آن ها بیشتر است .
آفات خاکی
آفات خاکی نظیر انواع موریانه ، مورچه ، موش و زنجره ، سوسک های خاکی ، کرم های سفید ، کرم های حلقوی ، شته های ریشه و سوسک های ریشه معمولاً فقط در زراعت دیم به عنوان یک مشکل عمده محسوب می شوند . تحت شرایط آبی، رشد محصول سریع تر و منظم تر بوده و بنابراین محصول توانایی بیشتری برای رشد در صورت بروز هر گونه آسیب از جانب آفات را دارد .
شخم نیز محصول را از آسیب ناشی از حشرات خاکی مصون می دارد . عملیات شخم ، آفات خاکی را در معرض خشک شدن قرار داده و منابع غذایی آن ها را از بین برده و این در حالی است که آبیاری های معمول ، محیط زیست آن ها را دچار اختلال می کند . حذف یا مخلوط کردن بقایای محصول با خاک موجب محدود شدن محیط زیست و منابع غذایی آن ها می شود . تحت شرایط خاک ورزی حداقل یا کشت مستقیم بذور درون کاه و کلش ممکن است موجب شود برخی از آفات خاکی در طول سالیان متمادی در خاک تجمع یابند.
در صورتی که از جانب آفات خاکی مشکلی پدید آید پس از شناسایی آفت نسبت به انجام نکات زیر اقدام کنید :
1- تناوب زراعی با استفاده از یک محصول شکننده ی چرخه زندگی آفت ، که آفت از آن تغذیه نمی کند یا آیش گذاشتن زمین.
2-کشت با تمرکز بر حذف یا اختلاط کامل بقایای گیاهی و حذف علف های هرز .
3-تغذیه محصول و نحوه اجرای آبیاری غرقابی را به منظور حفظ رشد سریع محصول و غلبه آن بر آفت، بهبود ببخشید .
4- عملیات کاشت را به نحوی تنظیم کنید که از چرخه زندگی آفت خارج باشد .
شیما میررحیمی ، کارشناس ارشد حشره شناسی ،سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین
مقدمه :
در سطح دنیا صد ها گونه حشره از گندم تغذیه می کنند . برخی از حشرات نسبت به گندم و شرایطی که گندم در طول ادوار مختلف تاریخی در آن رشد کرده است به صورت اختصاصی سازگار شده اند . این حشرات به طور کلی در حالت تعادل با سیستم قرار دارند . اما با گسترش کشت گندم به مناطق جدید در سال های اخیر بخصوص مناطق گرم تر ، پر باران تر و در شرایط مرطوب تر نسبت به نواحی اولیه کشت گندم ، جمعیت های بسیاری از آفات گندم تا حد شیوع این آفات به صورت معنی دار افزایش یافته است .
در این گونه نواحی شکارچی ها برای افزایش جمعیت به منظور کنترل سطوح آفت احتیاج به زمان زیادی داشته و مدت زمان زیادی نیز جهت اصلاح واریته های مقاوم به کلیه آفات مورد نیاز است. تا آن زمان برای کنترل این آفات باید از تناوب زراعی ، انتخاب تاریخ کاشت مناسب به منظور خارج ساختن گیاه از دسترس آفت ، استفاده از واریته های مقاوم در هنگامی که در دسترس باشند و روش های شیمیایی ، استفاده نمود . موارد ذکر شده در بالا چرخه زندگی آفات را می شکند .
روش های شناسایی آفات در مزارع گندم :
زمانی که ساقه های گیاهان آسیب شدیدی دیده باشند که منجر به مرگ سنبله شود، توسط نوعی زنبور که در ظاهر بی ضرر به نظر می رسد با نام زنبور ساقه خوار گندم و نام علمی Cephus pymaeus ایجاد شده است.
