بسیاری از مواد معدنی استفاده شده در خوراک حیوانات، سنگ معدن های طبیعی هستند و ممکن است آلاینده هایی داشته باشند که موجب گوناگونی غلظت آن ها و میزان مواد مغذی در آن ها می شود.
سال ها آزمایش و خطا باید صورت گیرد تا به طور کامل بتوانیم متوجه شویم که چرا فرمول بعضی از خوراک ها موثر و امکان پذیر و بعضی دیگر ناکارآمد است.
10 درصد فرمولاسیون یک خوراک علم و دانش و 90 درصد آن تجربه است؛ این بدان معنا نیست که پیش زمینه علمی برای موازنه کردن وجود ندارد، بلکه دلیل آن این است که فرد بعد از پایان تحصیلات در کار این موضوع را یاد می گیرد. خیلی از دانشگاه ها فرمولاسیون خوراک را آموزش نمی دهند، حتی در سال های بعد از فارغ التحصیلی نیز آموزشی در این زمینه وجود ندارد و فرد مستقیم به سراغ این مسئله می رود.
بعضی از فارغ التحصیلان در کلاس های دانشگاهی خود به طور شفاهی در مورد چگونگی فرمول بندی خوراک شنیده اند. با این حال سال ها آزمایش و خطا نیاز است تا کاملا بتوان متوجه شد که کدام فرمول امکان پذیر است و کدام فرمول در این زمینه کارایی ندارد. "رازهایی" که در زیر گفته شده تجربیاتی شخصی است که اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرند.
1- میزان آهن موجود بیشتر از آن چیزی است که در برگه می بینید
بسیاری از فرمول های خوراک که برای حیوانات تک معده ای تنظیم شده اند،حاوی بیش از 100 ppmآهن می باشند که از نمک های آهن مثل سولفات آهن گرفته شده است. این آهن معمولا بیش تر از میزان کافی برای حیوان است، و میزان آهن موجود در مواد طبیعی مانند ذرت، گندم و سویا نیز در نظر گرفته نمی شوند. این موضوع در مورد تمامی مواد طبیعی از جمله آهن صادق است. البته در مورد آهن معمولا منبع آهن دیگری وجود دارد که آن دی کلسیم یا مونوکلسیم فسفات است. کلسیم و فسفات ذکر شده (عمدتا) منابعی هستند که بیش از 8,000 ppm آهن دارند در حالی که منابع با دوام تر فسفر مانند سنگ فسفات، حاوی بیش از 19,000 ppm آهن می باشند. اضافه کردن 10 کیلوگرم در هر تن دی کلسیم فسفات (8,000 ppm آهن) جیره غذایی کامل را با 80 ppm آهن اضافی تکمیل می کند. اگر به جای آن سنگ فسفات استفاده می شد، 190 ppm آهن اضافی وجود دارد.
به علاوه، بعضی از خوراک ها که به حیوانات جوان داده می شود با رنگ زرد تقویت می شوند که اغلب این رنگ زرد اکسید آهن است و دوز معمول آن 1 کیلوگرم در هر تن است. این میزان خود700 ppmsاست (اکسید آهن 70 درصد یا 70,000 ppm آهن دارد). مشکلی که اینجا پیش می آید زیاد مربوط به مسمویت یا آلودگی محیطی نیست بلکه مشکل اشریشیا کلی است؛ اشریشیا کلی نوعی باکتری بیماری زا در روده خلفی است و به علت میزان بالای آهن (و پروتئین) به وجود می آید. کنترل میزان کل غلظت آهن در خوراک های حساس باید به طور دقیق بررسی شود نه از طریق لیبل زده شده روی پرمیکس های معدنی!
2- سنگ آهک فقط کلسیم کربنات نیستاین اشتباهی است که معمولا در میان فارغ التحصیلان دانشگاه رایج است. یکی از اساتید دانشگاه متذکر شده بودکه کلسیم کربنات خالص همان سنگ آهک نیست. کلسیم کربنات خالص حاوی 38 درصد کلسیم است اما سنگ آهک (در خالص ترین شکل خود) ممکن است بین 22 تا 38 درصد کلسیم داشته باشد. تفاوت در غلظت کلسیم به دلیل آلاینده هایطبیعی استکه از فرایند استخراج سنگ آهک از معادن زمینی به وجود می آید. با توجه به منبع، محل و فرآیند، غلظت کلسیم ممکن است متفاوت از پیش بینی های انجام شده است.
