پرریزی اجباری در طیور

پر ریزی یا اصطلاحا تولکی در پرندگان به صورت ریزش دوره ای پرها و پر در آوری مجدد تعریف می شود. تولکی یک فرایند بیولوژیکی طبیعی است که در پرندگان اتفاق میافتد و در نتیجه آن تولید تخم متوقف می شود و کلا پر و بال آنها میریزد و پس از مدتی دوباره پرهای جدید جایگزین پرهای ریخته شده میشود و تولید تخم مجددا آغاز میگردد .
در طبیعت پرندگان بعد از یک دوره تخمگذاری پرهایشان می‌ریزد و حدود 4 ماه طول می‌کشد تا پرهای جدید جایگزین گردد. در حالی که با در واحدهای پرورش مرغ تخمگذار با اجرای پرریزی اجباری مرغها را می‌توان بعد از 6-8 هفته به تولید برگرداند. برای اجرای پرریزی اجباری در زمان دلخواه مدیریت مزرعه باید به پرنده استرس آبی و غذائی وارد شود، لذا برنامه‌هایی موفق تر خواهند بود این استرس با کمترین خسارت همراه باشد.تولک اجباری برای گله مرغ تخمگذار یک ابزار مدیریتی موثر است که مرغدار را قادر می سازد تا از تعداد مرغ ثابت تعداد تخم بیشتری و قطعا با قیمت تمام شده ی پایینتری بدست آورد. از طریق تولک اجباری طول عمر گله می تواند از 54 یا 60 هفته تا 105 هفتگی تداوم یابد.

مرغ های تخمگذار در پایان سیکل تخمگذاری ( بعد از یک سال تولید) با کاهش تولید روبرو میشوند و چون دیگر تولید اقتصادی نمیباشد به منظور توقف تخمگذاری و دادن استراحت و ترمیم دستگاه تناسلی و اسکلتی برای تولید در چرخه ی دوم به تولک اجباری برده می شوند. استفاده از برنامه ی تولک اجباری به طور گسترهای در مزارع تولید تخم مرغ به منظور کاهش هزینه ها و حصول سود حداکثری انجام می گیرد. طبق بررسی های انجام گرفته بعضی از سالها در آمریکا 83 درصد تولیدکنندگان تخم مرغ در سال برای سود بیشتر از تولک اجباری استفاده کرده اند. بر اساس یک گزارش، 2/74درصد واحد های مرغ تخم گذار در آمریکا از برنامه ی پر ریزی اجباری استفاده نموده اند که از این مقدار 1/62 درصد یک بار و 1/12 درصد دو بار اقدام به تولک بری اجباری نموده اند. در برخی از نواحی 93 درصد گله ها به تولک برده می شوند.
تولک اجباری، به عنوان بخشی از برنامه بهینه کردن استفاده از پولت های جایگزین در مزارع تخمگذار با سیستم های مدیریتی فعلی استفاده می شود، مزارعی که از تولک استفاده نمی کنند به 4/8 گله ی جدید به ازای هر سالن تخمگذاری در طول یه دوره ی 10 ساله نیاز دارند. در صورتی که اگر از یرنامه ی یک بار تولک استفاده نمایند به 7/8 گله ی جدید نیاز خواهند داشت. در برنامه بدون تولک سن فروش 110 هفتگی در نظر گرفته شده است. زمانی که از برنامه ی تولک اجباری استفاده نمی شود یک سالن پرورش پولت می تواند پولت مورد نیاز هر سالن را تامین نماید در صورتی که اگر از برنامه یک بار تولک استفاده شود از یک سالن پرورش پولت، می توان پولت مورد نیاز 5 سالن را تامین نمود و اگر از برنامه تولک اجباری دو بار استفاده شود یک سالن پرورش پولت می تواند پولت مورد نیاز 7 سالن را تامین نماید.
