مروری بر عملکرد برخی از ادوات آماده کردن زمین ( ادوات خاکورزی )
ساختمان گاو آهن برگردان دار
انواع تیغه: ( آنچه که در ساختمان تیغه مهم است مقاومت به سائیدگی و ضربه است)
- دیلم دار
- ساده
- گوشه دار
- منقاری
قسمتهای مختلف خیش عبارتست از :
- تیغه یا سُک
- برگردان
- کفش یازمین سو بهمراه پاشنه
- سینه
- ساقه
قسمتهای مختلف برگردان عبارتست از :
- پیشانی
- قطعه اصلی صفحه برگردان
- دنباله ( جهت کمک بیشتر به برگردان کردن خاک )
گاو آهن دو طرفه : دو سری خیش داشته که پس از زدن شخم ردیف اول ، در طر ف دیگر زمین خیش ها، بطور اتوماتیک وارد 180 درجه می چرخد، تلفات زمانی در گاو آهن برگردان دار یکطرفه 25 درصد میباشد در حالیکه دو طرفه تلفات نداشته که از دو شکل زیر می توان پی برد.
با وجود مزیتهائی که گاو آهن دو طرفه داشته اما نتوانسته از دید کشاورزان ، جایگزین گاو آهن یک طرفه شود به دلایل :
1- سنگینی دستگاه
2- گرانی
3- مکانیزم مخصوص
ضمائم یا ملزوماتی که برای سرعت بخشیدن به اجرای شخم به گاو آهن اضـــــافه می کنند می تواند به عنوان پیش برکاردی یا بشقابی قرارداد که جلوتر از خیش بسته شده و قبل از آن که خیش عمل کند پیش برخاک را شکافته و کار خیش اصلی را آسانتر می نماید.
طرق اجرای شخم :
1- شخم بطریق قطعه بندی : زمین را برحسب تعداد خیش قطعه بندی می نمائیم و هرچه طول زمین بیشتر باشد عملیات بهتر انجام می شود و طبق جدول زیر ، عرض قطعه زمین عبارتست از :
جدول شماره 1: شخم بطریق قطعه بندی
- شخم باز ( از کنار زمین شروع کرده به وسط ختم شده )
- شخم بسته( از وسط زمین شروع شده
شخم دور را دور ( مزرعه شکل منظمی ندارد) باید شعاع دور زدن را طوری تنظیم نمود که به گاو آهن وتراکتور فشار وارد نشود و حین دور زدن گاو اهن از زمین اصلی بیرون باشد، به دو صورت بوده :
الف ) شخم از وسط زمین مورد نظر آغاز کرده ( باتوجه به مساحت زمین) و قسمت وسط را که نامنظم است با بیل شخم زده و سپس شخم را دور را دور ادامه داده تا کار تمام شود.
ب ) از کنار مزرعه شروع کرده با توجه به شعاع دور زدن، زمین را شخم زد تا یک حد معینی، قطعه وسط باقیمانده را بصورت عادی با بیل شخم زده، زیان این روش، موقع خارج کردن تراکتور از زمین شخم خورده می باشد.
گاوآهنهای مخصوص
-گاو آهن اسکنه ای یا زیرشکن
اسکنه ای را همان سک های اولیه گویند زیرا از چوب، سنگ و آهن ساخته شده بود و گاو آهن اسکنه ای یک نوع کلتیواتور است که هرچه بازو و تیغه ها بلندتر باشند عمق کار بیـــــــشتر میشود(حداکثر 90 سانتی متر) و چون نیاز به نیروی زیاد دارد حداکثر 1 یا 2 خیشه بوده و بکسل C یا L می سازند. و گاهی در زمینهای باتلاقی برای زهکشی بدنبال آن یک وزنه استوانه ای قرار داده میشود.
- گاوآهن بشقابی مواقعی که قادر نیستم از گاو آهن برگردان دار استفاده کنیم از این گاو آهن آستفاده می شود و بدلیل استفاده آن در شرایط سنگین ، نیز این دستگاه به قدرت کشش بیشتری یعنی 10 درصد بیشتر نسبت به گاو آهن برگردان دار داشته. بشقابها به علت چرخش مداوم باعث تیزتر شدن وایجاد شیار و شکاف روی خاک شده و از نظر ساخت از تعدادی خیش بشقابی تشکیل شده که توسط ساقه یا بازو به قاب متصل گردیده اند و بشقاب ها حول محور خودش می چرخد. برای نفوذ بیشتر بشقابها در خاک ، به ازاء هر بشقاب می توان 220 تا 550 کیلوگرم وزنه به آن اضافه نمود.