استفاده از کلسیم کربنات به عنوان حامل و عامل سیالنشان می دهد که چرا آنالیزهای نمونه خوراک همیشه کلسیم را بیش از مشخصه های خوراک نشان می دهد.
این موضوع برای بسیاری از حیوانات مشکل به حساب نمی آید اما مرغ های تخم گذار و گاوهای شیرده نیاز دارند که میزان کلسیم مصرفی آن ها دقیق باشد. اگر مقدار آن زیاد باشد دچار مشکل می شوند و اگر هم ناکافی باشد عملکرد خوبی نخواهند داشت. به همین دلیل است که بسیاری سنگ آهک را کنار گذاشته اند یا آن را فقطدر فرمول خوراک های غیر حساس استفاده می کنند، و ترجیح می دهند از نوع شیمیایی استاندارد شده آن، یعنی کلسیم کربنات خوراکی، استفاده کنند.
3- همه جا کلسیم وجود دارد؟
کلسیم کربنات، حتی به شکل شیمیایی اش، بسیار ارزان قیمت است و اغلب به عنوان حامل برای تعدادی از مکمل ها و بسیاری از پرمیکس ها و کنسانتره هایی استفاده می شود که حاوی مقدار زیادی مواد معدنی هستند. به علاوه، اغلب از سنگ آهک به عنوان عامل سیال در پودر سویا و موارد دیگر مثل منابع پروتئین "روغنی" دارای منشاهای گیاهی استفاده می شود. میزان گنجایش تقریبا 0.5 درصد است که برابر با 1 کیلوگرم سنگ آهک اضافی در هر تن است و خوراک را با میزان گنجایش متوسط 20 درصد برای پودر سویا کامل می کند. وجود مقدار کمی کلسیم اضافه لزوما مضر نیست اما بعضی از دام ها و طیور از کلسیم اضافی در خوراکشان رنج می برند.
3- آیا مواد معدنی غیر ارگانیک می توانند از نظر زیستی مانند مواد معدنی ارگانیک در دسترس باشند؟
بعضی از مسئولان بر اساس آزمایش های بسیاری که انجام شده است نتیجه گیری کرده اند که همه انواع ارگانیک در مقایسه با انواع غیر ارگانیک از نظر فراهمی زیستی بهتر نیستند. به بیان دیگر، این اشتباه در میان همگان رایج است که مواد ارگانیک همیشه نسبت به مواد معدنی غیر ارگانیک فراهمی زیستی بیشتری دارند. در نهایت، این محصول شخصی است که نیاز به آزمایش دارد و در نتیجه باید هم از نظر شیمیایی پاک و سالم باشد و هم عاری از آلاینده ها. برای مثال، وجود آلاینده MnO2 در سنگ اکسید منگنز، فراهمی زیستی منگنز را کاهش می دهد، اگرچه میزان کل منگنز به نظر همان اندازه یا بیشتر می آید.
5- مختصری در مورد فیتاز
همه محصولات فیتاز در بازار با هم یکسان نیستند. همه آن ها از نظر فنی با یکدیگر متفاوت می باشند و از همه مهم تر از نظر اثر زیستی نیز تفاوت هایی دارند.اما بعد از آن که محصولی خاص انتخاب می شود، توصیه های کارخانه سازنده آن محصول باید تا جایی به کار گرفته شود که سطح فسفر آزاد شده به میزان ذکر شده برسد. در کل، تک دوز فیتاز 0.8 تا 0.10 درصد فسفر فراهم شده زیستی (برای طیور) آزاد می کند. نسل جدید فیتازها امکان آزاد شدن بیشتری دارند و اگر فیتاز معمولی نیز اضافه شود روند به همین صورت می باشد.
باید یادآور شد که بسیاری از کارخانه دارها می دانند که از اثر اعلام شده به ازای هر دز تخطی می کنند تا از مرگ و میر جلوگیری کنند اما داستان دیگری هم وجود دارد. در زمانی که قیمت فسفات بالا است، مقدار دز ثانویه می تواند 50 درصد تاثیر دز اول را داشته باشد. به بیان دیگر، دز ثانویه فیتاز 0.04 تا 0.05 درصد فسفر فراهم شده زیستی یا قابل هضم هضم آزاد می کند.
