مهمترین خصوصیت پوشش گلخــــــــانه این است که بیشترین مقدار نور و حرارت آفتاب را از خود عبور داده و به گیاه برساند. در هیچ یک ازانواع پوششها انتقال نور و حرارت صد درصد نیست زیرا در هر حال مقداری از نور، منعکس شده و یا جذب پوشش می شود. بین پوششهای مختلف موجود در بازار ایران شیشه از نظر عبور نور مقام اول را دارد و نایلون گلخانه بعد از شیشه در مقام دوم قرار دارد
البته تا قبل از سال ۱۹۵۰ فقط از گلخانه های شیشه ای استفاده میشد که به دلیل معایب آن به مرور این گلخانه ها جای خود را به گلخانه های با پوشش نایلونی دادند . از مهمترین معیایب پوشش های شیشه ای در گلخانه ها می توان به پرهزینه بودن آن اشاره نمود. گلخانه های شیشه ای به اسکلت محکم تری جهت نگهداری شیشه ها نیاز دارند. همچنین مصرف سوخت در این نوع گلخانه ها بسیار بالاست چرا که برای گرم نگه داشتن فضای داخلی گلخانه مقدار قابل توجهی سوخت مورد نیاز است. از دیگر معایب پوشش های شیشه ای می توان به شکنندگی و مقاومت کمتر در برابر عوامل طبیعی همچون برف و تگرگ و باران های شدید اشاره کرد.
نایلون گلخانه : برای پوشاندن گلخانه ها از نایلون های نازک پلاستیکی مانند پلی اتیلن، پلی استر، پلی کلرید وینیل (P.V.C) پلی فلوئوریدوینیل (P.V.F) استفاده می شود. امروزه به دو دلیل از نایلون گلخانه (پلی اتیلن )استفاده میشود:
1. این پلاستیک را می توان روی اسکلتهای دائمی گلخانه به کار برد که ارزانتر تمام میشود و خود صرفه جویی قابل ملاحظه ای با توجه به هزینه گلخانه های شیشه ای است. حتی می توان نایلون را روی اسکلتهای کم دوام نظیر آنهایی که در گلخانه های کوآنست بکار می روند مورد استفاده قرار داد. 2. هزینه حرارتی این گلخانه ها در مقایسه با گلخانه های یک لایه ای یا گلخانه های FRP به میزان 40% پائینتر است.
نایلونهای پلی اتیلن بیشترین مورد استفاده را در پوشش گلخانه ها دارد. تقریباً تمام گلخانه های اخیر دولایه اند. لایه بیرونی معمولاً6 mm ضخامت دارد. درحالیکه لایه دورنی ممکن است0.1-0.5mm ضخامت داشته باشند. پلی اتیلن مورد استفاده برای پوشاندن گلخانه حاوی ماده ضد (UV) (اشعه ماورای بنفش) هستند. و در مقابل اشعه مضر خورشید بصورت شکننده در نمیایند و اگر غیر این بود چنین ورقه نازکی فقط می توانست به مدت یک فصل گرم دوام بیاورد. در حالی که بواسطه اضافه شدن ماده ضد یو وی طول عمر معمول این ورقه ها 3 سال است و اخیراً نوعی ورقه پلاستیکی تولید شده است که 4 سال عمر دارد و به بازار نیز عرضه شده است.
نایلون گلخانه در زمستان سردتر از هوای داخل گلخانه است. وقتیکه هوای گرم و مرطوب گلخانه با پلی اتیلن سرد تماس پیدا می کند سرد می شود. در نتیجه بخار آب روی سطح پلی اتیلن به مایع تبدیل شده و از آنجاکه سطح، دافع آب است قطرات آب به پائین لغزیده و به هم می پیوندند. گیاهان مرطوب سریعتر بیمار می شوند و باعث گسترش بیماریها می شوند و در عین حال با افزایش رطوبت خاک میزان اکسیژن آن کمتر می شود. اگر سطح پلاستیک آب را سریعتر دفع می کرد، بخار متراکم به صورت قطرات ریز در می آمد که بسرعت به طرف سطح زمین جاری می شد. اسپری کردن سطح با یک ماده پاک کننده این تاثیر سودمند را خواهد داشت. ولی ماده پاک کننده خیلی سریع از روی سطح شسته می شود. مایعی بنام Sun clear وجود دارد که وقتی با اب رقیق می شود و در سطح پلاستیک اسپری شود، دوام خواهد داشت و کار ماده پاک کننده را می کند.
