در هر گاوداری گاوهایی وجود دارد که برای دوره ی شیردهی خود خیلی چاق یا خیلی لاغر هستند که بایستی این گاوها شناسایی شوند که عدم شناسایی آنها باعث از دست دادن تولید و کاهش راندمان تولید مثل هزینه زیادی در بر دارد. با توجه به اینکه گاو دوره ای که قادر به مصرف کافی خوراک نیست برای رفع نیازهای حیاتی و تولیدی خود چربی ذخیره ای را به مصرف می کند، اگر ما بتوانیم از طریق مشاهده و لمس در کمترین زمان میزان چربی ذخیره را در بدن حیوان برآورد کنیم می توانیم مدیریت مناسبی در این خصوص داشته باشیم، در این راستا از امتیاز شرایط بدنی بعنوان ابزار مدیریتی استفاده می شود.
امتیاز شرایط بدنی یک شاخص مهم در ارتباط با میزان ذخایرچربی زیر پوست است و میزان چربی زیر پوست گاو بیانگر ذخیره انرژی حیوان می باشد. که ا ستفاده از آن برای افزایش سطح تولید شیر در هر دوره شیردهی بسیار اهمیت دارد.
هدف از تعیین وضعیت بدنی بهبود سلامت گله ، تولید شیر ، بهبود فرایند تولید مثل و سوددهی است.
تأثیر وضعیت بدنی بر بروز بیماری ها:
گاوهای لاغرمستعد ابتلا به مشکلات بهداشتی هستند و گاوها با امتیاز بدنی بیش از حد مطلوب مستعد ابتلا به سندرم کبد چرب و سخت زایی هستند که تلفات بیشتری دارد. تلیسه های که در آنها امتیاز شرایط بدنی بیش از حد مطلوب باشد (تلیسه های چاق ) در زمان جفتگیری و تلقیح دچار مشکل شده و نیز در حین زایمان با عارضه سخت زایی مواجه شده و توسعه در رشد پستان در آنها به تاخیر افتاده و طول عمر اقتصادی کمتری دارند.
امتیاز شرایط بدنی با مرحله شیردهی تغییر می کند:
گاوهای تازه زا در اوج تولید شیر در توازن منفی انرژی قرار داشته و بنابراین امتیاز بدنی آنها کاهش می یابد از این رو از ذخایر بدنی برای تولید شیر استفاده می کنند، به طوری که به ازای کاهش یک کیلو گرم از وزن بدن انرژی لازم برای تولید هفت کیلو گرم شیر را تامین می کنند.
گاوهایی که در اواخر شیردهی هستند در بالانس مثبت انرژی اند و ذخیره تازه ای نسبت به ذخایر از دست رفته در اوایل شیردهی بدست می آورند یعنی کاهش وزن اولیه را جبران می کند، پس شرایط بدنی برای تمام مراحل شیردهی متغییر است . بعبارت دیگر BCS ایده آل بستگی به مرحله شیردهی دارد.
تغذیه برای نمره بدنی مناسب:
نمره بدنی معیار مهمی برای کنترل تغذیه گاو شیری است . ناتوانی در رسیدن به شرایط بدنی بهتر یا تغییرات سریع وضعیت بدنی در طی ابتدای دوره ی شیرواری می تواند نشان دهنده ی مشکلات در سیستم تغذیه گله باشد. تغذیه مناسب وبه موقع مانع از بالا و پایین آمدن بیش از حد نمره وضعیت بدنی شود.
قسمت های مشاهده شده در نمره دهی:
برای نمره دهی باید به استخوان های پشت (Backbone ) ،کمر،راسته (Loin) و کفل (Rump) نگاه و لمس کرد. آنجائی که استخوان سوزنی (Pin) سر استخوان ران(مفصل خرگوشی ) (Hooks) ،نوک تیغه استخوانی مهره های پشت(Spine) و کمر وانتهای دنده های کوتاه(کاذب) (Short ribs) دارای بافت های ماهیچه ای پوشاننده نمی باشند،هر گونه پوششی که مشاهده و یا لمس شود چیزی جز پوست وچربی ذخیره شده نیست.
قسمت های مشاهده شده در BCS
زمان تعیین شرایط بدنی:
عمل نمره دهی باید به طور مرتب و منظم انجام می گیرد تا میزان تغییرات در چربی ذخیره شده در هر مرحله مشخص شود.