سال ها آزمایش و خطا باید صورت گیرد تا به طور کامل بتوانیم متوجه شویم که چرا فرمول بعضی از خوراک ها موثر و امکان پذیر و بعضی دیگر ناکارآمد است.
10 درصد فرمولاسیون یک خوراک علم و دانش و 90 درصد آن تجربه است؛ این بدان معنا نیست که پیش زمینه علمی برای موازنه کردن وجود ندارد، بلکه دلیل آن این است که فرد بعد از پایان تحصیلات در کار این موضوع را یاد می گیرد. خیلی از دانشگاه ها فرمولاسیون خوراک را آموزش نمی دهند، حتی در سال های بعد از فارغ التحصیلی نیز آموزشی در این زمینه وجود ندارد و فرد مستقیم به سراغ این مسئله می رود.
بعضی از فارغ التحصیلان در کلاس های دانشگاهی خود به طور شفاهی در مورد چگونگی فرمول بندی خوراک شنیده اند. با این حال سال ها آزمایش و خطا نیاز است تا کاملا بتوان متوجه شد که کدام فرمول امکان پذیر است و کدام فرمول در این زمینه کارایی ندارد. "رازهایی" که در زیر گفته شده تجربیاتی شخصی است که اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرند.
1- میزان آهن موجود بیشتر از آن چیزی است که در برگه می بینید
بسیاری از فرمول های خوراک که برای حیوانات تک معده ای تنظیم شده اند،حاوی بیش از 100 ppmآهن می باشند که از نمک های آهن مثل سولفات آهن گرفته شده است. این آهن معمولا بیش تر از میزان کافی برای حیوان است، و میزان آهن موجود در مواد طبیعی مانند ذرت، گندم و سویا نیز در نظر گرفته نمی شوند. این موضوع در مورد تمامی مواد طبیعی از جمله آهن صادق است. البته در مورد آهن معمولا منبع آهن دیگری وجود دارد که آن دی کلسیم یا مونوکلسیم فسفات است. کلسیم و فسفات ذکر شده (عمدتا) منابعی هستند که بیش از 8,000 ppm آهن دارند در حالی که منابع با دوام تر فسفر مانند سنگ فسفات، حاوی بیش از 19,000 ppm آهن می باشند. اضافه کردن 10 کیلوگرم در هر تن دی کلسیم فسفات (8,000 ppm آهن) جیره غذایی کامل را با 80 ppm آهن اضافی تکمیل می کند. اگر به جای آن سنگ فسفات استفاده می شد، 190 ppm آهن اضافی وجود دارد.
به علاوه، بعضی از خوراک ها که به حیوانات جوان داده می شود با رنگ زرد تقویت می شوند که اغلب این رنگ زرد اکسید آهن است و دوز معمول آن 1 کیلوگرم در هر تن است. این میزان خود700 ppmsاست (اکسید آهن 70 درصد یا 70,000 ppm آهن دارد). مشکلی که اینجا پیش می آید زیاد مربوط به مسمویت یا آلودگی محیطی نیست بلکه مشکل اشریشیا کلی است؛ اشریشیا کلی نوعی باکتری بیماری زا در روده خلفی است و به علت میزان بالای آهن (و پروتئین) به وجود می آید. کنترل میزان کل غلظت آهن در خوراک های حساس باید به طور دقیق بررسی شود نه از طریق لیبل زده شده روی پرمیکس های معدنی!
2- سنگ آهک فقط کلسیم کربنات نیستاین اشتباهی است که معمولا در میان فارغ التحصیلان دانشگاه رایج است. یکی از اساتید دانشگاه متذکر شده بودکه کلسیم کربنات خالص همان سنگ آهک نیست. کلسیم کربنات خالص حاوی 38 درصد کلسیم است اما سنگ آهک (در خالص ترین شکل خود) ممکن است بین 22 تا 38 درصد کلسیم داشته باشد. تفاوت در غلظت کلسیم به دلیل آلاینده هایطبیعی استکه از فرایند استخراج سنگ آهک از معادن زمینی به وجود می آید. با توجه به منبع، محل و فرآیند، غلظت کلسیم ممکن است متفاوت از پیش بینی های انجام شده است.
