هر باغ میوه نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد تا بتواند به نحو بهینه رشد کرده و تولید محصول کند. مهمترین این مراقبت‌ها، که بطور کلی عملیات داشت نامیده می‌شوند، در زیر مورد بحث قرار خواهند گرفت.
گرده افشانی :
تمام درختان میوه ایران، به غیر از خرمالو و ارقام بدون هسته انجیر و گلابی و مرکبات برای تولید میوه به گرده‌افشانی نیاز دارند. از نظر عامل انتقال گرده می‌توان میوه‌ها را به سه گروه تقسیم کرد.
گروه اول :
شامل گردو، پسته، فندق و توت و انار است که در آنها گرده افشانی، توسط باد انجام می‌گیرد و نیازی به دخالت انسان نیست.
گروه دوم شامل دو درخت:
خرما و انجیرهای هسته‌دار که هر چند بطور طبیعی می‌توانند مقدار بسیار کمی میوه تولید کنند، برای تولید محصول اقتصادی باید گرده افشانی بوسیله انسان انجام گیرد.
گروه سوم :
شامل سایر میوه‌ها بویژه انواع درختان دانه‌دار و هسته‌دار است که گرده افشانی آنها توسط حشرات، بویژه زنبور عسل، انجام می‌شود و بنابراین کندوگذاری در باغ برای تولید محصول ضروری است. تعداد کندوی لازم برای هر هکتار، بر حسب اندازه درختان و میزان گلدهی آنان، به یک تا پنج عدد بالغ می‌شود. لازم به تذکر است که زنبورهای عسل در روزهای بارانی هنگامی که باد شدید بوزد و وقتی دمای هوا از 18 درجه سانتی‌گراد کمتر باشد، قدرت فعالیت خود را از دست می دهند. اگر چنین شرایطی مصادف با ایام گلدهی درختان این گروه بشود، در بعضی موارد دخالت انسان و گرده افشانی مصنوعی از طریق تکاندن شاخه‌های گلدار یک درخت مناسب، روی دیگر درختان باغ برای تولید محصول اقتصادی ضروری خواهد بود.
هرس درختان :
بر حسب نیاز به هرس می‌توان درختان میوه را به سه گروه تقسیم کرد:
گروه اول شامل درختانی مانند مرکبات است که در دوران زندگی خود نیازی به هرس ندارند و بدون آن به طور طبیعی، شکل ویژه خود را پیدا و میوه کافی تولید می‌کنند.
گروه دوم شامل درختانی مثل سیب، گلابی، بادام و گردو است که بایستی در چند سال اول به آنها، از طریق پیرایش، شکل مناسب داد ولی وقتی رشد کردند و به بار نشستند، هرس را باید به حداقل رساند.
گروه سوم شامل میوههایی مانند هلو، انجیر و انگور است که علاوه بر پیرایش شکل‌دهی، در دوران بلوغ نیز باید مرتباً هرس شوند، تا با تولید شاخه‌های جوان، میزان محصول آنان افزایش یابد.
کود :
درختان میوه از این نظر بسیار شبیه سایر گیاهان هستند و در اینجا تنها به ذکر چند نکته خاص اکتفا می‌گردد.
- کودهای حیوانی دارای ارزش غذایی چندانی نیستند و بیشتر به خاطر بهبود خواص فیزیکی خاک و بالا بردن قدرت نگهداری آب، مورد مصرف قرار می‌گیرند.
- عناصر کم مصرف مانند آهن، روی، منیزیم و غیره را باید تنها در صورتی به خاک اضافه کرد که علایم خاص کمبود آنها در باغ دیده شود. برای تعیین مقدار مورد لزوم از عناصر یاد شده، بهترین راه تجزیه برگ درختان و اندازه‌گیری مقدار عنصر مورد نظر و مقایسه آن با مقدار یک گیاه سالم و یا با اعداد جداول خاصی که برای این کار وجود دارند، می‌باشد.
بر حسب میزان مواد آلی موجود در خاک، مصرف 40 - 10 تن کود دامی پوسیده در سال در هر هکتار باغ توصیه شده است.