افزودن ضد مه :قطرات آبی که در اثر فتوسنتز گیاهان در سطح داخلی فیلم ها شکل می گیرد دارای چندین اثر منفی می باشد. اول این که باعث کاهش ۳۰% دریافت نور توسط گیاهان می گردد که موجب کاهش محصولات می شود. دوم این که چکیدن قطرات شبنم بر روی گیاه باعث افزایش احتمال بیماری های مختلف می شود. همچنین قطرات آب شبیه به ذره بین عملکرده و باعث سوختگی برگ ها می شوند. افزودن خاصیت ضد مه به نایلون های عریض گلخانه ای موجب پیشگیری از چنین مواردی می شود.
نتیجه دیگری که از این اسپری کردن بدست می آید، جلوگیری از کاهش انتقال نور است. در شب هر چیز گرم مثل گیاهان انرژی نورانی مادون قرمز (تابشی) به اطراف می تاباند. این وضعیت باعث می شود که مقادیر زیادی از گرما در گلخانه ها از دست برود. پلی اتیلن مانع ضعیفی در برابر نور مادون قرمز (IR) است. بکار بردن مواد نگهدارنده مادون قرمز(IR) در ساختن پلی اتیلن باعث نگهداری حدوداً نصف گرمای تابشی خواهد شد. در شبهای صاف و سرد به این وسطه می توان تا حدود 25% از کل گرمای تابشی که از دست می رود را در گلخانه نگه داشت و در شبهای ابری فقط می توان حدود 15% را ذخیره کرد.
نوری که در عمل فتوسنتز مورد استفاده قرار می گیرد تابش موثر (PAR) نامیده می شود که دارای طول موج 400-700 نانومتر است. انتقال PAR را میتوان با توجه به نوع و مواد شیمایی اضافه شده در پلی اتیلن تغییر داد. پلی اتیلنهایی که از عبور نور ماورای بنفش جلوگیری می کنند بطور متوسط حدود 78% از PAR را منتقل می کنند. پلی اتیلنهایی که مانع عبور IR می شوند و اتلاف انرژی تابشی را کاهش می دهند حدوداً 82% از PAR را منتقل می کنند. مقدار نور عبور یافته از میان دو لایه ای که گلخانه را پوشانده است در حدود مربع کسری اعشاری (کوچکتر از واحد) است که از یک لایه می گذرد.
پوشش دولایه:
امروزه عملاً تمام گلخانه های مدرن دارای پوشش پلاستیکی از سیستم هوای فشرده بین دولایه استفاده می کنند. دولایه پلاستیک که یکی از آنها مستقیماً روس سطح خارجی ورقه دیگر قرار می گیرند، توسط بالشتکی از هوای فشرده از یکدیگر جدا می شوند. لایه خارجی پلاستیک جهت کاهش نور ماوراءبنفش (U.V) باید 0.152mm ضخامت داشته باشد در حالیکه لایه درونی فقط نیاز به 0.102mm ضخامت دارد زیرا نور U.V در این محل کمتر است.
میزان کششی که به پلاستیک جهت نصب وارد می شود مهم است. زیرا پوشش پلاستیکی با تغییرات درجه حرارت منقبض و منبسط می شود. وقتیکه پوشش در یک روز سرد نصب می شود باید آنرا سخت کشید. در یک روز گرم با درجه حرارتی نزدیک به 27 °c باید به اندازه 5-8 cm در یک طرف از سرتاسر طول گلخانه (کوآنست با طول6.1 m) پلاستیک را آزاد گذاشت (کمتر کشید) تا در موقع انقباض در هوای سرد پاره نشود. اگر در هوای گرم پلاستیک محکم کشیده شود در هوای سرد زمستان پوشش پلاستیکی در نقاط اتصال پاره خواهد شد و برعکس در هوای سرد اگر ورقه محکم کشیده نشود شل شدن بیش از حد در هوای گرم باعث بوجود آمدن فضای اضافی هوا در بین دولایه خواهد شد.