بشقابها به دو شکل صاف و یا کنگره دار بوده که هر یک مزیت خودش را داشته ، بشقاب ها بادور صاف عامل مؤثر نفوذ تیزی است ( سطح خارجی بشقاب و یا سطح داخلی )که اکثر بشقابها از لبه خارج تیز شده اند که هم لبهای کنگره ای راحتر مواد اضافی را از داخل خاک بیرون می آورد بخصوص در زمینهای کلشتی و زمینهای سخت، و مزیت دومش این است که بدلیل تماس کمتر با خاک ، در زمین بیشتر نفوذ می کند.
- گاو آهن چیزل یا شفره ای
چیزل تشکیل شده از یک شاسی که به آن بازوهائی متصل است و بسر آنها نیز تیغه هائی نازک و یا پهن بوده ( پنجه غازی ) و طوری بازوها وتیغه ها در ردیفهای موازی قرار می گیرند که حین کار، پوشش ردیف جلوئی خود را انجام دهند.
- گاو آهن دوار ( تیلر) ساخته شده از یک محور عرضی با تعدادی تیغه ( پره) که با گرفتن حرکت از شافت عقب تراکتورعملیات شخم را انجام می دهد و جهت جلوگیری از پخش خاک حاصله ، یک چادر برزنتی روی آن قرار گرفته ، و این گاو آهن بدلیل اینکه بیش از اندازه خاک را نرم (پودر) می کند یعنی دانه بندی خاک را بهم می ریزد و با آمدن کوچکترین بارندگی ، قشر روی خاک ، سله می بندد نسبت به سایر گاو آهنها مورد استقبال قرار نگرفته است.
- کلتیواتور مزرعه
مزرعه که از تعدادی بازوی فنری متصل به تیغه تشکیل شده که در حین کار، کلوخ ها با لا آمده و خرد می شوند ( به عبارتی کلوخ شکن گویند) و چون بازوها حالت فنری و خمش دارند، کلوخها را به پیشانیر می رساند.
بازوها بصورت ثابت ، نیمه فنری ، تمام فنری (s شکل) بوده و تیغه ها نیز به اشکال بیلچه ای ، سنبه ای ، پنجه غازی می باشد.
جدول شماره 2: نیروی مقاوم گاوآهنهای کارکرده در یـک خاک با بــــافت متوسط را نشان می دهد(برش سطح مقطع شیار)
ساختمان گاو آهن برگردان دار
انواع تیغه: ( آنچه که در ساختمان تیغه مهم است مقاومت به سائیدگی و ضربه است)
- دیلم دار
- ساده
- گوشه دار
- منقاری
قسمتهای مختلف خیش عبارتست از :
- تیغه یا سُک
- برگردان
- کفش یازمین سو بهمراه پاشنه
- سینه
- ساقه
قسمتهای مختلف برگردان عبارتست از :
- پیشانی
- قطعه اصلی صفحه برگردان
- دنباله ( جهت کمک بیشتر به برگردان کردن خاک )
گاو آهن دو طرفه : دو سری خیش داشته که پس از زدن شخم ردیف اول ، در طر ف دیگر زمین خیش ها، بطور اتوماتیک وارد 180 درجه می چرخد، تلفات زمانی در گاو آهن برگردان دار یکطرفه 25 درصد میباشد در حالیکه دو طرفه تلفات نداشته که از دو شکل زیر می توان پی برد.
با وجود مزیتهائی که گاو آهن دو طرفه داشته اما نتوانسته از دید کشاورزان ، جایگزین گاو آهن یک طرفه شود به دلایل :
1- سنگینی دستگاه
2- گرانی
3- مکانیزم مخصوص
ضمائم یا ملزوماتی که برای سرعت بخشیدن به اجرای شخم به گاو آهن اضـــــافه می کنند می تواند به عنوان پیش برکاردی یا بشقابی قرارداد که جلوتر از خیش بسته شده و قبل از آن که خیش عمل کند پیش برخاک را شکافته و کار خیش اصلی را آسانتر می نماید.
طرق اجرای شخم :
1- شخم بطریق قطعه بندی : زمین را برحسب تعداد خیش قطعه بندی می نمائیم و هرچه طول زمین بیشتر باشد عملیات بهتر انجام می شود و طبق جدول زیر ، عرض قطعه زمین عبارتست از :
| تعداد خیش | عرض قطعات (متر) | پهنای حاشیه |
| 2 | 18 تا 27 | 6 تا 7 متر |
| 3 | 27 تا 36 | 6 تا 7 متر |
| 4 | 36 تا 45 | 6 تا 7 متر |
| 5 | 45 تا 54 | 11 متر |
- شخم باز ( از کنار زمین شروع کرده به وسط ختم شده )
- شخم بسته( از وسط زمین شروع شده
شخم دور را دور ( مزرعه شکل منظمی ندارد) باید شعاع دور زدن را طوری تنظیم نمود که به گاو آهن وتراکتور فشار وارد نشود و حین دور زدن گاو اهن از زمین اصلی بیرون باشد، به دو صورت بوده :
الف ) شخم از وسط زمین مورد نظر آغاز کرده ( باتوجه به مساحت زمین) و قسمت وسط را که نامنظم است با بیل شخم زده و سپس شخم را دور را دور ادامه داده تا کار تمام شود.