- در بسیاری از موارد، کشت کود سبز، به ویژه گیاهان یکساله تیره لوبیاسانان که قدرت تثبیت نیتروژن هوا را دارند، در باغ توصیه می‌شود. این گیاهان، هنگامی که در آخر فصل رشد بوسیله شخم با خاک مخلوط شوند، اولاً مانند کودهای دامی، خواص فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشند ثانیاً با رها کردن نیتروژن تثبیت شده خود در خاک حاصلخیزی آن را بالا می‌برند.
الف: از میان مواد غذایی اصلی (یعنی: نیتروژن، فسفر و پتاسیم) درختان میوه، بطور معمول تا آغاز باروری، تنها به نیتروژن اضافی نیاز دارند و مقدار فسفر و پتاسیم موجود در خاک برای تأمین نیازهای آنها تا آن زمان کافی است، مگر این که خاک از نظر این دو عنصر، کمبودی داشته باشد.
- برای اضافه کردن نیتروژن به خاک، فرمولی کلی و بسیار تقریبی توسط باغداران به کار گرفته می شود. طبق این فرمول، باید بر حسب میزان رشد، در هر سال 60 تا 90 گرم نیتروژن خالص تا حداکثر 500 تا 1000 گرم به ازا هر سال سن، به هر درخت داده می‌شود. بدین ترتیب، یک درخت پاکوتاه به ازاء هرسال سن خود 60 گرم (تا حداکثر 500 گرم) و یک درخت قوی و پر رشد به ازاء هر سال سن خود 90 گرم تا (حداکثر 1000 گرم) نیتروژن در سال دریافت خواهد کرد و پس از رسیدن به میزان حداکثر، مقدار کود دریافتی سالانه آنها به ترتیب در 500 و 1000 گرم ثابت خواهد ماند که باید در دو یا سه نوبت، یکی در اول بهار و یک تا دو بار در طول فصل رویش، به درخت داده شود. میزان مصرف کودهای فسفره و پتاسه، بر حسب نوع گیاه و مقدار این کودها در خاک، 50 تا 150 کیلو در سال در هکتار می‌باشد. برای مصرف، باید کودها با خاک زیر سایه‌انداز درخت مخلوط گردند و درخت مورد نظر، در صورت امکان، بیدرنگ آبیاری شود.
تنک کردن
بیشتر درختان میوه بیش از حد توانایی باردهی خود، گل تولید می‌کنند که اگر همگی این گلها تبدیل به میوه شوند، درخت ضعیف و میوه‌ها ریز و نامرغوب خواهند شد و ممکن است درخت دچار سال آوری بشود. به همین دلیل، باید بیشتر گلها و میوه‌های جوان را حذف کرد. برای مثال، اگر تنها پنج درصد از شکوفه‌ها‌ی سیب و آلبالو و گیلاس، که دارای میوه‌های بسیار ریزی هستند، هر گاه 25 تا 35 درصد از شکوفه‌ها تبدیل به میوه شوند گیاه محصول بسیار خوبی خواهد داشت. عمل حذف گلها و میوه‌های اضافی درختان تنک کردن نامیده می‌شود. از درختان میوه برخی (مانند آلبالو، گیلاس، بادام، پسته، فندق و مرکبات) نیازی به تنک شدن ندارند و می‌توانند کلیه میوههایی را که پس از انجام ریزش‌های طبیعی روی درخت باقی می‌مانند رشد بدهند و برسانند. در برخی (مانند زرد‌آلو و آلو) هرچند اگر تعداد میوه‌ها کمتر باشد درشت‌تر خواهند شد، تنک کردن کمکی به این امر نمی‌کند و بنابراین، این گیاهان را نیز تنک نمی‌کنند. سایر میوه‌ها (بویژه سیب، گلابی، هلو ،خرما و انگور) به تنک شدن واکنش مثبت و زیادی نشان می‌دهند و بنابراین باید بطور حتم تنک شوند. تنک کردن می تواند به طریق مکانیکی و یا شیمیایی انجام گردد. در تنک کردن مکانیکی می‌توان از دست انسان (که بسیار دقیق ولی گران و کند است)، از فشار آب (که دقت زیادی ندارد و تنظیم گل‌های حذف شده با آن