در صورتیکه بخش هایی از محصول دارای قسمت های گسترده قهوه ای و خشک شده باشد باید بوته ها را به صورت جداگانه از نزدیک بررسی کرده و در برگ ها و ساقه ها به دنبال شته سبزرنگ و ترشحات چسبنده آن ها و علائمی نظیر وجود بخش های زرد شده طولی بر روی ساقه و برگ ها ، پیچ خوردگی های شدید برگ ها و پیچ خوردگی محور سنبله بود . برگ های پیچ خورده را باید باز کرده و تغذیه شته ها بر روی این برگ ها را مشاهده نمود. این شته ها به احتمال زیاد شته روسی گندم می باشند. آلودگی های شدید به این نوع شته در فصول خشک می تواند عملکرد محصول را تا 80% کاهش دهد.
مزرعه را برای یافتن بخش هایی که بنیه کمتری دارند مورد بررسی قرار داده و سطح مزرعه را برای یافتن بخش های مرده بر روی برگ ها و ساقه ها از نزدیک باید بررسی کرد که این امر ممکن است در نتیجه وجود سن های گندم یا سایر سپردارهای گندم باشد که شیره برگ ها ، ساقه ها و دانه ها را در مرحله شیری استخراج می کند.
زمانی که برخی سنبله ها مرده و سفید هستند، برای یافتن علائمی از حشرات قطع کننده ساقه ، مزرعه را مورد بررسی قرار داد اما باید توجه داشت که بیماری پوسیدگی طوقه و پاخوره نیز می تواند باعث ایجاد سنبله های سفید رنگ شود و همچنین اگر بخش هایی در سطح مزرعه وجود دارد که گیاهان در آنجا دارای رشد محدود و به رنگ سبز تیره نظیر آنچه پس از تنش آبی رخ می دهد ، باشد غلاف های برگ را کنار زده و آن مناطق و بخش قاعده ساقه ها را برای یافتن لارو های قرمز کمرنگ یا سفید که در حدود 5/1 میلی متر طول دارند جستجو کنید . همچنین برای یافتن پوپاریوم های تیره رنگ شبیه به بذر کتان که به سهولت می توان آن را از سطح گیاه جدا کرد ، بوته را مورد بررسی قرار دهید . این ها مراحل مختلفی از مگس جوانه خوار گندم می باشند که قادر به کاهش های شدید در عملکرد محصول به خصوص در منطقه شمال آفریقا هستند . این مگس از نظر اندازه و شکل شبیه یک پشه است .
دلایل بروز مشکلات توسط حشرات :
کشت مداوم گندم یا تناوب گندم با محصولات میزبان به جمعیت های حشرات در منطقه ، اجازه افزایش می دهد . اجرای تناوب در منطقه و تغییر الگوی تناوب به نحوی که شامل یک محصول غیر میزبان باشد بسیار مناسب است. استفاده از آیش و حذف بوته های گندم و جو که در این اراضی آیش به صورت خودرو می رویند ضروری است. در صورتی که این عمل انجام نشود این بوته ها می توانند با آلودگی به شته روسی گندم به عنوان منبعی برای آلوده سازی مجدد زمین های کشت شده مورد استفاده آفت قرار گیرند .
حشرات می توانند از طریق وزش باد ها یا مهاجرت از مناطق خارجی به منطقه شما وارد شوند ، نظیر آنچه که در مورد ملخ ها صورت می گیرد . در صورت مشاهده این علائم و نیز مشکل ساز بودن این گونه حشرات در سال گذشته ، دیده بانی مزرعه باید به خوبی صورت پذیرد.
راهکارهای مقابله با مشکلات ناشی از حشرات :
محصولاتی که سالم و شاداب هستند نسبت به آفات مقاوم تر بوده و در اغلب زمان ها عاری از آفت باقی می مانند . با تبعیت از عملیات معمول زراعی برای تولید یک محصول خوب ، مشکلات را به حداقل برسانید .کنترل شیمیایی با آن که روشی موثر است اما در اغلب اوقات به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و در صورتی که به طرزی نادرست مورد استفاده قرار گیرد ، ممکن است موجب بروز مشکلات بیشتری نسبت به مشکلی که رفع می کند ، شود .این روش مبارزه را همواره باید به عنوان آخرین روش مد نظر داشت .