ب ) از کنار مزرعه شروع کرده با توجه به شعاع دور زدن، زمین را شخم زد تا یک حد معینی، قطعه وسط باقیمانده را بصورت عادی با بیل شخم زده، زیان این روش، موقع خارج کردن تراکتور از زمین شخم خورده می باشد.
گاوآهنهای مخصوص
-گاو آهن اسکنه ای یا زیرشکن
اسکنه ای را همان سک های اولیه گویند زیرا از چوب، سنگ و آهن ساخته شده بود و گاو آهن اسکنه ای یک نوع کلتیواتور است که هرچه بازو و تیغه ها بلندتر باشند عمق کار بیـــــــشتر میشود(حداکثر 90 سانتی متر) و چون نیاز به نیروی زیاد دارد حداکثر 1 یا 2 خیشه بوده و بکسل C یا L می سازند. و گاهی در زمینهای باتلاقی برای زهکشی بدنبال آن یک وزنه استوانه ای قرار داده میشود.
- گاوآهن بشقابی مواقعی که قادر نیستم از گاو آهن برگردان دار استفاده کنیم از این گاو آهن آستفاده می شود و بدلیل استفاده آن در شرایط سنگین ، نیز این دستگاه به قدرت کشش بیشتری یعنی 10 درصد بیشتر نسبت به گاو آهن برگردان دار داشته. بشقابها به علت چرخش مداوم باعث تیزتر شدن وایجاد شیار و شکاف روی خاک شده و از نظر ساخت از تعدادی خیش بشقابی تشکیل شده که توسط ساقه یا بازو به قاب متصل گردیده اند و بشقاب ها حول محور خودش می چرخد. برای نفوذ بیشتر بشقابها در خاک ، به ازاء هر بشقاب می توان 220 تا 550 کیلوگرم وزنه به آن اضافه نمود.
بشقابها به دو شکل صاف و یا کنگره دار بوده که هر یک مزیت خودش را داشته ، بشقاب ها بادور صاف عامل مؤثر نفوذ تیزی است ( سطح خارجی بشقاب و یا سطح داخلی )که اکثر بشقابها از لبه خارج تیز شده اند که هم لبهای کنگره ای راحتر مواد اضافی را از داخل خاک بیرون می آورد بخصوص در زمینهای کلشتی و زمینهای سخت، و مزیت دومش این است که بدلیل تماس کمتر با خاک ، در زمین بیشتر نفوذ می کند.
- گاو آهن چیزل یا شفره ای
چیزل تشکیل شده از یک شاسی که به آن بازوهائی متصل است و بسر آنها نیز تیغه هائی نازک و یا پهن بوده ( پنجه غازی ) و طوری بازوها وتیغه ها در ردیفهای موازی قرار می گیرند که حین کار، پوشش ردیف جلوئی خود را انجام دهند.
- گاو آهن دوار ( تیلر) ساخته شده از یک محور عرضی با تعدادی تیغه ( پره) که با گرفتن حرکت از شافت عقب تراکتورعملیات شخم را انجام می دهد و جهت جلوگیری از پخش خاک حاصله ، یک چادر برزنتی روی آن قرار گرفته ، و این گاو آهن بدلیل اینکه بیش از اندازه خاک را نرم (پودر) می کند یعنی دانه بندی خاک را بهم می ریزد و با آمدن کوچکترین بارندگی ، قشر روی خاک ، سله می بندد نسبت به سایر گاو آهنها مورد استقبال قرار نگرفته است.
- کلتیواتور مزرعه
مزرعه که از تعدادی بازوی فنری متصل به تیغه تشکیل شده که در حین کار، کلوخ ها با لا آمده و خرد می شوند ( به عبارتی کلوخ شکن گویند) و چون بازوها حالت فنری و خمش دارند، کلوخها را به پیشانیر می رساند.
بازوها بصورت ثابت ، نیمه فنری ، تمام فنری (s شکل) بوده و تیغه ها نیز به اشکال بیلچه ای ، سنبه ای ، پنجه غازی می باشد.
| | نیرو مقاوم برحسب اینچ مربع هر اینچ 54/2 سانتی متر می باشد) |
| گاو آهن برگردان دار | 5 تا 9 پوند ( هر پوند 450 گرم ) |
| گاو آهن بشقابی | 3 تا 5 پوند |
| چیزل ( شفره ای ) | 3 تا 5 پوند |
| گاو آهن دوار ( خاک همزن ) | 30 پیوند |
دیدگاه ها