مشکل است) و از چوب‌های بلند (که به درخت آسیب می زند) استفاده کرد. در تنک شیمیایی، بر حسب نوع درخت، انواع مختلف اکسین با غلظت‌های 50-10 قسمت در میلیون و اتفون با غلظت‌های 300-20 قسمت در میلیون به کار می‌روند . از مواد دیگری که در تنک کردن درختان میوه بویژه انواع دانه‌دار و هسته‌دار از اهمیت برخوردارند می‌توان سوین که زنبور عسل در برابر آن بسیار آسیب‌پذیر است و الجتول را نام برد که هر دو با غلظت‌های 1000-500 قسمت در میلیون به کار می‌روند. شدت تنک کردن (درصد گلها و میوه‌های حذف شده) بستگی به نوع درخت میزان رشد آن و تعداد میوه‌های تشکیل شده دارد. برای سیب و هلو بطور معمول توصیه می‌شود که به ازای هر 30 برگ درخت و یا هر 10 سانتی‌متر طول شاخه بارور، یک میوه نگاهداری و بقیه حذف شوند که البته این ارقام بسیار تقریبی و غیر دقیق هستند.
آبیاری :
در شرایط مساعد، ریشه درختان تا ژرفای به نسبت زیاد نفوذ می‌کند و در جهت افقی نیز بر حسب بافت خاک و نوع درخت از هر طرف 1.5 تا 3 برابر شعاع شاخساره و یا سایه انداز درخت پخش می‌گردد. ولی بررسی ها نشان داده که قسمت اعظم ریشه‌های فعال یک درخت در زیر شاخساره آن، تا ژرفای 60 سانتی‌متر زمین، قرار دارند. بنابراین گیاه مهمترین قسمت آب و مواد غذایی مورد نیاز خود را از این قسمت خاک جذب می‌کند. همانطور که پیشتر گفته شد، در نقاطی که بارندگی سالیانه، کمتر از 700 میلی‌متر و یا غیر متعادل باشد باید در ایام خشک، آب مورد نیاز درخت را بوسیله آبیاری تأمین کرد. در حال حاضر، در دنیا چهار روش آبیاری عمده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش قطره‌ای :
در این روش، آب توسط پمپ‌های ویژه‌ای، در لوله‌های پلاستیکی به نسبت باریک و قابل انعطافی که در طول هر ردیف روی سطح خاک قرار داده می‌شوند جریان می‌یابد و از طریق چکاننده‌های ویژه‌ای که در طول لوله قرار دارند به صورت قطره‌هایی بیرون آمده، خاک اطراف درخت را مرطوب نگه می‌دارد. تعداد چکاننده‌ها برای نهال‌های جوان یک عدد است و به تدریج که گیاه بزرگ می‌شود به 3 تا 4 عدد برای هر درخت افزایش داده می شود. این روش دارای بازده مصرفی حدود 95% بوده و از تسطیح خاک بی‌نیاز است، ولی ایجاد آن گران تمام می‌شود. کاربرد این روش در خاک‌های شور یا برای آب‌های سنگین و شور به سرعت شوری خاک را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از این امر و مسدود شدن چکاننده‌ها در اثر رسوب نمک، باید اندازه چکاننده‌ها را بزرگتر از حد مورد نیاز گرفت تا آب، مقداری حرکت ژرفایی(عمقی) پیدا کرده ضمن نفوذ به طبقات زیرین خاک، املاح اضافی را شسته همراه خود از طبقات فوقانی خارج سازد.
روش بارانی
در این روش، درختان توسط فواره‌های چرخانی که به لوله‌های خاصی متصلند آبیاری می‌گردند. بازده مصرفی این روش از روش‌های قبل بیشتر و حدود 80 درصد است و از محاسن آن می‌توان، عدم نیاز به تسطیح امکان کاربرد کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی همراه با آبیاری و در موارد خاص مبارزه با سرما را نام برد. مهمترین عیب این روش بالا بودن قیمت لوله‌ها و پمپ‌ها و سایر مورد لزوم می باشد.