امتیاز دهی در گاو شیرده حداقل در سه نوبت در دوره ی شیردهی باید صورت گیرد که عبارتند از1- در طول ماه اول بعد از زایمان 2- در اواسط دوره شیردهی 3- انتهای دوره شیردهی
گاوها ممکن است در زمان زایمان نیز ارزیابی شوند . تلیسه هم باید حداقل در سه نوبت قبل از اولین زایمان امتیاز دهی شوند اولی در سن شش ماهگی ، دومی نزدیک سن جفتگیری ، سومی در سه ماه قبل از زایمان.
جدول امتیاز شرایط بدنی مطلوب و قابل قبول در گاو شیری در مراحل مختلف
زمان امتیاز دهی امتیاز مطلوب امتیاز قابل قبول
زمان زایمان 5/ 3 4-3
در مرحله اوج تولید 2 2-5/ 1
اواسط دوره شیردهی 5/ 2 5/ 2-2
زمان اقدام به خشکی 5/ 3 5/ 3-3
تلیسه در سن 6 ماهگی 5/ 2 3-2
تلیسه در زمان جفت گیری 5/ 2 3-2
تلیسه در زمان زایمان 5/ 3
3-4
سیستم تعیین نمره بدنی:
محققان ویرجینیا نوعی روش امتیازدهی از 1 تا 5 را ارائه داده‌اند که در آن ضخامت چربی روی دنده‌ها، استخوان خاصره، استخوان نشیمنگاهی و دنبالچه ارزیابی می‌گردد. این محققان گزارش کرده‌اند که بین وضعیت بدنی گاوهای شیری و تولید شیر برای هر واحد وزن متابولیک بدن، همبستگی منفی وجود دارد. گاوهای شیری با بازدهی بالا مواد مغذی را در شیر ذخیره می‌کنند، نه در وزن بدن.
در ارزیابی به گاوهای خیلی لاغر score1 وبه گاوهای خیلی چاق score5 تعلق می‌گیرد.
روش کار:
ارزیابی شرایط بدنی از طریق لمس بسیار آسان است. ابتدا نوک انگشتها را روی استخوان پشت ،استخوان سوزنی و استخوان های مفصل رانی-لگنی (Hipbone ) فشار دهید. در جلوی سر استخوان ران ،محلی که دنده ها ی کوتاه از ستون فقرات جدا شده در حالیکه چهار انگشت خود را روی راسته قرار داده اید انگشت شست را زیر سردنده های کوتاه قرار دهید.
با فشار دادن این نقطه می توان به میزان چربی ذخیره شده پی برد.و به خطوط منتهی به مفصل خرگوشی و مفصل خاصره و دو استخوان سوزنی را به دقت نگاه کرد.
•اگر زاویه بین مفصل خرگوشی واستخوان سوزنی زاویه دار با زاویه باز باشد BCS کوچکتر یا مساوی 3 می باشد
•اما اگر خط به صورت منحنی یا U باز باشد BCS بزرگتر 3می باشد
•اگر مفصل خرگوشی گرد باشد امتیاز بدنی مساوی 3 خواهد بود
•اگر مفصل خرگوشی زاویه دار باشدامتیاز کمتر از 75/ 2 می باشد
•اگر روی استخوان سوزنی را چربی گرفته باشد امتیاز مساوی75/ 2 خواهد بود
•اما اگر روی استخوان سوزنی را چربی نگیرد امتیاز کمتر از 5/ 2خواهد بود
•به دندانه های نوک دنده های کوتاه در جایی که پوشش چربی تمام می شود نگاه می کنیم اگر دندانه ها در نیمه راه بین سر آزاد آنها و نوک تیغه مهره های کمر دیده می شوند امتیاز برابر 25/ 2 است.
•اگر لیگامنت ساکرال و لیگامنت انتهای دم هر دو قابل رویت باشند امتیاز برابر 25/ 3است.
•اما اگر لیگامنت ساکرال قابل مشاهده و لیگامنت انتهای دم مشخص نباشد امتیاز برابر 5/ 3 خواهد بود.
•اگر لیگامنت ساکرال به سختی قابل مشاهده ولی لیگامنت انتهای دم قابل مشاهده نباشد امتیاز مساوی 75/ 3 می باشد.
•اگرهردو لیگامنت قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی یا بزرگتر از 4 می باشد.
•اگر بالای لگن پر باشد و نوک دنده های کوتاه قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی 25/ 4 می باشد .
•اگر بالای لگن کاملا پر بوده واستخوان سوزنی را چربی گرفته باشد امتیاز بدنی برابر 5/ 4 می باشد
•اگر بالای لگن پر از چربی و استخوان سوزنی و مفصل خرگوشی قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی 75/ 4 می باشد.