زمان اجرای تولک اجباری
تصمیم برای اجرای تولک اجباری در یک گله، باید بر اساس اصول مدیریتی و از طریق تجزیه و تحلیل اعمال مدیریتی وضعیت اقتصادی مرغدار باشد. مرغدار می تواند زمان تولک بری را طوری تنظیم نماید تا بیشترین تولید تخم، زمانی باشد که قیمت تخم مرغ ذر بازار به حداکثر میرسد. اگر قیمت تخم مرغ بالا باشد و کیفیت آنها خوب باشد بیشتر تولیدکنندگان زمان برنامه تولک بری را به تاخیر می اندازند و اگر کیفیت پوسته و قیمت تخم مرغ پایین باشد برنامه تولک بری زود هنگام به کار برده می شود.
چنانچه قیمت تخم مرغ در بازار کاهش یافته و مقرون بصرفه نباشد میتوان گله را در سنین پایینتر به تولک برد، در چنین حالتی پیک تولید و مقدار تولید بعد از برنامه ی تولک بیشتر خواهد بود. اگر قیمت پولت های جایگزین برای گله جدید پایین باشد انگیزه ای برای به تولک بردن گله وجود نخواهد داشت.
اگر از برنامه تولک استفاده نشود واحد های پرورش پولت به 47 درصد جوجه ی بیشتر احتیاج خواهند داشت تا پولت مورد نیاز واحد های تولید تخم مرغ را فراهم نمایند. این امر نیازمند به گله ی مادر، موسسات جوجه کشی و واحد های پرورش پولت خواهد بود.
به تخم آوردن مجدد گله به عوامل مختلفی بستگی دارد. مهمترین آنها عبارتند از عملکرد نسبی پولت ها و گله های تولک رفته، هزینه و بهای تخم مرغ، دان و پولت های جایگزین.
معمولا بعد از یک دوره تولک بردن اجباری، میزان تخم مرغ های تولیدی در سیکل دوم در حد سیکل اول نخواهد بود، به نظر می رسد این واقعیت همراه با کاهش تعداد تخم مرغ های گله موجب می شوند تا از روش تولک بردن استفاده نگردد،ولی معمولا کاهش هزینه نسبت به پولت های جایگزین هزینه را جبران می نماید. از اینرو برنامه ی تولید مجدد باید به عنوان یکی از فاکتورهای اقتصادی مورد بررسی قرار داده شود. عوامل زیادی بر این امر تاثیر دارند از جمله عوامل زیر:
1. هزینه ی به تخم آوردن مجدد گله : هزینه ی به تخم آودن پرنده پس از طی دوره تولک بردن اجباری به مراتب کمتر از هزینه ی پرورش یک پولت از سن یک روزگی تا مرحله ی بلوغ خواهد شد. این موضوع مهمترین عامل موثر در تصمیم گیری اجرا یا عدم اجرای برنامه ی تولک بردن اجباری به حساب می آید.
2. استهلاک هزینه ی پرورش : هزینه ی پرورش پولت یا هزینه ی دوران تولک بردن اجباری که از انتهای اولین سیکل تولید آغاز و تا شروع تولید مجدد گله ادامه دارد منهای ارزش بازیافتی باید در برآورد هزینه ی تولید تخم مرغ به حساب آید. اگرچه هزینه ی نگهداری یک مرغ در طی تولک رفتن کمتر از هزینه ی پرورش یک پولت می باشد، ولی تعداد تخم مرغ تولیدی او در دومین سیکل به مراتب کمتر از اولین سیکل تولید خواهد بود اگر چه وزنش بهتر میباشد
3. مقایسه ی تلفات : معمولا نسبت تلفات هفتگی در خلال سیکل های متوالی تولید کمی پایین تر از سیکل اول می باشد. اگر نسبت تلفات هفتگی طی سیکل اول 2/0 درصد باشد،این نسبت در سیکل دوم حدود 18/0 درصد و در سیکل سوم به میزان تقریبی 16/0 درصد خواهد بود
4. مصرف دان : طبیعتاً مصرف دان از پیک تولید تا پایان دورهی تخمگذاری در تمام سیکل های تولید یکسان خواهد بود
5. طول مدت تخمگذاری : طول مدت دوره ی تخمگذاری مفید در اولین سیکل تولید طولانی تر از دومین سیکل می باشد. معمولاً دومین سیکل تولید فقط بین 9-7 ماه به طول می انجامد
6. میزان تولید : درصد تولید تخم مرغ در سیکل دوم در مقایسه با ماه مشابه در سیکل اول پایین تر می باشد. در هنگام پیک تولید، میزان تولید تخم مرغ حدود 10 – 7 درصد پایین تر از پیک سیکل اول تولید بوده و در سیکل های بعدی با نسبت شدیدتری کاهش می یابد.
