روغن‌ها
گروهی از سموم روغن‌ها هستند. روغن‌ها به شکل‌های معدنی، حیوانی و گیاهی در مبارزه با آفات کاربرد دارند، ولی بیشترین کاربرد آن‌ها مربوط به روغن‌های نفتیاست. در گذشته ترکیبات روغنی که از نفت استخراج می‌شدند، برای مبارزه با آفات و مخصوصاً شپشک‌ها و کنه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند که به شدت ایجاد گیاه
سوزی می کردند. اما ترکیباتی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند گیاه سوزی ندارند. درجه سلفوناسیون ترکیباتی که در تابستان برای مبارزه مورد استفاده قرار می گیرد.بین 90 تا 98 درصد و برای ترکیباتی که در زمستان مورد استفاده قرار می گیرد بین ۷۰ تا 90 درصد می گیرد.
درجه سولفوناسیون مقدار درصد هیدروکربن‌های اشباع نشده، خارج شده از روغن (در مراحل تصفیه) می‌باشد. به این معنی که اگر روغنی دارای درجه سولفوناسیون 98 درصد می باشد. حدود 98 در صد از هیدرو کربن های اشباع نشده آن در طی مراحل تصفیه از روغن خارج شده اند.
سموم فسفره
گروه دیگر از سموم، سموم فسفره هستند که بسیار متنوع و دارای گروه‌های متعددی می‌باشند و در مقایسه با سموم کلره دارای مزایا و معایبی می‌باشند. سموم فسفره عبارتند از:
- مشتقات فسفر و آمیدات (متامیدوفوس، آسفات).
- مشتقات اسید فسفریک (نظیر تری کلروفن)؛
مشتقات اسید فسفر و دی تیوئیک (مالاتیون، آزینفوس متیل، فوزالون، اتیون، فوسمت، متیرا تیون، فنتوات، فوریت، تیومتون، دیمتوات، فورموتیون)؛
- مشتقات اسید فسفر و تیوبیک (پاراتیون، متیل پاراتیون، اکسی دی متون متیل، فنیتروتیون، فنتیون، دیازینون، فوکسیم، پیریمفوس متیل، پروپتامفوس، تری ازوفوس)؛
- مشتقات اسید فسفریک (تترااتیل پیروفسفات، هپتنوفوس، دیکرووس، فسفامیدون، دیکروتوفوس و مونوکروتوفوس و غیره)؛
مزایای سموم فسفره
- میزان مصرف آن‌ها در واحد سطح نسبت به ترکیبات کلره کمتر است.
- در بافت چربی و زنجیره‌های زیستی تجمع پیدا نمی‌کنند؛
- اثر کنه‌کشی و حشره‌کشی آن‌ها از ترکیبات کلره شدیدتر است؛
- در طبیعت دوام زیادی ندارند؛
- دارای تاثیر سریع هستند؛
معایب سموم فسفره
- طیف تاثیر وسیع آن‌ها باعث ظهور آفات ثانوی می‌شود.
- سمیت شدید برای انسان و جانوران خونگرم؛
- بروز مقاومت در آفات بویژه آفات چند نسلی؛
هیدروکربن‌های کلره
گروه دیگری از سموم هیدروکربن‌های کلره هستند و از اولین سموم آلی مصنوعی هستند که توسط بشر برای مبارزه با آفات ساخته شده‌اند. علی‌رغم خدمات بسیار ارزنده‌ای که در طی جنگ جهانی به انسان کرده‌اند، بعد از مشخص شدن پایداری بسیار شدید آن‌ها در طبیعت، بسیار محدود شدند. این سموم بصورت انتخابی عمل نمی‌کنند و همه‌ی اجزاء طبیعت، اعم از انسان و سایر گروه‌های جانوری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بعلاوه در بافت‌های چربی نیز تجمع پیدا می‌کنند. ترکیبات کلره نیز به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارتند از:
– پلی کلروترپن ( توکسافن و استروبان)
– سیکلودین‌ها (آلدرین، دی‌آلدرین، هپتاکر ، کلردان و آندوسولفان )
– هگزا آلکروسیلکوهگزان یا گامکسان (لیندین)
– ددت و آنالوگ‌های آن (دِدِت متوکسی کلر)
ددت - از جمله سمومی که برای مبارزه با آفات ساخته شده است ولی بعد از آن، آنالوگ‌های مختلفی از این سم در مبارزه با آفات مورد استفاده قرار گرفتند.