امتیاز بدنی 1: در این شرایط گاوها خیلی لاغراند. تک تک مهره‌ها در طول خط پشتی بدن جدا هستند. استخوانهای لگن Hip و Pin حالت تیز دارند و فرورفتگی شدیدی بین Pin و Hook مشاهده می‌شود. درناحیه کمر جمع شدگی و فشردگی دیده می شود .
امتیاز بدنی 2: گاو لاغر است. دنده‌ها کوتاه دیده می‌شوند. گودی کمر کمتر بوده استخوانهای لگن Hip و Pin برجسته بوده منطقه اطراف مقعد کمی فرورفته و فرج کمی برجسته است. فرورفتگی اطراف دم و استخوان Pin بیشتر U شکل است
امتیاز بدنی 3: گاو وضعیت بدنی متوسطی داشته و دنده‌ها کوتاه به نظر می‌آید.با افزایش فشار اندک می توان دنده های کوتاه را لمس کرد. بدون هیچ گودی، تک تک مهره‌ها قابل رویت نبوده ،استخوان پشت و استخوانهای Hip و Pin صاف و گرد شده است ناحیه مقعد پر به نظر می رسد.
امتیاز بدنی 4: گاو شرایط چاقی داشته و دنده‌ها کوتاه گرد شده‌اند و هیچ اثر گودشدگی در لگن دیده نمی‌شود، ناحیه مهره‌ها صاف و گرد شده‌اند و برآمدگی در ناحیه کمر و کپل دیده می‌شود استخوانهای Hip و Pin سطحی صاف دارند که دلیل بر وجود چربی ذخیره‌ای است امتیاز بدنی 5: گاو خیلی چاق است. استخوان پشتی با یک لایه ضخیمی از چربی پوشیده شده است، دنده‌های کوتاه پیدا نبوده و استخوانهای Hip و Pin دیده نمی‌شوند.
نتیجه:
امتیاز شرایط بدنی خوب و تغذیه مناسب باعث بالا رفتن ضریب کارایی گله شده و می‌تواند سوددهی را بهبود بخشد. ارزش غذا تقریبا 60% هزینه یک فارم را در بر می‌گیرد. تولید کننده می‌تواند با استفاده از BCS گاوهای با ضریب تولید بالاتر و هزینه کمتر نگهداری نماید و با تقسیم‌بندی گاوها به گروه‌های لاغر، متوسط و چاق بهتر بر آنها مدیریت کرده و گاوهای لاغر با تغذیه مناسب و گاوهای چاق با محدودیت مصرف خوراک به شرایط مناسب بازگرددند و گله یک دست با ضریب تبدیل مناسب در اختیار داشته باشند.
امتیاز شرایط بدنی یک شاخص مهم در ارتباط با میزان ذخایرچربی زیر پوست است و میزان چربی زیر پوست گاو بیانگر ذخیره انرژی حیوان می باشد. که ا ستفاده از آن برای افزایش سطح تولید شیر در هر دوره شیردهی بسیار اهمیت دارد.
هدف از تعیین وضعیت بدنی بهبود سلامت گله ، تولید شیر ، بهبود فرایند تولید مثل و سوددهی است.
تأثیر وضعیت بدنی بر بروز بیماری ها:
گاوهای لاغرمستعد ابتلا به مشکلات بهداشتی هستند و گاوها با امتیاز بدنی بیش از حد مطلوب مستعد ابتلا به سندرم کبد چرب و سخت زایی هستند که تلفات بیشتری دارد. تلیسه های که در آنها امتیاز شرایط بدنی بیش از حد مطلوب باشد (تلیسه های چاق ) در زمان جفتگیری و تلقیح دچار مشکل شده و نیز در حین زایمان با عارضه سخت زایی مواجه شده و توسعه در رشد پستان در آنها به تاخیر افتاده و طول عمر اقتصادی کمتری دارند.
امتیاز شرایط بدنی با مرحله شیردهی تغییر می کند:
گاوهای تازه زا در اوج تولید شیر در توازن منفی انرژی قرار داشته و بنابراین امتیاز بدنی آنها کاهش می یابد از این رو از ذخایر بدنی برای تولید شیر استفاده می کنند، به طوری که به ازای کاهش یک کیلو گرم از وزن بدن انرژی لازم برای تولید هفت کیلو گرم شیر را تامین می کنند.
