در چند دهه اخیر به دلیل اقدامات نامناسب در حوزه زراعی و عدم مدیریت و برنامه ریزی علمی در بخش کشاورزی ، کمبود گوگرد در خاک بسیاری از مناطق کشور ، به طور گسترده در حال افزایش است. در این مبحث به اهمیت گوگرد برای گیاهان و نقش ان در کشاورزی خواهیم پرداخت .
بیش از یک قرن است که کشاورزان به اهمیت مصرف گوگرد در زمینهای کشاورزی پی برده اند . با وجود این عواملی همچون استفاده مداوم از کودهای نیتروژنه و کود های فسفره که فاقد گوگرد هستند، کاهش استفاده از سموم دفع آفات حاوی گوگرد ، کاهش ورودی گوگرد از طریق آب باران و کاهش انتشار دی اکسید گوگرد حاصل از سوختن سوخت های فسیلی ، باعث کمبود گوگرد در خاک گردیده .
همانگونه که میدانید وجود گوگرد برای رشد و عملکرد مناسب گیاهان ضروری است. سولفات جذب شده توسط ریشه گیاهان منبع اصلی گوگرد برای رشد است .گوگرد در ساخت پروتئین ها و عملکرد آنزیم ها ی گیاه ضروری است و از گیاهان در برابر تنش ها و آفات محافظت میکند .عواملی مانند : ترکیبات ثانویه گوگرد ، فیتوآلکسین ها، پروتئین های غنی از گوگرد (تیونین ها)، رسوبات موضعی گوگرد (در اطراف ریشه) و آزاد شدن ترکیبات گوگرد ، مقاومت گیاه را در برابر عوامل بیماری زا و آفات گیاهخوار افزایش می دهند .
اطمینان از تأمین و تضمین گوگرد کافی برای رشد گیاهان، نیاز به اشنایی کافی از چرخه خاک ومیزان تغییرات گوگرد در خاک دارد . البته باید توجه داشت که گونه های گیاهی از نظر نیاز به گوگرد بسیار متفاوت هستند و تغذیه مناسب و متعادل گوگرد برای تولید بیشتر، کیفیت بهتر و سلامتی آن‌ها بسیار مهم است.
نا گفته نماند که بدن انسان ها و حیوانات اهلی نیز به مقدار معینی از گوگرد نیاز دارد . اطمینان از تأمین نیاز گیاهان و برطرف نمودن کمبودهای احتمالی ، می تواند در حفظ سلامت ما انسان ها موثر باشد . از این رو میتوان به اهمیت گوگرد و تأثیرات مثبت آن بر روی کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی پی برد .
نقش گوگرد معدنی در زمینهای کشاورزی :
گوگرد معدنی به دلیل دارا بودن خاصیت قارچ کشی ، خاک را ضد عفونی می‌کند.
استفاده از گوگرد معدنی جهت پائین آوردن پی هاش (PH) خاک‌های قلیایی ، برای زمینهای کشاورزی مفید است .
خاک به عنوان عامل اصلی کشت گیاه بسیار حائز اهمیت است . کمبود مواد آلی خاک و آهکی و قلیائی بودن اراضی کشاورزی انواع ناهنجاری‌ها، افت پتانسیل در تولید محصولات کشاورزی ، کاهش سطح حاصلخیزی خاک‌های زراعی و بحران‌های زیست محیطی را سبب می‌شود. با توجه به اثرات مفید کاربرد گوگرد معدنی در طبیعت ، استفاده از این محصول به عنوان کود و سم برای از بین بردن ناهنجاری‌های خاک،‌ نقش به سزایی دارد.
گوگرد بعد از ازت، فسفر و پتاس، چهارمین عنصر مفید برای گیاهان محسوب می شود . با توجه به تاثیرات مفید گوگرد در از بین بردن افات گیاهان مانند ، سفیدک مو (انگور) ، کارشناسان استفاده ازکود معدنی را برای حفظ نباتا ت و از بین بردن کرم سفید ریشه و حشرات موذی ضروری میدانند . مصرف گوگرد باعث پائین آمدن (ph) خاک می شود . و این امر باعث دسترسی بیشتر و بهتر گیاه به عناصر ذخیره شده در خاک می گردد .