گامکسان - یکی از سموم این گروه به نام لیندین برای مبارزه با آفات ریشه خوار مثل سوسک‌های ریشه خوار خانواده (Scabaeidae) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پلی کلروترپن – از جمله این حشره‌کش‌ها توکسافن است که در گذشته کاربرد بسیار زیادی در مبارزه با آفات پنبه داشته ولی در حال حاضر سموم بهتری جایگزین آن شده است.
سموم معدنی
اولین گروه از سمومی که بشر از آن‌ها برای مبارزه با آفات استفاده کرد، سموم معدنی بود که بصورت گَرد مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
- گوگرد معدنی
- ترکیبات آرسنیکی
- ترکیبات فلوئوره
از دیگر ترکیبات معدنی می‌توان به ترکیبات آرسنیکی و ترکیبات فلوئوره اشاره کرد که این ترکیبات بطور کلی در روی گیاهان ایجاد گیاه سوزی می‌کنند، و در حال حاضر کاربرد آن‌ها بسیار محدود می‌باشد. از جمله ترکیبات معدنی که هنوز هم به صورت کم و بیش و در رابطه با برخی از آفات و عوامل بیماریزا کاربرد دارد گوگرد است که برای مبارزه با قارچ‌ها استفاده می‌شود. ولی گوگرد، بر روی حشرات مفید، مخصوصاً بر روی کنه‌های شکارگر اثرات مخربی دارد و لذاکاربرد بسیار محدودی دارد.
گوگرد معدنی
ترکیبات فلوئوره
- فلوئوروسیلیکات سدیم
- فلوئورید سیدم
- فلوئوروسیلیکات باریوم
- فلوئوروآلومینات سدیم
ترکیبات آرسنیکی
- گِل گوگرد
- محلول در آب (آرسنیک سفید، ارسنیات سدیم، ارسنیت سدیم)
- گوگرد آسیابی
- غیر محلول در آب (سبز پاریس، ارسنیات کلسیم، ارسنیات سرب)
- گوگرد قابل تعلیق در آب
- گوگرد کلوئیدی
- مخلوط پلی‌سولفور
کاربامات‌ها
ترکیبات کاربامات گروه دیگری از سموم هستند که نخستین آن‌ها سمی بنام (Physostigmine) است که از گیاهی با نام (Physostigma venenosum) که محل رویش آن در آفریقای جنوبی می‌باشد استخراج می‌شود.
ترکیبات کاربامات سمومی هستند که هسته مرکزی آن‌ها اسید کاربامیک (COONH2) است و شامل دو گروه اصلی می‌باشند.
ترکیبات کاربامات
1- دی متیل کاربامات‌ها (پیرولان، ایزولان، دی متیلان، پریمیکارب). برای مبارزه با مگس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند اما امروزه کاربرد آن‌ها محدودتر شده است؛
2- متیل کاربامات‌ها که دارای استفاده وسیعی هستند و به چندین گروه تقسیم می‌شوند:
الف) اُگزایم‌ها (آلدیکارب، متومیل و تیودیکارب)
همه جزء سموم سیستمیک هستند و علیه طیف وسیعی از آفات در مزارع و گلخانه‌ها استفاده می‌شوند.
