آشکار شدن ظرفیت های کشور از نظر تولید محصولات باغبانی در طی چند سال اخیر و با هدف رقابت بین المللی با دیگر کشورهای جهان برای صدور این محصولات و فراوردهای آن و همچنین افزایش کمیت و کیفیت این محصولات نیاز به پرداختن تغذیه درختان میوه را امری اجتناب پذیر می نمایید. جمعیت جهان در سال بیست سال گذشته بالغ بر 4.74 میلیون نفر بوده و با توجه به نرخ رشد فعلی تا سال 2015 به حدود 8.2 میلیارد نفر می رسد. با توجه به رشد سریع جمعیت نیاز به غذا بیشتر احساس می گردد. بالغ بر 98 درصد از مواد غذای مورد نیاز بشر از تولیدات و فراوردهای کشاورزی تامین می گردند با توجه به نقش فرآوردهای کشاورزی در تامین غذا بشر همواره در جستجوی یافتن راههای برای افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی بوده است.
این امر از دو را کلی امکان پذیر است:
الف) افزایش سطح زیر کشت
ب) افزایش تولید در واحد سطح در واحد زمان.
دیوف مدیر سازمان خوار بار جهانی در پیامی به مناسبت روز جهانی غذا بیان کرد که میزان خسارت کمبود عناصر ریز مغزی در کشورهای در حال توسعه بیش از 128میلیارد دلار می باشد. و اگر نقش ریز مغزی ها در ارتقای سطح سلامت جامعه نیز مطرح باشد در چنین شرایطی خسارت وارده به سلامت جامعه نیز بسیار نگران کننده خواهد بود. مقدار عناصر ریز مغذی در خاک های کشاورزی ایران بسیار اندک می باشد. علاوه بر این حلالیت عناصر ریز مغذی نیز در خاکهای ایران پایین میباشد. حلالیت پایین عناصر ریز مغذی به دلایل آهکی بودن خاک، بالا بودن PHخاک، بیکربناته بودن آب آبیاری، تنش خشکی و شوری، مواد آلی کم و تدام مصرف نامتعادل کودها میباشد. بدیهی است گیاهان و درختانی که در چنین خاک های رشد می کنند از کمبود این عناصر صدمه می بینند. با مصرف عناصر کم مصرف علاوه بر افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کیفیت محصولات تولیدی ارتقا یافته و در نهایت ارتقای سلامت جامعه نیز تحقق می یابد. چون اکثر محصولات کشاورزی تولیدی در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک و از خاک های کشاورزی ایران حاصل می شوند که اولا میزان آهک آنها بالا می باشد و در ثانی دارای PHبالای هستند. بنابراین محصول به دست آمده از عناصر ریز مغذی فقیر است. چه در شرایط آهکی یا گیاه یا درخت نمی تواند این عناصر را جذب کند و یا در صورت جذب، امکان استفاده از آنها را به دلیل رسوب در آوند ها ندارد. به این ترتیب حرکت این مواد به برگ، دانه و میوه بسیار کند بوده و به همین دلیل غلظت آنها در اندم های مورد مصرف انسان و دام بسیار پایین است و در نتیجه گیاه، دام و انسان با کمبود این عناصر رو به رو می باشد. همچنین بیشتر مردم ما به دلیل مصرف نان عاری از مواد معدنی دچار عارضه کم خونی ناشی از کمبود ریز مغذی ها هستند.
عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان
تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در تغذیه گیاه و درخت نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان به سه دسته کلی تقسیم میشوند.
الف- عناصر غذایی مضر
عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاهان زیان آور هستند. حتی در برخی موارد غلظت هایی کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم، جیوه و نیکل اشاره کرد.
ب- عناصر غذایی مفید
عناصری هستند که درصورت وجود در محیط سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاصی می شوند. برای مثال سدیم برای چغندر قند، سیلیس برای برنج وجو و یا کبالت و مولیبدن برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن مفید می باشند.
ج- عناصر غذایی لازم یا ضروری
سه معیار برای ضروری بودن وجود دارد که عبارتند از:
1- گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
2- وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
3- عصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.