استفاده از کلسیم کربنات به عنوان حامل و عامل سیالنشان می دهد که چرا آنالیزهای نمونه خوراک همیشه کلسیم را بیش از مشخصه های خوراک نشان می دهد.
این موضوع برای بسیاری از حیوانات مشکل به حساب نمی آید اما مرغ های تخم گذار و گاوهای شیرده نیاز دارند که میزان کلسیم مصرفی آن ها دقیق باشد. اگر مقدار آن زیاد باشد دچار مشکل می شوند و اگر هم ناکافی باشد عملکرد خوبی نخواهند داشت. به همین دلیل است که بسیاری سنگ آهک را کنار گذاشته اند یا آن را فقطدر فرمول خوراک های غیر حساس استفاده می کنند، و ترجیح می دهند از نوع شیمیایی استاندارد شده آن، یعنی کلسیم کربنات خوراکی، استفاده کنند.
3- همه جا کلسیم وجود دارد؟
کلسیم کربنات، حتی به شکل شیمیایی اش، بسیار ارزان قیمت است و اغلب به عنوان حامل برای تعدادی از مکمل ها و بسیاری از پرمیکس ها و کنسانتره هایی استفاده می شود که حاوی مقدار زیادی مواد معدنی هستند. به علاوه، اغلب از سنگ آهک به عنوان عامل سیال در پودر سویا و موارد دیگر مثل منابع پروتئین "روغنی" دارای منشاهای گیاهی استفاده می شود. میزان گنجایش تقریبا 0.5 درصد است که برابر با 1 کیلوگرم سنگ آهک اضافی در هر تن است و خوراک را با میزان گنجایش متوسط 20 درصد برای پودر سویا کامل می کند. وجود مقدار کمی کلسیم اضافه لزوما مضر نیست اما بعضی از دام ها و طیور از کلسیم اضافی در خوراکشان رنج می برند.
3- آیا مواد معدنی غیر ارگانیک می توانند از نظر زیستی مانند مواد معدنی ارگانیک در دسترس باشند؟
بعضی از مسئولان بر اساس آزمایش های بسیاری که انجام شده است نتیجه گیری کرده اند که همه انواع ارگانیک در مقایسه با انواع غیر ارگانیک از نظر فراهمی زیستی بهتر نیستند. به بیان دیگر، این اشتباه در میان همگان رایج است که مواد ارگانیک همیشه نسبت به مواد معدنی غیر ارگانیک فراهمی زیستی بیشتری دارند. در نهایت، این محصول شخصی است که نیاز به آزمایش دارد و در نتیجه باید هم از نظر شیمیایی پاک و سالم باشد و هم عاری از آلاینده ها. برای مثال، وجود آلاینده MnO2 در سنگ اکسید منگنز، فراهمی زیستی منگنز را کاهش می دهد، اگرچه میزان کل منگنز به نظر همان اندازه یا بیشتر می آید.
5- مختصری در مورد فیتاز
همه محصولات فیتاز در بازار با هم یکسان نیستند. همه آن ها از نظر فنی با یکدیگر متفاوت می باشند و از همه مهم تر از نظر اثر زیستی نیز تفاوت هایی دارند.اما بعد از آن که محصولی خاص انتخاب می شود، توصیه های کارخانه سازنده آن محصول باید تا جایی به کار گرفته شود که سطح فسفر آزاد شده به میزان ذکر شده برسد. در کل، تک دوز فیتاز 0.8 تا 0.10 درصد فسفر فراهم شده زیستی (برای طیور) آزاد می کند. نسل جدید فیتازها امکان آزاد شدن بیشتری دارند و اگر فیتاز معمولی نیز اضافه شود روند به همین صورت می باشد.
باید یادآور شد که بسیاری از کارخانه دارها می دانند که از اثر اعلام شده به ازای هر دز تخطی می کنند تا از مرگ و میر جلوگیری کنند اما داستان دیگری هم وجود دارد. در زمانی که قیمت فسفات بالا است، مقدار دز ثانویه می تواند 50 درصد تاثیر دز اول را داشته باشد. به بیان دیگر، دز ثانویه فیتاز 0.04 تا 0.05 درصد فسفر فراهم شده زیستی یا قابل هضم هضم آزاد می کند.
دیدگاه ها