کود ها در واقع به موادی گفته میشود که دارای عناصر مورد نیاز گیاه برای رشد . تولید میوه و تکثیر گیاه هستند که عمداتا از کودهای ماکرو و میکرو مورد نیاز گیاهان تشکیل میشوند و کشاورز برای تغذیه و تقویت و عمل آوری محصول بیشتر و همچنین تقویت خاک از آن بهره می برد. که بر اساس خصوصیات و مواد تشکیل دهنده به سه دسته کلی تقسیم می شوند .
انواع کودها: کود آلی( ارگانیک)، کود شیمیایی (معدنی)، کود زیستی (بیولوژیک).
۱- کودآلی: کودهای آلی که به کود ارگانیک هم معروف هستند .دارای منشا طبیعی بوده و بدون کوچکترین افزودنی مصنوعی به وجود می‌آیند .و بقایای گیاهان ،فضولات حیوانات و یا ترکیبی از هر دو آنها از گروه کود ارگانیک محسوب میشوند. کود آلی برای رشد سبزینه ، افزایش گل دهی و میوه دهی گیاهان استفاده می شود. که شامل( کود حیوانی، کود سبز و کمپوست) می باشد.
۲-کود شیمیایی: کود شیمیایی رایج ترین و اصلی ترین نوع کود در کشاورزی است. و دلیل ان دسترسی آسان، استفاده با حجم کم اما بازدهی بیشتر، راحتی کار و قیمت پایین آن نسبت به سایر کودها است. کودهای شیمیایی به صورت صنعتی تولید می‌شوند واز مواد معدنی تشکیل شده اند که به راحتی تجزیه و جذب گیاه می‌شوند و.و با اشکال مختلفی مانند پودر ،گرانول ، مایع و گاز عرضه می گردند.
۳- کود زیستی: این نوع از کودها از میکروارگانیسم های مفید تشکیل میشوند که برای پرورش و رشد گیاهان و حاصلخیزی خاک بدون اینکه ذره آلودگی و زیان برای خاک داشته باشند مورد استفاده قرار میگیرند و با طبیعت سازگار هستند. این کودها بر اساس نوع میکروارگانیسم که در کود وجود دارد به کود زیستی قارچی ، باکتری، جلبکی، اکتینومیست و میکروارگانیسم موثر تقسیم می‌شوند.
کودهای زیستی : دستاورد علم زیست فناوری
طی دهه‌های اخیر با افزایش روز افزون جمعیت و تقاضای بیشتر برای مواد غذایی، مصرف کودهای شیمیایی به منظور تولید بیشتر محصولات کشاورزی افزایش چشمگیری داشته است. که این امر در کنار بازده سریع ،اثرات سوء نیز داشته است.
با گذشت سال‌ها، کودهای شیمیایی به کشاورزان در افزایش تولیدات کشاورزی کمک کردند .با این حال استفاده بیش از حد از این کودها در دراز مدت باعث آلودگی آب و خاک، کاهش باروری خاک ، کاهش بازده محصولات کشاورزی، از بین بردن ارگانیسم ها و حشرات دوستدار طبیعت و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها و همچنین حساسیت گیاهان نسبت به بیماری ها گردیده است. که در مجموع این عوامل صدمات جبران ناپذیری به کل سیستم کشاورزی وارد آورده است.
توجه به حفظ و پایداری منابع موجود در خاک که باعث بالا رفتن توان تولید در بلند مدت شود و آلودگی های زیست محیطی را نیز کاهش دهد، متخصصان عرصه کشاورزی را بر آن داشت تا بر روی گزینه های جایگزین کار کنند و کودهای زیستی را جایگزین کودهای شیمیایی کنند.
بدیهی است مخاطرات زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، تخریب و تراکم خاک ها و کاهش مقدار ماده آلی خاک باعث ایده بازگشت به طبیعت و استفاده کمتر از کودها و سموم شیمیایی و تمایل فزاینده مردم به استفاده از محصولات ارگانیک سبب توجه بیش از پیش به استفاده از کودهای زیستی شده است.
مزیت استفاده از کود های زیستی یا بیولوژیک
کودهای زیستی باعث بهبود بافت خاک و حاصلخیزی آن میشود و جذب مواد مغذی و آب در خاکهای زراعی را افزایش میدهد در نتیجه به استقرار بهتر گیاهان کمک می کنند. مواد رشد دهنده و مواد شیمیایی ضد قارچ را ترشح می‌کنند و جوانه زنی بذر و رشد ریشه را بهبود می بخشند.