روش کرتی
در این روش، باغ به کرت‌هایی دارای یک تا چند درخت تقسیم و هر کرت در هر بار آبیاری، با آب پر می‌شود. بازده مصرفی این نوع آبیاری به نسبت کم است. یعنی قسمت مهمی از آبی که به زمین داده می‌شود، بدون اینکه مورد استفاده درخت قرار گیرد، به ژرفای خاک فرو می‌رود و از دسترس ریشه‌ها خارج می‌گردد. از محاسن این روش عدم نیاز آن به تسطیح خاک و احتیاج نداشتن به وسایل مدرن آبیاری که هر دو گران هستند می باشد. در ایران، در باغ‌های جوان نیز در مرکبات کاری برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های خاکزا نوعی از آبیاری کرتی به نام طشتکی مورد استفاده قرار می‌گیرد که خود به دو نوع زنجیری و شانه‌ای تقسیم می‌شود.
روش نشتی
در این روش، در دو سوی ردیف کشت، دو شیار به ژرفای 10 تا 15 سانتی‌متر و به عرض 25 تا 30 سانتی‌متر ایجاد و آب با فشار کم در آنها به جریان انداخته می‌شود. مرطوب شدن ریشه‌ها از طریق نشت تدریجی آب به خاک اطراف شیار و خیس ساختن محیط ریشه انجام می‌گردد. بازده مصرفی این روش از روش کرتی بیشتر است و برای به کار بردن آن، باید زمین بطور کامل صاف بوده و تسطیح شده باشد.
برای جریان انداختن آب از نهر اصلی به شیارها، و تنظیم مقدار آن، از سیفون‌های آلومینیمی و یا پلاستیکی استفاده می کنند. در آبیاری نشتی، به تدریج که بر عمر و اندازه درختان افزوده می‌شود باید تعداد شیارها را در هر طرف درخت افزایش داد بطوری که در حداکثر رشد، تمام سطح باغ از شیارهای موازی هم پوشیده و آبیاری شود.
گرده افشانی :
تمام درختان میوه ایران، به غیر از خرمالو و ارقام بدون هسته انجیر و گلابی و مرکبات برای تولید میوه به گرده‌افشانی نیاز دارند. از نظر عامل انتقال گرده می‌توان میوه‌ها را به سه گروه تقسیم کرد.
گروه اول :
شامل گردو، پسته، فندق و توت و انار است که در آنها گرده افشانی، توسط باد انجام می‌گیرد و نیازی به دخالت انسان نیست.
گروه دوم شامل دو درخت:
خرما و انجیرهای هسته‌دار که هر چند بطور طبیعی می‌توانند مقدار بسیار کمی میوه تولید کنند، برای تولید محصول اقتصادی باید گرده افشانی بوسیله انسان انجام گیرد.
گروه سوم :
شامل سایر میوه‌ها بویژه انواع درختان دانه‌دار و هسته‌دار است که گرده افشانی آنها توسط حشرات، بویژه زنبور عسل، انجام می‌شود و بنابراین کندوگذاری در باغ برای تولید محصول ضروری است. تعداد کندوی لازم برای هر هکتار، بر حسب اندازه درختان و میزان گلدهی آنان، به یک تا پنج عدد بالغ می‌شود. لازم به تذکر است که زنبورهای عسل در روزهای بارانی هنگامی که باد شدید بوزد و وقتی دمای هوا از 18 درجه سانتی‌گراد کمتر باشد، قدرت فعالیت خود را از دست می دهند. اگر چنین شرایطی مصادف با ایام گلدهی درختان این گروه بشود، در بعضی موارد دخالت انسان و گرده افشانی مصنوعی از طریق تکاندن شاخه‌های گلدار یک درخت مناسب، روی دیگر درختان باغ برای تولید محصول اقتصادی ضروری خواهد بود.