گاوهایی که در اواخر شیردهی هستند در بالانس مثبت انرژی اند و ذخیره تازه ای نسبت به ذخایر از دست رفته در اوایل شیردهی بدست می آورند یعنی کاهش وزن اولیه را جبران می کند، پس شرایط بدنی برای تمام مراحل شیردهی متغییر است . بعبارت دیگر BCS ایده آل بستگی به مرحله شیردهی دارد.
تغذیه برای نمره بدنی مناسب:
نمره بدنی معیار مهمی برای کنترل تغذیه گاو شیری است . ناتوانی در رسیدن به شرایط بدنی بهتر یا تغییرات سریع وضعیت بدنی در طی ابتدای دوره ی شیرواری می تواند نشان دهنده ی مشکلات در سیستم تغذیه گله باشد. تغذیه مناسب وبه موقع مانع از بالا و پایین آمدن بیش از حد نمره وضعیت بدنی شود.
قسمت های مشاهده شده در نمره دهی:
برای نمره دهی باید به استخوان های پشت (Backbone ) ،کمر،راسته (Loin) و کفل (Rump) نگاه و لمس کرد. آنجائی که استخوان سوزنی (Pin) سر استخوان ران(مفصل خرگوشی ) (Hooks) ،نوک تیغه استخوانی مهره های پشت(Spine) و کمر وانتهای دنده های کوتاه(کاذب) (Short ribs) دارای بافت های ماهیچه ای پوشاننده نمی باشند،هر گونه پوششی که مشاهده و یا لمس شود چیزی جز پوست وچربی ذخیره شده نیست.
قسمت های مشاهده شده در BCS
زمان تعیین شرایط بدنی:
عمل نمره دهی باید به طور مرتب و منظم انجام می گیرد تا میزان تغییرات در چربی ذخیره شده در هر مرحله مشخص شود.
امتیاز دهی در گاو شیرده حداقل در سه نوبت در دوره ی شیردهی باید صورت گیرد که عبارتند از1- در طول ماه اول بعد از زایمان 2- در اواسط دوره شیردهی 3- انتهای دوره شیردهی
گاوها ممکن است در زمان زایمان نیز ارزیابی شوند . تلیسه هم باید حداقل در سه نوبت قبل از اولین زایمان امتیاز دهی شوند اولی در سن شش ماهگی ، دومی نزدیک سن جفتگیری ، سومی در سه ماه قبل از زایمان.
جدول امتیاز شرایط بدنی مطلوب و قابل قبول در گاو شیری در مراحل مختلف
زمان امتیاز دهی امتیاز مطلوب امتیاز قابل قبول
زمان زایمان 5/ 3 4-3
در مرحله اوج تولید 2 2-5/ 1
اواسط دوره شیردهی 5/ 2 5/ 2-2
زمان اقدام به خشکی 5/ 3 5/ 3-3
تلیسه در سن 6 ماهگی 5/ 2 3-2
تلیسه در زمان جفت گیری 5/ 2 3-2
تلیسه در زمان زایمان 5/ 3
3-4
سیستم تعیین نمره بدنی:
محققان ویرجینیا نوعی روش امتیازدهی از 1 تا 5 را ارائه داده‌اند که در آن ضخامت چربی روی دنده‌ها، استخوان خاصره، استخوان نشیمنگاهی و دنبالچه ارزیابی می‌گردد. این محققان گزارش کرده‌اند که بین وضعیت بدنی گاوهای شیری و تولید شیر برای هر واحد وزن متابولیک بدن، همبستگی منفی وجود دارد. گاوهای شیری با بازدهی بالا مواد مغذی را در شیر ذخیره می‌کنند، نه در وزن بدن.
در ارزیابی به گاوهای خیلی لاغر score1 وبه گاوهای خیلی چاق score5 تعلق می‌گیرد.
روش کار:
ارزیابی شرایط بدنی از طریق لمس بسیار آسان است. ابتدا نوک انگشتها را روی استخوان پشت ،استخوان سوزنی و استخوان های مفصل رانی-لگنی (Hipbone ) فشار دهید. در جلوی سر استخوان ران ،محلی که دنده ها ی کوتاه از ستون فقرات جدا شده در حالیکه چهار انگشت خود را روی راسته قرار داده اید انگشت شست را زیر سردنده های کوتاه قرار دهید.
با فشار دادن این نقطه می توان به میزان چربی ذخیره شده پی برد.و به خطوط منتهی به مفصل خرگوشی و مفصل خاصره و دو استخوان سوزنی را به دقت نگاه کرد.