بنابراین استفاده از کودهای زیستی باعث غنی سازی خاک خواهد شد و در طولانی مدت هزینه کمتری نسبت به کودهای شیمیایی که به محیط آسیب می‌رسانند دارد. میکروارگانیسم های موجود در کود های زیستی مواد مغذی خاک را بازیابی می کنند و مواد آلی خاک را می سازند از طریق استفاده از کود زیستی میتوان گیاهان سالم را پرورش داد ، در حالی که پایداری و سلامت خاک را نیز افزایش می دهد.
صرفه جویی اقتصادی بارزترین مزیت کودهای بیولوژیک است. جایگزینی کودهای بیولوژیک به جای کودهای شیمیایی در کشاورزی پایدار صرفه اقتصادی بزرگی برای کشاورزان کشور دارد.
برتری جهت حفظ محیط زیست. علاوه بر حاصلخیزی خاک و گیاه به حفظ و باروری خاک نیز کمک می‌کند و صدمات ناشی از کودهای شیمیایی را ندارد.
جلوگیری از ایجاد آلودگی خاک و منابع آبهای سطحی و زیرزمینی ناشی از ترکیبات باقی‌مانده کود های شیمیایی.
جلوگیری از بیماری های ناشی از مصرف آب و محصولات آلوده.
حفظ و پایداری منابع موجود در خاک که باعث بالا رفتن توان تولید در بلند مدت بوده و آلودگی های زیست محیطی را کاهش می دهد.
مهمترین کود های زیستی
۱- تثبیت کننده ازت هوا
۲- قارچ میکوریزی، که با ریشه بعضی از گیاهان ایجاد همزیستی کرده و اثرات مفید ایجاد می کند.
۳-میکروارگانیسم های حل کننده فسفات که فسفات غیر محلول خاک را به فسفر محلول و قابل جذب گیاه تبدیل می کنند.
۴- اکسید کننده گوگرد( تیوباسیلوس) کودی که دارای باکتری تیوباسیلوس است.
۵- کرم های خاکی، که نوعی کود کمپوست به نام ( ورمی کمپوست ) تولید می‌کنند.
چرا باید از فراورده ها و کودهای زیستی استفاده کنیم ؟
خوراک های زیستی خوراک هایی هستند که بدون کودهای شیمیایی ، آفت کش ها و علف کش های مصنوعی و دگرگونی‌های ژنتیک تولید شده باشند .
نیاز به غذای زیستی فاقد سموم دفع افات به سرعت در رو به افزایش است.
این سموم برای کشتن ارگانیسمها طراحی می‌شوند و بنابراین یک خطر جدی برای سلامت انسان محسوب می شود .
طبق مطالعات انجام شده انستیتوی ملی سرطان، ۲۰ درصدحشره کش ها، ۶۰ درصد علف کش ها و ۹۰درصد قارچ ها سرطان زا هستند.
این مواد شیمیایی می توانند به سیستم عصبی و هورمونی بدن آسیب جدی برسانند و کودکان بیشتر از بزرگسالان در برابر سموم کشاورزی آسیب‌پذیر هستند.
بنابراین غذای زیستی عاری از ترکیبات شیمیایی و فرایند شده بدون افزودنی ها نیاز مبرم جامعه ای سالم است .
بر اساس تحقیقات انجام شده در ایران ، سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر ۴۰۰ گرم و همچنین میزان کود شیمیایی از۵/۲ به۵/۳ میلیون تن در ده سال گذشته افزایش داشته است. کشاورزان از بیش از ۳۰۰ نوع ترکیب شیمیایی خطرناک مانند آفت کش ها ، علف کش ها و کودهای شیمیایی به منظور از بین بردن آفات و حشرات و بارورسازی خاک استفاده می‌کنند ، که بازمانده های این مواد علاوه برآلوده کردن آب های زیرزمینی و هوا ،جذب گیاهان و درختان شده و بخشی از آن در محصولات کشاورزی مثل میوه ها و سبزی ها رسوب کرده و در طی مصرف به بدن انسان منتقل می شود .
بنابراین توصیه می شود برای پایه گذاری سیستم کشاورزی زیستی که پایه و اساس تغذیه سالم در کشور است زمینه های لازم مهیا گردد.