هرس درختان :
بر حسب نیاز به هرس می‌توان درختان میوه را به سه گروه تقسیم کرد:
گروه اول شامل درختانی مانند مرکبات است که در دوران زندگی خود نیازی به هرس ندارند و بدون آن به طور طبیعی، شکل ویژه خود را پیدا و میوه کافی تولید می‌کنند.
گروه دوم شامل درختانی مثل سیب، گلابی، بادام و گردو است که بایستی در چند سال اول به آنها، از طریق پیرایش، شکل مناسب داد ولی وقتی رشد کردند و به بار نشستند، هرس را باید به حداقل رساند.
گروه سوم شامل میوههایی مانند هلو، انجیر و انگور است که علاوه بر پیرایش شکل‌دهی، در دوران بلوغ نیز باید مرتباً هرس شوند، تا با تولید شاخه‌های جوان، میزان محصول آنان افزایش یابد.
کود :
درختان میوه از این نظر بسیار شبیه سایر گیاهان هستند و در اینجا تنها به ذکر چند نکته خاص اکتفا می‌گردد.
- کودهای حیوانی دارای ارزش غذایی چندانی نیستند و بیشتر به خاطر بهبود خواص فیزیکی خاک و بالا بردن قدرت نگهداری آب، مورد مصرف قرار می‌گیرند.
- عناصر کم مصرف مانند آهن، روی، منیزیم و غیره را باید تنها در صورتی به خاک اضافه کرد که علایم خاص کمبود آنها در باغ دیده شود. برای تعیین مقدار مورد لزوم از عناصر یاد شده، بهترین راه تجزیه برگ درختان و اندازه‌گیری مقدار عنصر مورد نظر و مقایسه آن با مقدار یک گیاه سالم و یا با اعداد جداول خاصی که برای این کار وجود دارند، می‌باشد.
بر حسب میزان مواد آلی موجود در خاک، مصرف 40 - 10 تن کود دامی پوسیده در سال در هر هکتار باغ توصیه شده است.
- در بسیاری از موارد، کشت کود سبز، به ویژه گیاهان یکساله تیره لوبیاسانان که قدرت تثبیت نیتروژن هوا را دارند، در باغ توصیه می‌شود. این گیاهان، هنگامی که در آخر فصل رشد بوسیله شخم با خاک مخلوط شوند، اولاً مانند کودهای دامی، خواص فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشند ثانیاً با رها کردن نیتروژن تثبیت شده خود در خاک حاصلخیزی آن را بالا می‌برند.
الف: از میان مواد غذایی اصلی (یعنی: نیتروژن، فسفر و پتاسیم) درختان میوه، بطور معمول تا آغاز باروری، تنها به نیتروژن اضافی نیاز دارند و مقدار فسفر و پتاسیم موجود در خاک برای تأمین نیازهای آنها تا آن زمان کافی است، مگر این که خاک از نظر این دو عنصر، کمبودی داشته باشد.
- برای اضافه کردن نیتروژن به خاک، فرمولی کلی و بسیار تقریبی توسط باغداران به کار گرفته می شود. طبق این فرمول، باید بر حسب میزان رشد، در هر سال 60 تا 90 گرم نیتروژن خالص تا حداکثر 500 تا 1000 گرم به ازا هر سال سن، به هر درخت داده می‌شود. بدین ترتیب، یک درخت پاکوتاه به ازاء هرسال سن خود 60 گرم (تا حداکثر 500 گرم) و یک درخت قوی و پر رشد به ازاء هر سال سن خود 90 گرم تا (حداکثر 1000 گرم) نیتروژن در سال دریافت خواهد کرد و پس از رسیدن به میزان حداکثر، مقدار کود دریافتی سالانه آنها به ترتیب در 500 و 1000 گرم ثابت خواهد ماند که باید در دو یا سه نوبت، یکی در اول بهار و یک تا دو بار در طول فصل رویش، به درخت داده شود. میزان مصرف کودهای فسفره و پتاسه، بر حسب نوع گیاه و مقدار این کودها در خاک، 50 تا 150 کیلو در سال در هکتار می‌باشد. برای مصرف، باید کودها با خاک زیر سایه‌انداز درخت مخلوط گردند و درخت مورد نظر، در صورت امکان، بیدرنگ آبیاری شود.