گوگرد معدنی چگونه خاک را بهبود می بخشد ؟

- مشکل اکثر اراضی کشاورزی در ایران، بالا بودن پی هاش خاک و قلیایی بودن آن است.
- برای کاهش pH خاک باید از مواد اصلاح کننده یا کاهش دهنده آن استفاده کنیم. بنا براین باید در بعضی زمین ها از طریق آبیاری ، اسید سولفوریک و اسید کلریدریک به خاک اضافه کنیم ، اما استفاده از اسید کاری مشکل و همراه با خطرات جانبی است ، در نتیجه توصیه می‌شود برای کاهش pH خاک ، از گوگرد معدنی استفاده شود.
- گوگرد معدنی اضافه شده به خاک بوسیله‌ی باکتری تیوباسیلوس ( موجود در خاک ) اکسید ‌شده و اسید سولفوریک تولید می‌کند و pH خاک را تغییر می‌دهد، در روش دیگری ، pH خاک را به صورت موضعی کاهش می‌دهند تا اثرات منفی آن از بین برود .
- مصرف کودهای اسیدزا یکی دیگر از روشهای اصلاح خاک است . مصرف کود سولفات آمونیوم بطور جزئی می‌تواند pH خاک را کاهش دهد .
- مواد آلی مانند هیومیک اسید خصوصیات شیمیایی خاک را بهبود میبخشند . به این صورت که ماده آلی می‌تواند در تنظیم pH خاک موثر باشد و CEC خاک را افزایش دهد.
- بهترین روش مصرف گوگرد معدنی استفاده ان در خاک ناحیه ریشه گیاه می‌باشد. برای اثر بخشی بهتر گوگرد می‌توان از کود حیوانی و زئولیت با کیفیت استفاده کرد .
- استفاده از کودهای حیوانی پوسیده باعث می شود ،علاوه بر ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت باکتری‌های مفید ، رطوبت لازم برای اکسیداسیون و اثرگذاری بهتر گوگرد تامین شده و ماده آلی فراهم گردد که همه این عوامل موجب اثرگذاری بهتر گوگرد معدنی میشود .
تاثیر گوگرد معدنی بر روی گیاهان :
همانطور که در مطالب قبل ذکر شد گوگرد چهارمین عنصر ضروری برای گیاهان پس از نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ،است با توجه به اینکه اکثر خاک های کشور ، قلیایی و آهکی می باشد ، و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد اکثر آب های آبیاری ، باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها می شود و لذا جذب این عناصردرمحیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می گیرد،جذب گوگرد در گیاهان و مصرف آن اهمیت خاصی دارد. گوگرد نقش مهمی در دفاع گیاهان در برابر تنش ها و آفات گیاهی دارد .گوگرد معدنی یکی از عناصر سازنده مولکولی برای بسیاری از هورمون ها و ویتامین ها است، نظیر ویتامین B1. در فرم سولفات ، گوگرد نقش مهمی در تعادل آب درگیاه و همچنین خاک دارد. گوگرد نقش بسزایی در فرایند رشد گیاه ایفا میکند :
در ساختار اسید های آمینه و پروتئین ها نقش دارد .
در تشکیل کلروفیل ضروری است .
در سنتز روغن به ویژه محصولات روغنی نقش دارد .
در متابولیسم ازت فعال است .
مزایای استفاده از گوگرد معدنی در صنعت کشاورزی و باغداری :
1. اسیدی کردن خاک های کشاورزی و درنیجه افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی به خصوص آهن، فسفر، روی ، منگنز و سایر ریز مغذیها که منجر به کاهش کود های فسفاته می گردد
2. باعث اصلاح pH خاک های شور، قلیایی و آهکی میگردد
3. بهبود کیفیت آب آبیاری
4. تامین و رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش محصول
5. ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کاهش مصرف سموم کشاورزی و کمک به سلامت محیط زیست
6. کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی
7. جلوگیری از گسترش قارچ های خاکزی به دلیل خاصیت قارچ کشی گوگرد معدنی
نشانه های کمبود گوگرد در گیاهان :
علائم کمبود گوگرد در گیاهان و محصولات مختلف تفاوت ها و شباهت هایی دارد. این علائم با توجه به افزایش شدت کمبودبیشتر دیده می شود . کمبود گوگرد اغلب در خاک های شنی که از مواد آلی کمی برخوردارند و در خاک هایی که در معرض آبشویی هستند بیشتر دیده می شود . البته ممکن است در خاک های دارای مواد آلی بالا ، که سرعت تجزیه مواد آلی کم بوده و معدنی شدن به کندی صورت می گیرد نیز کمبود گوگرد مشاهده شود .