7. اندازه ی تخم مرغ : اندازه ی تخم مرغ در طی سیکل دوم بزرگتر می شود. این موضوع فقط در هنگامی که برای تخم مرغ های بزرگتر بازار مناسبی وجود دارد به عنوان یک حسن محسوب می گردد.
8. کیفیت پوسته : معدل کیفیت پوسته در دوره ی اول تولید به مراتب بهتر از سیکل دوم می باشد.
9. کیفیت تخم مرغ : زمانی که پس از 12 ماه تولید، برنامه ی پرریزی اجباری اجرا می شود، بهبود در شاخص های کیفیت تخم مرغ بعد از این مرحله کاملاً مشهود است. به طور کلی می توان ادعا نمود که کیفیت آلبومین، شاخص کندل، ضخامت پوسته، وزن چگالی و بافت پوسته بهبود می یابد.
- توجیه اصلی تولک بردن حذف هزینه‌های پرورش و رشد است.
- تولک رفتن در حقیقت روشی برای استراحت کوتاه مدت پرندگان بعد از یک دوره طولانی تولید است که بعد از آن می‌توانند به تولید خود برای یک دوره دیگر ادامه دهند. استراحت دادن به گله بسته به نوع مدیریت و محرومیت غذایی حداقل یک و حداکثر 4-5 هفته بطول می‌انجامد. استراحت کوتاه مدت با کاهش میزان تولید و کیفیت پوسته تخم مرغ و استراحت بلند مدت با افزایش میزان تولید و بالا بودن کیفیت پوسته تخم مرغ همراه است.
- با تنظیم جیره غذایی می‌توان طول مدت دوره استراحت را تنظیم نمود که معمولا با مصرف جیره‌های با پروتئین پایین و کلسیم کم انجام می‌گیرد(در حد نیاز پولتها).
- برای بازگرداندن گله به تولید باید از جیره دوران تولید به همرا برنامه نوری مناسب استفاده کرد.
انواع تولک بردن
1- برنامه دو سیکلی: دو دوره تخمگذاری: بعد از 10 ماه تولید گله را تولک می‌برند و در سن تقریبا 24 ماهگی جهت فروش(105 هفتگی)به بازار عرضه می‌کنند.
2-برنامه چند سیکلی: شامل دو یا چند بار تولک رفتن: بعد از 9 ماه تولید گله را تولک می‌برند و در سن 30 ماهگی یا بیشتر جهت فروش به بازار عرضه می‌کنند.
مقایسه بین سیکل اول و دوم تولید
- میزان تولید در سیکل دوم کمتر از سیکل اول است.
- طول مدت تخمگذاری مفید در سیکل اول تولید طولانی‌تر است.
- اقتصادی ترین سن 65 هفتگی بوده و 40 هفته بعد (105) جهت فروش به بازار عرضه می‌کنند.
- درصد تولید در سیکل دوم 7-10درصد کمتر از سیکل اول است.
- اندازه تخم مرغ در سیکل دوم بزرگتر از سیکل اول است.
- معدل کیفیت پوسته در سیکل اول به مراتب بهتر از دوره دوم تولید است.
- کیفیت محتویات داخلی تخم مرغ طی سیکل دوم تولید اندکی کمتر از دوره اول تولید است.
برنامه‌های تولک بری دو سیکلی
- حذف خوراک و آب(معمولی)
- کالیفرنیایی(برنامه بدون جیره بندی آب)، ویژه مناطق گرمسیری
- کارولینای شمالی: بیشترین تاکید بر کاهش وزن است.