یک کمپرسور هوا در داخل گلخانه برای دمیدن هوا بین دولایه پلاستیکی تعبیه می شود. معمولاً کمپرسور روی دیوار انتهایی گلخانه نصب میشود، سوراخی در دیوار انتهایی متصل به کمپرسور ایجاد می شود بطوریکه هوای تغذیه کننده کمپرسور از بیرون تامین می شود .
افزودن ضد باکتری :افزودن این ماده به پلاستیک مانع ورود پرتوهای لازم برای رشد باکتری های مضر به داخل گلخانه شده و به این ترتیب از رشد و تکثیر آ ن ها در محیط گلخانه پیشگیری می کند.
پوشش شیشه ای: کیفیت و مرغوبیت شیشه و نیز ابعاد آن در میزان عبور نور تأثیر دارد. هر چه درصد آهن در شیشه بیشتر باشد، شیشه کدرتر شده و درصد نور کمتری را از خود عبور می دهد. قطعات بزرگتر شیشه از نظر عبور نور بهتر از قطعات کوچک است زیرا به قاب آهنی یا چوب کمتری نیاز دارد و سایه اندازی کمتری در گلخانه انجام می شود. ولی شیشه های بزرگ در برابر برف و باد مقاومت کمتری دارند و زودتر می شکنند. درز بین شیشه ها و قالبهای فلزی اکثراً مقداری هوا را از خود عبور می دهند. به همین دلیل پوشش شیشه ای دائماً تهویه مختصری در گلخانه ایجاد نموده و به علت خارج کردن رطوبت اضافی کمتر از نایلون گلخانه عرق می کند.
امروزه گلخانه با پوشش شیشه ای از پرهزینه ترین انواع گلخانه ها است و اگر چه چنین ساختمانهایی هر سال یا با نگهداری صحیح حتی بیش از این دوام می آورند ولی هزینه بالای ساخت و نگهداری آنها به اضافه مشکلتر بودن احداث آنها نسبت به نایلون های گلخانه ای سبب شده است که اکثر تولیدکنندگان محصولات گلخانه ای روی به استفاده از این پوشش پلاستیکی بیاورند.
البته تا قبل از سال ۱۹۵۰ فقط از گلخانه های شیشه ای استفاده میشد که به دلیل معایب آن به مرور این گلخانه ها جای خود را به گلخانه های با پوشش نایلونی دادند . از مهمترین معیایب پوشش های شیشه ای در گلخانه ها می توان به پرهزینه بودن آن اشاره نمود. گلخانه های شیشه ای به اسکلت محکم تری جهت نگهداری شیشه ها نیاز دارند. همچنین مصرف سوخت در این نوع گلخانه ها بسیار بالاست چرا که برای گرم نگه داشتن فضای داخلی گلخانه مقدار قابل توجهی سوخت مورد نیاز است. از دیگر معایب پوشش های شیشه ای می توان به شکنندگی و مقاومت کمتر در برابر عوامل طبیعی همچون برف و تگرگ و باران های شدید اشاره کرد.
نایلون گلخانه : برای پوشاندن گلخانه ها از نایلون های نازک پلاستیکی مانند پلی اتیلن، پلی استر، پلی کلرید وینیل (P.V.C) پلی فلوئوریدوینیل (P.V.F) استفاده می شود. امروزه به دو دلیل از نایلون گلخانه (پلی اتیلن )استفاده میشود:
1. این پلاستیک را می توان روی اسکلتهای دائمی گلخانه به کار برد که ارزانتر تمام میشود و خود صرفه جویی قابل ملاحظه ای با توجه به هزینه گلخانه های شیشه ای است. حتی می توان نایلون را روی اسکلتهای کم دوام نظیر آنهایی که در گلخانه های کوآنست بکار می روند مورد استفاده قرار داد. 2. هزینه حرارتی این گلخانه ها در مقایسه با گلخانه های یک لایه ای یا گلخانه های FRP به میزان 40% پائینتر است.