تنک کردن
بیشتر درختان میوه بیش از حد توانایی باردهی خود، گل تولید می‌کنند که اگر همگی این گلها تبدیل به میوه شوند، درخت ضعیف و میوه‌ها ریز و نامرغوب خواهند شد و ممکن است درخت دچار سال آوری بشود. به همین دلیل، باید بیشتر گلها و میوه‌های جوان را حذف کرد. برای مثال، اگر تنها پنج درصد از شکوفه‌ها‌ی سیب و آلبالو و گیلاس، که دارای میوه‌های بسیار ریزی هستند، هر گاه 25 تا 35 درصد از شکوفه‌ها تبدیل به میوه شوند گیاه محصول بسیار خوبی خواهد داشت. عمل حذف گلها و میوه‌های اضافی درختان تنک کردن نامیده می‌شود. از درختان میوه برخی (مانند آلبالو، گیلاس، بادام، پسته، فندق و مرکبات) نیازی به تنک شدن ندارند و می‌توانند کلیه میوههایی را که پس از انجام ریزش‌های طبیعی روی درخت باقی می‌مانند رشد بدهند و برسانند. در برخی (مانند زرد‌آلو و آلو) هرچند اگر تعداد میوه‌ها کمتر باشد درشت‌تر خواهند شد، تنک کردن کمکی به این امر نمی‌کند و بنابراین، این گیاهان را نیز تنک نمی‌کنند. سایر میوه‌ها (بویژه سیب، گلابی، هلو ،خرما و انگور) به تنک شدن واکنش مثبت و زیادی نشان می‌دهند و بنابراین باید بطور حتم تنک شوند. تنک کردن می تواند به طریق مکانیکی و یا شیمیایی انجام گردد. در تنک کردن مکانیکی می‌توان از دست انسان (که بسیار دقیق ولی گران و کند است)، از فشار آب (که دقت زیادی ندارد و تنظیم گل‌های حذف شده با آن مشکل است) و از چوب‌های بلند (که به درخت آسیب می زند) استفاده کرد. در تنک شیمیایی، بر حسب نوع درخت، انواع مختلف اکسین با غلظت‌های 50-10 قسمت در میلیون و اتفون با غلظت‌های 300-20 قسمت در میلیون به کار می‌روند . از مواد دیگری که در تنک کردن درختان میوه بویژه انواع دانه‌دار و هسته‌دار از اهمیت برخوردارند می‌توان سوین که زنبور عسل در برابر آن بسیار آسیب‌پذیر است و الجتول را نام برد که هر دو با غلظت‌های 1000-500 قسمت در میلیون به کار می‌روند. شدت تنک کردن (درصد گلها و میوه‌های حذف شده) بستگی به نوع درخت میزان رشد آن و تعداد میوه‌های تشکیل شده دارد. برای سیب و هلو بطور معمول توصیه می‌شود که به ازای هر 30 برگ درخت و یا هر 10 سانتی‌متر طول شاخه بارور، یک میوه نگاهداری و بقیه حذف شوند که البته این ارقام بسیار تقریبی و غیر دقیق هستند.