- افزایش روی
- کاهش سدیم و کلسیم
- استفاده از داروهای تولک بری:متالیبور، ان‌هپتن، پرژسترون ، ید و ....
برنامه های تولک بری:
برنامه های تولک بری متعددی وجود دارد که در اینجا به تشریح برخی می پردازیم.
تولک بری معمولی : از شروع تولک رفتن تا دو هفته پس از تولید مجدد تخم مرغ ، صدف را به طور مجزا در اختیار گله قرار داده ، سپس به میزان محدود قبلی بر می گردانند.
دان خوری به اندازه کافی تامین گردد به نحوی که تمام گله بتواند در یک زمان دان مصرف نماید.
طوری برنامه ریزی شود که مرغ های گله های مادر بین 2-1 هفته دیر تر از مرغ های گله تخم گذاری تجاری شروع به تخم گذاری کنند.

روز	دان		آب	نور
۱و۲	هیچ		هیچ	8
3	طیور مادر تخم گذار 4.5 کیلوگرم به ازای 100 قطعه مرغ	طیور مادر نژاد گوشتی 6.8 کیلوگرم به ازای 100 قطعه مرغ	آب	8
4	هیچ		هیچ	8
5	مثل روز سوم		آب	8
6	هیچ		هیچ	8
7	مثل روز سوم		آب	8
8	هیچ		هیچ	8
9	مثل روز سوم		آب	8
10 الی 60- 55	به برنامه محدودیت غذایی برگشت داده شده و حدود 75% دان در اختیار آن ها قرار گیرد		آب	8
61	مصرف دان تمام وقت مرغ های نژاد تخمگذار	مصرف دان تمام وقتمرغ های نژاد گوشتی	آب	16 – 14 ساعت

برنامه تولک بردن کالیفرنیای :
روش دیگر به تولک بردن به نام برنامه کالیفرنیایی معروف است در این روش مصرف دان کامل در یک دوره طولانی حذف و طی این مدت منحصرا جیره غله خرد شده در اختیار گله قرار داده می شود. از آنجای که طی این برنامه جیره بندی آب به مورد اجرا گذارده نمی شود، در هوای خیلی گرم پرندگان دهیدراته نمی شوند و به همین علت برنامه مناسبی برای شرایط گرم خواهد بود. زمانی که دان در اختیار گله قرار نگیرد باید پودر صدف در اختیار آن ها قرار داد. حدود یک هفته بعد از حذف دان گله دچار ضعف خواهد شد.تا زمانی که تلفات افزایش نیافته است، نباید دان در اختیار گله قرار گیرد در صورتیکه به مدت یکی دو روز پس از 10 روز گرسنگی دان در اختیار گله قرار گیرد آثار ضعف برطرف خواهد شد.
معمولا در این برنامه در پنجمین یا ششمین روز درصد تولید به حد صفر می رسد. بعد از 10 روز محرومیت از دان وزن مرغ ها 25% کاهش می یابد که در این کاهش وزن 7 هفته پس از تغذیه از دان کامل جبران می شود . در صورتیکه محدودیت غذایی تا 14 روز به طول انجامد. نتایج حاصله مساوی و یا بهتر از محرومیت 10 روزه است.
توجه : مصرف غلات خرد شده را می توان در تولک های کوتاه مدت حذف نمود و یا در تولک های بلند مدت طولانی تر نمود.

روز	دان	آب	نور
10 - 1	هیچ	آب	8 ساعت
28 - 11	مصرف غلات خرد شده و بطور تمام وقت	آب	8ساعت
29 و به بالا	مصرف دان آردی دوران تولید به طور تمام وقت	آب	16 ساعت

برنامه تولک بردن کارولینای شمالی:
سومین برنامه تولک بردن که بسیار معروف میباشد ابتدا در دانشگاه ایالاتی کارولینای شمالی مورد بهره برداری قرار گرفت. این برنامه شامل یک دوره پیش تولک هفت روزه است که طی آن قبل از حذف دان، لامپ ها را در تمام مدت شب روشن نموده تا نور 24 ساعته تامین گردد. این برنامه به مدیریت فارم اجازه میدهد تا بتواند میزان دان و نورمصرفی را به طور همزمان کاهش دهد.