عناصر لازم یا ضروری عبارتند از
ج-1- عناصر پرمصرف
1- کربن اکسیژن و هیدروژن: 60 تا 90 درصد ماده خشک گیاهی را تشکیل می دهند و جز در موارد کمبود آب کمبود آنها دیده نمی شود. و عمدتا از طریق آب و هوا تامین می شوند. 2- عناصر کودی شامل نیتروژن فسفر و پتاسیم 3- عناصر آهکی شامل کلسیم و منیزیم 4- گوگرد
ج-2- : عناصر غذایی کم مصرف
لازم به ذکر است همانطور یکه گیاهان بدون عناصر غذایی پرمصرف قادر به ادامه
حیات نیستند بدون عناصرکم مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده ای که با عناصر پر مصرف دارند به مقدار بسیار کمتر مورد نیاز می باشند. میزان مصرف آنها بر حسب قسمت در میلیون می باشد در حالی که میزان مصرف عناصر غذای پرمصرف بر اساس درصد می باشد.این عناصر عبارتند ازآهن ، روی، مس، بر، ، منگنز ، مولیبدن و کلر می باشند.
ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه
راههای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل استفاده در گیاهان وجود دارد از متداولترین این روشها می توان به 1- آزمون خاک2 - آنالیز های بافت برگ درختان میوه3- تشخیص ظاهری عوارض تغذیه ای اشاره کرد.
آزمون خاک
شامل سه مرحله نمونه برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک می باشد.آزمون خاک می تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی جات یکساله کمک زیادی به تامین نیازهای غذایی گیاهان نمایید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمیتواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیهای درختان میوه باشد. آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغهای احداث شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرز بندی شده و خاکهای متفاوت از نظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به صورت جداگانه نمونه برداری میشود. به طور کلی قطعه های نمونه برداری نباید بیش از 4 هکتار باشد. حدود 2.5 سانتی متر از خاک رویی کنار زده می شود و نمونه های از عمق 0-30 و 31-60 سانتی متر به صورت جداگانه برداشت میشود. از هر قطعه 4-5 هکتاری 10 نمونه خاک برداشت شده و نمونه ای 0-30 و 31-60 با هم به صورت جداگانه مخلوط می شود.
تفسیر نتایج آزمون خاک
PH
در پی اچ های محدود خنثی تا کمی اسیدی عناصر غذایی در حد مطلوبی هستند. در PH های زیر 5 مشکلاتی نظیر مسمومیت منگنز و آلومینیوم و کمبود کلسیم و پتاسیم کاهش جذب فسفر و کاهش کارایی ازت و پتاسیم وجود دارد. در PH های بالای 7.5 قابلیت جذب عناصر ریز مغزی به استثنای مولیبدن کاهش مییابد برای مقابله با PHهای پایین از آهک استفاده میشود و برای مقابله با PHهای بالا باید مقدار آهک خاک، بی کربنات آب آبیاری با استفاده از مواد آلی به همراه گوگرد و یا اسید کردن آب آبیاری را کاهش داد. برای احداث باغ در ایران نیازی به افزودن کلسیم و منیزیم نمیباشد کمبود این عناصر در خاک های که PHپایینتری از 5.5 دارند قابل مشاهده است. در بیشتر خاک های ایران به دلیل PHبالای خاک جذب ریز مغذی ها به سختی صورت میگیرد.
فسفر
آزمون خاک معرف خیلی خوبی برای فسفر است. در تجزیه خاک اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک بیشتر از 8 تا 12 قسمت در میلیون باشد (میلی گرم در کیلو گرم ) و یا غلظت فسفر در برگ درختان بالاتر از 0.1 درصد باشد نیاز به مصرف کود فسفره نیست. چون مصرف زیاد کودهای فسفره جذب عنصر روی را کاهش می دهد.
بور
آزمون خاک قبل از احداث باغ برای تعیین میزان بر مورد نیاز است . بعد از احداث باغ آزمون خاک و تجزیه برگ به صورت توام انجام می شود. میزان بر مطلوب در خاک 1 قسمت در میلیو ن است. عواملی مانند PH بالای 6.5 پایین بودن دمای خاک، خاکهای بسیار خشک و بسیار مرطوب، شتشوی زیاد خاک باعث کاهش جذب بر می شوند.
کلسیم و منیزیم
برای احداث باغ در کشور ایران نیازی به افزودن این دو عنصر نمیباشد. کمبود این دو عنصر در خاک های که PHپایین تر از 5.5 دارند و در نوار شمالی کشور بیشتر قابل مشاهد است. همچنین وجود بیش از اندازه برخی عناصر غذایی در خاک جذب برخی دیگر از عناصر غذایی را کاهش میدهد. برای مثال در خاک های قلیایی با ترکیب کلسیم بالا جذب منیزیم، روی، منگنز، آهن و بر کاهش می یابد.