آبیاری :
در شرایط مساعد، ریشه درختان تا ژرفای به نسبت زیاد نفوذ می‌کند و در جهت افقی نیز بر حسب بافت خاک و نوع درخت از هر طرف 1.5 تا 3 برابر شعاع شاخساره و یا سایه انداز درخت پخش می‌گردد. ولی بررسی ها نشان داده که قسمت اعظم ریشه‌های فعال یک درخت در زیر شاخساره آن، تا ژرفای 60 سانتی‌متر زمین، قرار دارند. بنابراین گیاه مهمترین قسمت آب و مواد غذایی مورد نیاز خود را از این قسمت خاک جذب می‌کند. همانطور که پیشتر گفته شد، در نقاطی که بارندگی سالیانه، کمتر از 700 میلی‌متر و یا غیر متعادل باشد باید در ایام خشک، آب مورد نیاز درخت را بوسیله آبیاری تأمین کرد. در حال حاضر، در دنیا چهار روش آبیاری عمده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش قطره‌ای :
در این روش، آب توسط پمپ‌های ویژه‌ای، در لوله‌های پلاستیکی به نسبت باریک و قابل انعطافی که در طول هر ردیف روی سطح خاک قرار داده می‌شوند جریان می‌یابد و از طریق چکاننده‌های ویژه‌ای که در طول لوله قرار دارند به صورت قطره‌هایی بیرون آمده، خاک اطراف درخت را مرطوب نگه می‌دارد. تعداد چکاننده‌ها برای نهال‌های جوان یک عدد است و به تدریج که گیاه بزرگ می‌شود به 3 تا 4 عدد برای هر درخت افزایش داده می شود. این روش دارای بازده مصرفی حدود 95% بوده و از تسطیح خاک بی‌نیاز است، ولی ایجاد آن گران تمام می‌شود. کاربرد این روش در خاک‌های شور یا برای آب‌های سنگین و شور به سرعت شوری خاک را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از این امر و مسدود شدن چکاننده‌ها در اثر رسوب نمک، باید اندازه چکاننده‌ها را بزرگتر از حد مورد نیاز گرفت تا آب، مقداری حرکت ژرفایی(عمقی) پیدا کرده ضمن نفوذ به طبقات زیرین خاک، املاح اضافی را شسته همراه خود از طبقات فوقانی خارج سازد.
روش بارانی
در این روش، درختان توسط فواره‌های چرخانی که به لوله‌های خاصی متصلند آبیاری می‌گردند. بازده مصرفی این روش از روش‌های قبل بیشتر و حدود 80 درصد است و از محاسن آن می‌توان، عدم نیاز به تسطیح امکان کاربرد کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی همراه با آبیاری و در موارد خاص مبارزه با سرما را نام برد. مهمترین عیب این روش بالا بودن قیمت لوله‌ها و پمپ‌ها و سایر مورد لزوم می باشد.
روش کرتی
در این روش، باغ به کرت‌هایی دارای یک تا چند درخت تقسیم و هر کرت در هر بار آبیاری، با آب پر می‌شود. بازده مصرفی این نوع آبیاری به نسبت کم است. یعنی قسمت مهمی از آبی که به زمین داده می‌شود، بدون اینکه مورد استفاده درخت قرار گیرد، به ژرفای خاک فرو می‌رود و از دسترس ریشه‌ها خارج می‌گردد. از محاسن این روش عدم نیاز آن به تسطیح خاک و احتیاج نداشتن به وسایل مدرن آبیاری که هر دو گران هستند می باشد. در ایران، در باغ‌های جوان نیز در مرکبات کاری برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های خاکزا نوعی از آبیاری کرتی به نام طشتکی مورد استفاده قرار می‌گیرد که خود به دو نوع زنجیری و شانه‌ای تقسیم می‌شود.
روش نشتی
در این روش، در دو سوی ردیف کشت، دو شیار به ژرفای 10 تا 15 سانتی‌متر و به عرض 25 تا 30 سانتی‌متر ایجاد و آب با فشار کم در آنها به جریان انداخته می‌شود. مرطوب شدن ریشه‌ها از طریق نشت تدریجی آب به خاک اطراف شیار و خیس ساختن محیط ریشه انجام می‌گردد. بازده مصرفی این روش از روش کرتی بیشتر است و برای به کار بردن آن، باید زمین بطور کامل صاف بوده و تسطیح شده باشد.
برای جریان انداختن آب از نهر اصلی به شیارها، و تنظیم مقدار آن، از سیفون‌های آلومینیمی و یا پلاستیکی استفاده می کنند. در آبیاری نشتی، به تدریج که بر عمر و اندازه درختان افزوده می‌شود باید تعداد شیارها را در هر طرف درخت افزایش داد بطوری که در حداکثر رشد، تمام سطح باغ از شیارهای موازی هم پوشیده و آبیاری شود.
دیدگاه ها