نایلونهای پلی اتیلن بیشترین مورد استفاده را در پوشش گلخانه ها دارد. تقریباً تمام گلخانه های اخیر دولایه اند. لایه بیرونی معمولاً6 mm ضخامت دارد. درحالیکه لایه دورنی ممکن است0.1-0.5mm ضخامت داشته باشند. پلی اتیلن مورد استفاده برای پوشاندن گلخانه حاوی ماده ضد (UV) (اشعه ماورای بنفش) هستند. و در مقابل اشعه مضر خورشید بصورت شکننده در نمیایند و اگر غیر این بود چنین ورقه نازکی فقط می توانست به مدت یک فصل گرم دوام بیاورد. در حالی که بواسطه اضافه شدن ماده ضد یو وی طول عمر معمول این ورقه ها 3 سال است و اخیراً نوعی ورقه پلاستیکی تولید شده است که 4 سال عمر دارد و به بازار نیز عرضه شده است.
نایلون گلخانه در زمستان سردتر از هوای داخل گلخانه است. وقتیکه هوای گرم و مرطوب گلخانه با پلی اتیلن سرد تماس پیدا می کند سرد می شود. در نتیجه بخار آب روی سطح پلی اتیلن به مایع تبدیل شده و از آنجاکه سطح، دافع آب است قطرات آب به پائین لغزیده و به هم می پیوندند. گیاهان مرطوب سریعتر بیمار می شوند و باعث گسترش بیماریها می شوند و در عین حال با افزایش رطوبت خاک میزان اکسیژن آن کمتر می شود. اگر سطح پلاستیک آب را سریعتر دفع می کرد، بخار متراکم به صورت قطرات ریز در می آمد که بسرعت به طرف سطح زمین جاری می شد. اسپری کردن سطح با یک ماده پاک کننده این تاثیر سودمند را خواهد داشت. ولی ماده پاک کننده خیلی سریع از روی سطح شسته می شود. مایعی بنام Sun clear وجود دارد که وقتی با اب رقیق می شود و در سطح پلاستیک اسپری شود، دوام خواهد داشت و کار ماده پاک کننده را می کند.
افزودن ضد مه :قطرات آبی که در اثر فتوسنتز گیاهان در سطح داخلی فیلم ها شکل می گیرد دارای چندین اثر منفی می باشد. اول این که باعث کاهش ۳۰% دریافت نور توسط گیاهان می گردد که موجب کاهش محصولات می شود. دوم این که چکیدن قطرات شبنم بر روی گیاه باعث افزایش احتمال بیماری های مختلف می شود. همچنین قطرات آب شبیه به ذره بین عملکرده و باعث سوختگی برگ ها می شوند. افزودن خاصیت ضد مه به نایلون های عریض گلخانه ای موجب پیشگیری از چنین مواردی می شود.
نتیجه دیگری که از این اسپری کردن بدست می آید، جلوگیری از کاهش انتقال نور است. در شب هر چیز گرم مثل گیاهان انرژی نورانی مادون قرمز (تابشی) به اطراف می تاباند. این وضعیت باعث می شود که مقادیر زیادی از گرما در گلخانه ها از دست برود. پلی اتیلن مانع ضعیفی در برابر نور مادون قرمز (IR) است. بکار بردن مواد نگهدارنده مادون قرمز(IR) در ساختن پلی اتیلن باعث نگهداری حدوداً نصف گرمای تابشی خواهد شد. در شبهای صاف و سرد به این وسطه می توان تا حدود 25% از کل گرمای تابشی که از دست می رود را در گلخانه نگه داشت و در شبهای ابری فقط می توان حدود 15% را ذخیره کرد.
نوری که در عمل فتوسنتز مورد استفاده قرار می گیرد تابش موثر (PAR) نامیده می شود که دارای طول موج 400-700 نانومتر است. انتقال PAR را میتوان با توجه به نوع و مواد شیمایی اضافه شده در پلی اتیلن تغییر داد. پلی اتیلنهایی که از عبور نور ماورای بنفش جلوگیری می کنند بطور متوسط حدود 78% از PAR را منتقل می کنند. پلی اتیلنهایی که مانع عبور IR می شوند و اتلاف انرژی تابشی را کاهش می دهند حدوداً 82% از PAR را منتقل می کنند. مقدار نور عبور یافته از میان دو لایه ای که گلخانه را پوشانده است در حدود مربع کسری اعشاری (کوچکتر از واحد) است که از یک لایه می گذرد.