ب) فنیل کاربامات‌ها (مگزاکاربات، پروپوکسور، میتو کارب)
پروپوکسور سمی با دو نوع فرمولاسیون می‌باشد که یک نوع آن برای مبارزه با حشرات خانگی (به صورت حشره‌کش) و نوع دیگر برای شته‌ها و کنه‌ها در گلخانه‌ها و مزارع استفاده می‌شود؛
میتوکارب دارای طیف وسیعی بوده و علیه گروه‌های مختلفی از حشرات، کنه‌ها و نرمتنان و حتی سخت بالپوشان، دوبالان، پروانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛
ج) متیل کاربامات‌های هتروسیکلیک (کاربوفوران، بندیوکارب)
یکی از مهم‌ترین ترکیبات این گروه کاربوفوران است که دارای خاصیت سیستمیک بوده و علیه آفات خاک‌زی، برگ‌خوار و ساقه‌خوار و نماتدها موثر است. کاربوفوران سمی بسیار قوی است که به دلیل اثر فوق‌العاده قوی بصورت گرانول ساخته می‌شود و در داخل خاک برای مبارزه با آفات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سم سیستمیک بوده و از طریق ریشه گیاهان جذب می شود و حشراتی را که در روی گیاهان جمع می‌شوند را از بین می‌برد
د) نفتیل کاربامات‌ها (کاربایل)
مهم‌ترین ترکیب این گروه کاربایل است که علیه حشرات، نرمتنان و کنه‌های دامی موثر است؛
کنه‌کش‌ها
گروه دیگری از آفت‌کش‌ها، کنه کش‌ها هستند که طیف وسیعی از سموم را شامل می‌شوند. کنه‌ها مخصوصاً کنه‌های خانواده از جمله آفات بسیار مهم گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای به شمار می‌آیند. برای مبارزه با این آفات، تعدادی از سموم فسفره، کلره و کاربامات مورد استفاده قرار می‌گیرند و در عین حال تعدادی کنه‌کش اختصاصی نیز وجود دارند.
کنه‌کش‌ها
- گوگرد معدنی؛
- سولفیت‌ها (پروپارژیت)؛
-سولفون‌ها (تترادیفون)؛
- سموم گوگردی؛
- سموم گوگرد آلی؛
- سولفونات‌ها (فنزون، کلرفنزون)؛
- سولفیدها (تتراسول، کلرفن سولفید).
سموم گوگرد آلی دارای ساختمان شیمیایی شبیه به ساختمان شیمیایی (D.D.T) هستند اما با این تفاوت که به جای اتم کلر مرکزی، اتم گوگرد قرار گرفته است. این ترکیبات، همه مراحل مختلف سنی کنه‌ها، از جمله تخم آن‌ها را از بین می‌برند.
گروه دیگر از کنه‌کش‌ها، آنالوگ‌های د .د .ت هستند- کلروفنتول - دیکلوفول - کلروپروپیلات - کلروبنزیلات - بروموبروپیلات .
نیتروفنول‌ها گروه دیگر از کنه‌کش‌ها هستند.
- بعضی از آن‌ها علاوه بر خاصیت کنه‌کشی، خاصیت دور کنندگی و ضد تغذیه‌ای نیز دارند.
- همه مراحل متحرک کنه‌ها را از بین می‌برند؛
- سی هگزاتین، آزوسیکلوتین، فن بوتاتین اکساید؛
- دینوبوتون، بیناپاکریل؛
آخرین گروه کنه‌کش‌ها اُرگانوتین‌ها هستند.
- در ساختمان شیمیایی آن‌ها اتم قلع (Sn) وجود دارد؛
- این ترکیبات علاوه بر خاصیت کنه‌کشی، خاصیت قارچ کشی نیز دارند.
حشره کش‌ها
گروه دیگر از حشره‌کش‌ها، حشره‌کش‌های گیاهی هستند. گیاهان از حدود ۴۰۰ میلیون سال قبل بر روی کره زمین زندگی می‌کردند و برای مقابله با آفات، ترکیبات مختلفی در آن‌ها تکامل پیدا کرده است. برخی گیاهان خواص ضد تغذیه دارند و برخی در مواردی منجر به مرگ حشرات می‌شوند. استفاده از حشره‌کش‌های گیاهی در حال حاضر بسیار محدود شده است. علی‌رغم اینکه در برخی از کشورهای آفریقایی در حال حاضر هم تعدادی از گیاهان را برای استحصال سم، کِشت می‌کنند.