نشانه های کمبود گوگرد ابتدا در برگ های جوان گیاه مشاهده می شود. در اثر کمبود گوگرد ، گیاهان ابتدا به رنگ سبز کمرنگ و سپس زرد رنگ در می آیند. همچنین کمبود گوگرد معدنی موجب کاهش رشد گیاه شده و برگ ها ی گیاه کوتاه ، باریک و پیچ خورده و نازک می‌گردند و رگبرگ ها زرد می شوند . کمبود گوگرد، باعث زرد شدن یکنواخت گیاه و حتی برگهای جوان گیاه می شود .سطح برگ ها کوچکتر میگردد و تعداد برگها، تعداد و وزن میوه ها نیزکاهش می یابد. علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ های جوان تر نمایان می شود. برای مثال در هلو برگهای جوان در اثر این کمبود پیر و بد شکل و کج و معوج می شوند و جوانه های انتهایی رشد نکرده و در نتیجه شاخه های جانبی نیز رشد نمیکند . این کمبود در گیاهان موجب تجمع ازت غیر پروتئینی می‌شود که برای حیوانات نشخوار کننده زیان اوراست . همچنین کمبود گوگرد باعث تجمع نیترات در گیاهان می شود که برای حیوانات سمی است. گیاهان دارای کمبود گوگرد، کوچک با ساقه های کوتاه و باریک هستند و رشدشان با تاخیر مواجه خواهد شد، رسیده شدن غلات با تاخیر صورت میگیرد و تشکیل دانه در حبوبات ضعیف و تثبیت نیتروژن کاهش می یابد. میوه ها به طور کامل رسیده نخواهند شد و سبز کمرنگ خواهند ماند. علوفه ها از ارزش غذایی کمتری برخوردار هستند.
در مثال های زیر چند نمونه از عدم وجود گوگرد در گیاهان را عنوان می کنیم :
در ذرت، کمبود گوگرد باعث ایجاد نوارهای زرد رنگ مابین رگبرگ ها بویژه در برگ های جوان تر می شود .
درسیب زمینی کمبود گوگرد باعث جوانه زدن برگهای داخلی میگردد. و ساقه ها به رنگ زرد در می اید .
دربرنج ابتدا غلاف برگ و سپس تیغه برگ مایل به زرد می شود. خوشه ها نسبت به گیاهان عادی کمتر و کوتاه تر هستند و دانه کمتری دارند .
در گندم کمبود گوگرد موجب زردی کلی گیاه می شود که معمولاً در بین رگبرگ ها بیشتر دیده می شود. برگ های قدیمی تر سبز هستند.
هم چنین بو و مزه برخی از محصولات باغی و زراعی مانند (سیر پیاز و خردل ) بخاطر وجود گوگرد است .
گوگرد یکی از مواد غذایی ضروری برای گیاهان است . کمبود گوگرد آثار منفی فراوانی بر رشد و توسعه گیاهان دارد و در صورت کمبود گوگرد گیاهان نمی‌توانند به طور کارآمد از نیتروژن استفاده کنند، این موضوع خود باعث افزایش هدررفت نیتروژن و شستشوی نیترات از طریق زهکشی آب شده و در نتیجه می‌تواند آسیب زیادی به محیط‌زیست وارد نماید. با توجه به مزیتهای بیشمار استفاده از گوگرد ، میزان و نحوه مصرف گوگرد باید با در نظر گرفتن شرایط زمین ، دقیق و کارشناسانه صورت گیرد .