پوشش دولایه:
امروزه عملاً تمام گلخانه های مدرن دارای پوشش پلاستیکی از سیستم هوای فشرده بین دولایه استفاده می کنند. دولایه پلاستیک که یکی از آنها مستقیماً روس سطح خارجی ورقه دیگر قرار می گیرند، توسط بالشتکی از هوای فشرده از یکدیگر جدا می شوند. لایه خارجی پلاستیک جهت کاهش نور ماوراءبنفش (U.V) باید 0.152mm ضخامت داشته باشد در حالیکه لایه درونی فقط نیاز به 0.102mm ضخامت دارد زیرا نور U.V در این محل کمتر است.
میزان کششی که به پلاستیک جهت نصب وارد می شود مهم است. زیرا پوشش پلاستیکی با تغییرات درجه حرارت منقبض و منبسط می شود. وقتیکه پوشش در یک روز سرد نصب می شود باید آنرا سخت کشید. در یک روز گرم با درجه حرارتی نزدیک به 27 °c باید به اندازه 5-8 cm در یک طرف از سرتاسر طول گلخانه (کوآنست با طول6.1 m) پلاستیک را آزاد گذاشت (کمتر کشید) تا در موقع انقباض در هوای سرد پاره نشود. اگر در هوای گرم پلاستیک محکم کشیده شود در هوای سرد زمستان پوشش پلاستیکی در نقاط اتصال پاره خواهد شد و برعکس در هوای سرد اگر ورقه محکم کشیده نشود شل شدن بیش از حد در هوای گرم باعث بوجود آمدن فضای اضافی هوا در بین دولایه خواهد شد.
یک کمپرسور هوا در داخل گلخانه برای دمیدن هوا بین دولایه پلاستیکی تعبیه می شود. معمولاً کمپرسور روی دیوار انتهایی گلخانه نصب میشود، سوراخی در دیوار انتهایی متصل به کمپرسور ایجاد می شود بطوریکه هوای تغذیه کننده کمپرسور از بیرون تامین می شود .
افزودن ضد باکتری :افزودن این ماده به پلاستیک مانع ورود پرتوهای لازم برای رشد باکتری های مضر به داخل گلخانه شده و به این ترتیب از رشد و تکثیر آ ن ها در محیط گلخانه پیشگیری می کند.
پوشش شیشه ای: کیفیت و مرغوبیت شیشه و نیز ابعاد آن در میزان عبور نور تأثیر دارد. هر چه درصد آهن در شیشه بیشتر باشد، شیشه کدرتر شده و درصد نور کمتری را از خود عبور می دهد. قطعات بزرگتر شیشه از نظر عبور نور بهتر از قطعات کوچک است زیرا به قاب آهنی یا چوب کمتری نیاز دارد و سایه اندازی کمتری در گلخانه انجام می شود. ولی شیشه های بزرگ در برابر برف و باد مقاومت کمتری دارند و زودتر می شکنند. درز بین شیشه ها و قالبهای فلزی اکثراً مقداری هوا را از خود عبور می دهند. به همین دلیل پوشش شیشه ای دائماً تهویه مختصری در گلخانه ایجاد نموده و به علت خارج کردن رطوبت اضافی کمتر از نایلون گلخانه عرق می کند.
امروزه گلخانه با پوشش شیشه ای از پرهزینه ترین انواع گلخانه ها است و اگر چه چنین ساختمانهایی هر سال یا با نگهداری صحیح حتی بیش از این دوام می آورند ولی هزینه بالای ساخت و نگهداری آنها به اضافه مشکلتر بودن احداث آنها نسبت به نایلون های گلخانه ای سبب شده است که اکثر تولیدکنندگان محصولات گلخانه ای روی به استفاده از این پوشش پلاستیکی بیاورند.
دیدگاه ها