از مهم‌ترین حشره‌کش‌های گیاهی عبارتند از:
الف) پیرترین؛ که سابقه‌ی کار با آن‌ها بسیار قدیمی است و اولین بار در ایران و توسط ایرانی‌ها استفاده شده است، و از گیاهان کریزان‌تِموم استخراج می‌شود.
ب) ریانودین؛
ج) روتنون؛ که از گیاهان استخراج می‌گردد و بر روی حشرات مکنده فوق‌العاده موثر است. این سم روی ماهی‌ها هم تاثیر می‌گذارد.
د) نیکوتین؛ که از ترکیبی از بعضی گیاهان استخراج می‌شود و بر علیه شته‌ها و سایر حشرات مکنده مثل زنجرک‌ها، بسیار موثر است.
امروز ترکیبات متعددی بر اساس ساخته شده است و بر علیه بسیاری از حشرات بکار گرفته می‌شوند مانند آلترین، دلتامترین، سپترامترین و تعداد دیگر که سموم تماسی و گوارشی هستند و اثر ضربه‌ای بسیار شدیدی دارند.
حلزون‌کش‌ها
گروه دیگر از آفت‌کش‌ها حلزون‌کش‌ها هستند، حلزون‌ها گاهی اوقات و تحت شرایط خاصی با عنوان آفات نسبتاً مهم محصولات گلخانه‌ای و گیاهان زینتی در می‌آیند.
برای مبارزه با حلزون‌ها سمومی که مورد استفاده قرار می‌گیرند محدود هستند.
- بعضی از حشره‌کش‌ها نظیر کاربایل، میتوکارب و مگزاکاربات خاصیت نرم‌تن‌کشی نیز دارند.
- مهم‌ترین ترکیب مورد استفاده در مبارزه با نرمتنان متالدئید است؛
متالدئید سمی تماسی و گوارشی است و همانند سایر سموم بصورت محلول‌پاش مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تولید یک طعمه‌ی مسموم برای حشرات، سبوس را با گرد متالدئید مخلوط می‌کنیم و بتدریج مقداری آب به آن اضافه می‌کنیم، البته نباید آب به مقداری باشد که سبوس خمیر گردد. بعد از اضافه کردن آب طعمه را بصورت یکنواخت یا بصورت کپه در محیط‌هایی که با نرمتنان مبارزه می‌کنیم قرار می‌دهیم.
سموم گازی
گروه دیگری از سموم، سموم گازی هستند. تعدادی از سموم وقتی در شرایط مناسب محیطی قرار می‌گیرند تبدیل به گاز شده و از راه تنفس انواع حشرات و موجودات را از بین می‌برند.
سموم گازی
- از سموم گازی برای ضدعفونی خاک و از بین بردن آفات محصولات انباری استفاده می‌شود.
- سموم گازی عموماً بر روی همه مراحل رشد حشرات و سایر بندپایان موثر هستند؛
- کلروپیکرین، اتیلن دی بروماید، متیل بروماید، اتیلن اکساید و فسفین؛
سموم گازی برای انسان فوق‌العاده خطرناک هستند علی‌الخصوص سم متیل بروماید که باعث بی‌هوشی و حتی مرگ می‌شود، به همین خاطر در کاربرد این سم حتماً از افراد متخصص استفاده شود.
دکتر مهرداد حلوائی
گروهی از سموم روغن‌ها هستند. روغن‌ها به شکل‌های معدنی، حیوانی و گیاهی در مبارزه با آفات کاربرد دارند، ولی بیشترین کاربرد آن‌ها مربوط به روغن‌های نفتیاست. در گذشته ترکیبات روغنی که از نفت استخراج می‌شدند، برای مبارزه با آفات و مخصوصاً شپشک‌ها و کنه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند که به شدت ایجاد گیاه
سوزی می کردند. اما ترکیباتی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند گیاه سوزی ندارند. درجه سلفوناسیون ترکیباتی که در تابستان برای مبارزه مورد استفاده قرار می گیرد.بین 90 تا 98 درصد و برای ترکیباتی که در زمستان مورد استفاده قرار می گیرد بین ۷۰ تا 90 درصد می گیرد.