•اگر زاویه بین مفصل خرگوشی واستخوان سوزنی زاویه دار با زاویه باز باشد BCS کوچکتر یا مساوی 3 می باشد
•اما اگر خط به صورت منحنی یا U باز باشد BCS بزرگتر 3می باشد
•اگر مفصل خرگوشی گرد باشد امتیاز بدنی مساوی 3 خواهد بود
•اگر مفصل خرگوشی زاویه دار باشدامتیاز کمتر از 75/ 2 می باشد
•اگر روی استخوان سوزنی را چربی گرفته باشد امتیاز مساوی75/ 2 خواهد بود
•اما اگر روی استخوان سوزنی را چربی نگیرد امتیاز کمتر از 5/ 2خواهد بود
•به دندانه های نوک دنده های کوتاه در جایی که پوشش چربی تمام می شود نگاه می کنیم اگر دندانه ها در نیمه راه بین سر آزاد آنها و نوک تیغه مهره های کمر دیده می شوند امتیاز برابر 25/ 2 است.
•اگر لیگامنت ساکرال و لیگامنت انتهای دم هر دو قابل رویت باشند امتیاز برابر 25/ 3است.
•اما اگر لیگامنت ساکرال قابل مشاهده و لیگامنت انتهای دم مشخص نباشد امتیاز برابر 5/ 3 خواهد بود.
•اگر لیگامنت ساکرال به سختی قابل مشاهده ولی لیگامنت انتهای دم قابل مشاهده نباشد امتیاز مساوی 75/ 3 می باشد.
•اگرهردو لیگامنت قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی یا بزرگتر از 4 می باشد.
•اگر بالای لگن پر باشد و نوک دنده های کوتاه قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی 25/ 4 می باشد .
•اگر بالای لگن کاملا پر بوده واستخوان سوزنی را چربی گرفته باشد امتیاز بدنی برابر 5/ 4 می باشد
•اگر بالای لگن پر از چربی و استخوان سوزنی و مفصل خرگوشی قابل مشاهده نباشد امتیاز بدنی مساوی 75/ 4 می باشد.
امتیاز بدنی 1: در این شرایط گاوها خیلی لاغراند. تک تک مهره‌ها در طول خط پشتی بدن جدا هستند. استخوانهای لگن Hip و Pin حالت تیز دارند و فرورفتگی شدیدی بین Pin و Hook مشاهده می‌شود. درناحیه کمر جمع شدگی و فشردگی دیده می شود .
امتیاز بدنی 2: گاو لاغر است. دنده‌ها کوتاه دیده می‌شوند. گودی کمر کمتر بوده استخوانهای لگن Hip و Pin برجسته بوده منطقه اطراف مقعد کمی فرورفته و فرج کمی برجسته است. فرورفتگی اطراف دم و استخوان Pin بیشتر U شکل است
امتیاز بدنی 3: گاو وضعیت بدنی متوسطی داشته و دنده‌ها کوتاه به نظر می‌آید.با افزایش فشار اندک می توان دنده های کوتاه را لمس کرد. بدون هیچ گودی، تک تک مهره‌ها قابل رویت نبوده ،استخوان پشت و استخوانهای Hip و Pin صاف و گرد شده است ناحیه مقعد پر به نظر می رسد.
امتیاز بدنی 4: گاو شرایط چاقی داشته و دنده‌ها کوتاه گرد شده‌اند و هیچ اثر گودشدگی در لگن دیده نمی‌شود، ناحیه مهره‌ها صاف و گرد شده‌اند و برآمدگی در ناحیه کمر و کپل دیده می‌شود استخوانهای Hip و Pin سطحی صاف دارند که دلیل بر وجود چربی ذخیره‌ای است امتیاز بدنی 5: گاو خیلی چاق است. استخوان پشتی با یک لایه ضخیمی از چربی پوشیده شده است، دنده‌های کوتاه پیدا نبوده و استخوانهای Hip و Pin دیده نمی‌شوند.
نتیجه:
امتیاز شرایط بدنی خوب و تغذیه مناسب باعث بالا رفتن ضریب کارایی گله شده و می‌تواند سوددهی را بهبود بخشد. ارزش غذا تقریبا 60% هزینه یک فارم را در بر می‌گیرد. تولید کننده می‌تواند با استفاده از BCS گاوهای با ضریب تولید بالاتر و هزینه کمتر نگهداری نماید و با تقسیم‌بندی گاوها به گروه‌های لاغر، متوسط و چاق بهتر بر آنها مدیریت کرده و گاوهای لاغر با تغذیه مناسب و گاوهای چاق با محدودیت مصرف خوراک به شرایط مناسب بازگرددند و گله یک دست با ضریب تبدیل مناسب در اختیار داشته باشند.
دیدگاه ها