با استفاده از بهترین روش های توصیه شده زراعی برای تولید محصول در منطقه، خسارات ناشی از مگس اره و مگس جوانه خوار گندم را به حداقل برسانید . همواره از ابزار شخم تمیز استفاده کرده و پس از برداشت از خارج کردن کامل بقایای گیاهی از ماشین ابزار ، اطمینان حاصل کنید . برای مقابله با مگس جوانه خوار گندم در صورت امکان از واریته های مقاوم استفاده کنید. امکان تاخیر یا به جلو انداختن تاریخ کاشت را به منظور فراهم آوردن یک دوره عاری از مگس در مزرعه مورد بررسی قرار دهید.
در کشورهای مصر و سودان شته هایی مانند Rhopalosiphum padi و Shizaphis graminum قادر به کاهش 30-20 درصدی عملکرد در صورت آلودگی شدید هستند . جمعیت های این آفات را به طور منظم تحت نظر داشته باشید. به محض آن که بیش از 35% از گیاهان در مزرعه به این آفت آلوده شدند از ماده شیمیایی توصیه شده استفاده کنید . کنترل آلودگی های کمتر از این حد از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر نیست .
شته روسی گندم در نواحی مرطوب یا مناطقی که بارندگی شدید است تکثیر نمی شود . واریته هایی از گندم که نسبت به شته روسی گندم مقاوم است ، وجود دارد . این واریته ها در مناطقی که آلودگی وجود دارد به منظور کاهش جمعیت آفت یا عدم نیاز به سمپاشی ، باید مورد استفاده قرار گیرد .
تعداد پوره های تغذیه کننده و حشرات بالغ سن گندم را بشمارید . هنگامی که میانگین تعداد پوره ها در مزرعه 12-6 عدد در هر متر مربع و یا حشرات بالغ به 3-2 عدد در متر مربع رسید ، با هماهنگی کارشناسان اقدام به سم پاشی نمایید . برای کنترل آفات قطع کننده ساقه از تناوب زراعی استفاده کنید . بطور کلی هزینه کنترل آلودگی های ناشی از حشرات قطع کننده ساقه نسبت به سود حاصل از افزایش عملکرد در نتیجه از بین بردن آن ها بیشتر است .
آفات خاکی
آفات خاکی نظیر انواع موریانه ، مورچه ، موش و زنجره ، سوسک های خاکی ، کرم های سفید ، کرم های حلقوی ، شته های ریشه و سوسک های ریشه معمولاً فقط در زراعت دیم به عنوان یک مشکل عمده محسوب می شوند . تحت شرایط آبی، رشد محصول سریع تر و منظم تر بوده و بنابراین محصول توانایی بیشتری برای رشد در صورت بروز هر گونه آسیب از جانب آفات را دارد .
شخم نیز محصول را از آسیب ناشی از حشرات خاکی مصون می دارد . عملیات شخم ، آفات خاکی را در معرض خشک شدن قرار داده و منابع غذایی آن ها را از بین برده و این در حالی است که آبیاری های معمول ، محیط زیست آن ها را دچار اختلال می کند . حذف یا مخلوط کردن بقایای محصول با خاک موجب محدود شدن محیط زیست و منابع غذایی آن ها می شود . تحت شرایط خاک ورزی حداقل یا کشت مستقیم بذور درون کاه و کلش ممکن است موجب شود برخی از آفات خاکی در طول سالیان متمادی در خاک تجمع یابند.
در صورتی که از جانب آفات خاکی مشکلی پدید آید پس از شناسایی آفت نسبت به انجام نکات زیر اقدام کنید :
1- تناوب زراعی با استفاده از یک محصول شکننده ی چرخه زندگی آفت ، که آفت از آن تغذیه نمی کند یا آیش گذاشتن زمین.
2-کشت با تمرکز بر حذف یا اختلاط کامل بقایای گیاهی و حذف علف های هرز .
3-تغذیه محصول و نحوه اجرای آبیاری غرقابی را به منظور حفظ رشد سریع محصول و غلبه آن بر آفت، بهبود ببخشید .
4- عملیات کاشت را به نحوی تنظیم کنید که از چرخه زندگی آفت خارج باشد .
دیدگاه ها