در تفسیر آزمون خاک استانداردهای لازم برای عناصر مس، منگنز، روی و آهن تعیین نشده است و نمیتوان توصیه های کودی را بر اساس آزمون خاک انجام داد. چرا که علیرغم کافی نشان دادن غلظت ابن عناصر در خاک کاربرد آنها باعث افزایش عملکرد می گردد.
این امر از دو را کلی امکان پذیر است:
الف) افزایش سطح زیر کشت
ب) افزایش تولید در واحد سطح در واحد زمان.
دیوف مدیر سازمان خوار بار جهانی در پیامی به مناسبت روز جهانی غذا بیان کرد که میزان خسارت کمبود عناصر ریز مغزی در کشورهای در حال توسعه بیش از 128میلیارد دلار می باشد. و اگر نقش ریز مغزی ها در ارتقای سطح سلامت جامعه نیز مطرح باشد در چنین شرایطی خسارت وارده به سلامت جامعه نیز بسیار نگران کننده خواهد بود. مقدار عناصر ریز مغذی در خاک های کشاورزی ایران بسیار اندک می باشد. علاوه بر این حلالیت عناصر ریز مغذی نیز در خاکهای ایران پایین میباشد. حلالیت پایین عناصر ریز مغذی به دلایل آهکی بودن خاک، بالا بودن PHخاک، بیکربناته بودن آب آبیاری، تنش خشکی و شوری، مواد آلی کم و تدام مصرف نامتعادل کودها میباشد. بدیهی است گیاهان و درختانی که در چنین خاک های رشد می کنند از کمبود این عناصر صدمه می بینند. با مصرف عناصر کم مصرف علاوه بر افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کیفیت محصولات تولیدی ارتقا یافته و در نهایت ارتقای سلامت جامعه نیز تحقق می یابد. چون اکثر محصولات کشاورزی تولیدی در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک و از خاک های کشاورزی ایران حاصل می شوند که اولا میزان آهک آنها بالا می باشد و در ثانی دارای PHبالای هستند. بنابراین محصول به دست آمده از عناصر ریز مغذی فقیر است. چه در شرایط آهکی یا گیاه یا درخت نمی تواند این عناصر را جذب کند و یا در صورت جذب، امکان استفاده از آنها را به دلیل رسوب در آوند ها ندارد. به این ترتیب حرکت این مواد به برگ، دانه و میوه بسیار کند بوده و به همین دلیل غلظت آنها در اندم های مورد مصرف انسان و دام بسیار پایین است و در نتیجه گیاه، دام و انسان با کمبود این عناصر رو به رو می باشد. همچنین بیشتر مردم ما به دلیل مصرف نان عاری از مواد معدنی دچار عارضه کم خونی ناشی از کمبود ریز مغذی ها هستند.
عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان
تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در تغذیه گیاه و درخت نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان به سه دسته کلی تقسیم میشوند.
الف- عناصر غذایی مضر
عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاهان زیان آور هستند. حتی در برخی موارد غلظت هایی کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم، جیوه و نیکل اشاره کرد.
ب- عناصر غذایی مفید
عناصری هستند که درصورت وجود در محیط سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاصی می شوند. برای مثال سدیم برای چغندر قند، سیلیس برای برنج وجو و یا کبالت و مولیبدن برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن مفید می باشند.
ج- عناصر غذایی لازم یا ضروری
سه معیار برای ضروری بودن وجود دارد که عبارتند از:
1- گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
2- وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
3- عصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.
عناصر لازم یا ضروری عبارتند از
ج-1- عناصر پرمصرف
1- کربن اکسیژن و هیدروژن: 60 تا 90 درصد ماده خشک گیاهی را تشکیل می دهند و جز در موارد کمبود آب کمبود آنها دیده نمی شود. و عمدتا از طریق آب و هوا تامین می شوند. 2- عناصر کودی شامل نیتروژن فسفر و پتاسیم 3- عناصر آهکی شامل کلسیم و منیزیم 4- گوگرد
ج-2- : عناصر غذایی کم مصرف
لازم به ذکر است همانطور یکه گیاهان بدون عناصر غذایی پرمصرف قادر به ادامه
حیات نیستند بدون عناصرکم مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده ای که با عناصر پر مصرف دارند به مقدار بسیار کمتر مورد نیاز می باشند. میزان مصرف آنها بر حسب قسمت در میلیون می باشد در حالی که میزان مصرف عناصر غذای پرمصرف بر اساس درصد می باشد.این عناصر عبارتند ازآهن ، روی، مس، بر، ، منگنز ، مولیبدن و کلر می باشند.
ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه
راههای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل استفاده در گیاهان وجود دارد از متداولترین این روشها می توان به 1- آزمون خاک2 - آنالیز های بافت برگ درختان میوه3- تشخیص ظاهری عوارض تغذیه ای اشاره کرد.
آزمون خاک
شامل سه مرحله نمونه برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک می باشد.آزمون خاک می تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی جات یکساله کمک زیادی به تامین نیازهای غذایی گیاهان نمایید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمیتواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیهای درختان میوه باشد. آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغهای احداث شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرز بندی شده و خاکهای متفاوت از نظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به صورت جداگانه نمونه برداری میشود. به طور کلی قطعه های نمونه برداری نباید بیش از 4 هکتار باشد. حدود 2.5 سانتی متر از خاک رویی کنار زده می شود و نمونه های از عمق 0-30 و 31-60 سانتی متر به صورت جداگانه برداشت میشود. از هر قطعه 4-5 هکتاری 10 نمونه خاک برداشت شده و نمونه ای 0-30 و 31-60 با هم به صورت جداگانه مخلوط می شود.
تفسیر نتایج آزمون خاک
PH
در پی اچ های محدود خنثی تا کمی اسیدی عناصر غذایی در حد مطلوبی هستند. در PH های زیر 5 مشکلاتی نظیر مسمومیت منگنز و آلومینیوم و کمبود کلسیم و پتاسیم کاهش جذب فسفر و کاهش کارایی ازت و پتاسیم وجود دارد. در PH های بالای 7.5 قابلیت جذب عناصر ریز مغزی به استثنای مولیبدن کاهش مییابد برای مقابله با PHهای پایین از آهک استفاده میشود و برای مقابله با PHهای بالا باید مقدار آهک خاک، بی کربنات آب آبیاری با استفاده از مواد آلی به همراه گوگرد و یا اسید کردن آب آبیاری را کاهش داد. برای احداث باغ در ایران نیازی به افزودن کلسیم و منیزیم نمیباشد کمبود این عناصر در خاک های که PHپایینتری از 5.5 دارند قابل مشاهده است. در بیشتر خاک های ایران به دلیل PHبالای خاک جذب ریز مغذی ها به سختی صورت میگیرد.
فسفر
آزمون خاک معرف خیلی خوبی برای فسفر است. در تجزیه خاک اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک بیشتر از 8 تا 12 قسمت در میلیون باشد (میلی گرم در کیلو گرم ) و یا غلظت فسفر در برگ درختان بالاتر از 0.1 درصد باشد نیاز به مصرف کود فسفره نیست. چون مصرف زیاد کودهای فسفره جذب عنصر روی را کاهش می دهد.
بور
آزمون خاک قبل از احداث باغ برای تعیین میزان بر مورد نیاز است . بعد از احداث باغ آزمون خاک و تجزیه برگ به صورت توام انجام می شود. میزان بر مطلوب در خاک 1 قسمت در میلیو ن است. عواملی مانند PH بالای 6.5 پایین بودن دمای خاک، خاکهای بسیار خشک و بسیار مرطوب، شتشوی زیاد خاک باعث کاهش جذب بر می شوند.
کلسیم و منیزیم
برای احداث باغ در کشور ایران نیازی به افزودن این دو عنصر نمیباشد. کمبود این دو عنصر در خاک های که PHپایین تر از 5.5 دارند و در نوار شمالی کشور بیشتر قابل مشاهد است. همچنین وجود بیش از اندازه برخی عناصر غذایی در خاک جذب برخی دیگر از عناصر غذایی را کاهش میدهد. برای مثال در خاک های قلیایی با ترکیب کلسیم بالا جذب منیزیم، روی، منگنز، آهن و بر کاهش می یابد.
در تفسیر آزمون خاک استانداردهای لازم برای عناصر مس، منگنز، روی و آهن تعیین نشده است و نمیتوان توصیه های کودی را بر اساس آزمون خاک انجام داد. چرا که علیرغم کافی نشان دادن غلظت ابن عناصر در خاک کاربرد آنها باعث افزایش عملکرد می گردد.
دیدگاه ها