روش کارولینای شمالی بیشترین تاکید در کاهش وزن را دارد. برای رسیدن به چنین کاهش وزنی حدود 14 روز یا بیشتر وقت می‌خواهد.
هنگام که کاهش وزن تامین شد به مدت 2 روز جیره روزانه 45گرم در اختیار گله قرار داده می شود.
پس ازان مدت 28 روز جیره تولک با پروتئین بالا 16- 15 درصد و کلسیم 2 درصد مصرف می گردد و سپس به جیره معمولی دوران تولید برگردانده می شود.
طی 3 هفته اول مقدار 12 ساعت از کل ساعت نور در اختیار گله قرار داده میشود به طوریکه در روز 21 حداقل 13 ساعت نور تامین گردد . برنامه نور عادی در روز 35 اعمال می شود.
روش افزایش روی
استفاده از مقادیر زیاد روی در دان باعث یک توقف کوتاه در تولید می گردد. حدود 20000PPM روی به دان اضافه می گردد. برای این منظور 25 کیلوگرم اکسید روی که حاوی 73% روی است را با هر تن خوراک که 5/3% کلسیم دارد ترکیب می کنند.

زمان (روز)	دان	آب	نور
1-10	20000 میلی گرم اکسید روی در هر کیلوگرم دان تخمگذار	آزاد	8
11 به بعد	حذف روی و تغذیه کامل جیره مرغ تخمگذار	آزاد	14-16

تولک بردن بوسیله کاهش سدیم
در این برنامه سدیم جیره تا 04/0% کم می شود و روزانه 8 ساعت نوردر نظر گرفته می شود. پس از آنکه مرغها تولک رفتند(حدود 6 هفته بعد) مجددا جیره عادی مرغهای تخمگذار را در اختیار آنها قرار می‌دهند. بهتر است برای جلوگیری از تولید مجدد زودهنگام، از دان با کلسیم و فسفر پایین نظیر دوران رشد پولتهای معمولی استفاده گردد. این برنامه در اروپا بطور وسیعی استفاده می شود. زیرا عدم مصرف دان برای یک دوره طولانی طبق قوانین حمایت از حیوانات ممنوع است.
باز گرداندن گله به تولید:
برای باز گرداندن گله به تولید باید از جیره های تولید توام با برنامه نوری مناسب استفاده کرد، میزان تولید طی 3 – 2 هفته باید به 50 درصد برسد.
همچنین با مقدارجیره غذایی به همراه جیره تولید و نور می‌توان گله را سریعا به تولید آورد.
نکته:
معمولا گله در سن 10 ماهگی تولک برده می‌شود ولی هر چه زودتر برده شود میزان تولید در دوره بعدی بیشتر است.
گله‌هایی که در دوره اول تولید سابقه تولید خوبی داشته و سالم باشند تحت برنامه تولک‌بری قرار می‌گیرند.
حدود یک هفته قبل از شروع برنامه بایستی گله علیه بیماریهای برونشیت عفونی و نیوکاسل واکسینه شوند.
سه روز قبل از اجرای برنامه تولک بری ویتامین و الکترولیت را از طریق آب آشامیدنی استفاده کرد.
برای کاهش میزان تلفات قبل از شروع تولکی باید مرغهای ضعیف و بیمار را حذف کرد .
کاهش وزنی معادل 25-30 درصد به هنگام اجرای برنامه تولکبری باید حاصل شود تا چربی اطراف دستگاه تناسلی از بین برود
-حداقل10 روز حذف دان
در اکثر برنامه‌های تولک‌بری محرومیت غذایی را تا زمانی که تلفات کمتر از 2 درصد باشد ادامه می‌دهند.