درجه سولفوناسیون مقدار درصد هیدروکربن‌های اشباع نشده، خارج شده از روغن (در مراحل تصفیه) می‌باشد. به این معنی که اگر روغنی دارای درجه سولفوناسیون 98 درصد می باشد. حدود 98 در صد از هیدرو کربن های اشباع نشده آن در طی مراحل تصفیه از روغن خارج شده اند.
سموم فسفره
گروه دیگر از سموم، سموم فسفره هستند که بسیار متنوع و دارای گروه‌های متعددی می‌باشند و در مقایسه با سموم کلره دارای مزایا و معایبی می‌باشند. سموم فسفره عبارتند از:
- مشتقات فسفر و آمیدات (متامیدوفوس، آسفات).
- مشتقات اسید فسفریک (نظیر تری کلروفن)؛
مشتقات اسید فسفر و دی تیوئیک (مالاتیون، آزینفوس متیل، فوزالون، اتیون، فوسمت، متیرا تیون، فنتوات، فوریت، تیومتون، دیمتوات، فورموتیون)؛
- مشتقات اسید فسفر و تیوبیک (پاراتیون، متیل پاراتیون، اکسی دی متون متیل، فنیتروتیون، فنتیون، دیازینون، فوکسیم، پیریمفوس متیل، پروپتامفوس، تری ازوفوس)؛
- مشتقات اسید فسفریک (تترااتیل پیروفسفات، هپتنوفوس، دیکرووس، فسفامیدون، دیکروتوفوس و مونوکروتوفوس و غیره)؛
مزایای سموم فسفره
- میزان مصرف آن‌ها در واحد سطح نسبت به ترکیبات کلره کمتر است.
- در بافت چربی و زنجیره‌های زیستی تجمع پیدا نمی‌کنند؛
- اثر کنه‌کشی و حشره‌کشی آن‌ها از ترکیبات کلره شدیدتر است؛
- در طبیعت دوام زیادی ندارند؛
- دارای تاثیر سریع هستند؛
معایب سموم فسفره
- طیف تاثیر وسیع آن‌ها باعث ظهور آفات ثانوی می‌شود.
- سمیت شدید برای انسان و جانوران خونگرم؛
- بروز مقاومت در آفات بویژه آفات چند نسلی؛
هیدروکربن‌های کلره
گروه دیگری از سموم هیدروکربن‌های کلره هستند و از اولین سموم آلی مصنوعی هستند که توسط بشر برای مبارزه با آفات ساخته شده‌اند. علی‌رغم خدمات بسیار ارزنده‌ای که در طی جنگ جهانی به انسان کرده‌اند، بعد از مشخص شدن پایداری بسیار شدید آن‌ها در طبیعت، بسیار محدود شدند. این سموم بصورت انتخابی عمل نمی‌کنند و همه‌ی اجزاء طبیعت، اعم از انسان و سایر گروه‌های جانوری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بعلاوه در بافت‌های چربی نیز تجمع پیدا می‌کنند. ترکیبات کلره نیز به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارتند از:
– پلی کلروترپن ( توکسافن و استروبان)
– سیکلودین‌ها (آلدرین، دی‌آلدرین، هپتاکر ، کلردان و آندوسولفان )
– هگزا آلکروسیلکوهگزان یا گامکسان (لیندین)
– ددت و آنالوگ‌های آن (دِدِت متوکسی کلر)
ددت - از جمله سمومی که برای مبارزه با آفات ساخته شده است ولی بعد از آن، آنالوگ‌های مختلفی از این سم در مبارزه با آفات مورد استفاده قرار گرفتند.
گامکسان - یکی از سموم این گروه به نام لیندین برای مبارزه با آفات ریشه خوار مثل سوسک‌های ریشه خوار خانواده (Scabaeidae) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پلی کلروترپن – از جمله این حشره‌کش‌ها توکسافن است که در گذشته کاربرد بسیار زیادی در مبارزه با آفات پنبه داشته ولی در حال حاضر سموم بهتری جایگزین آن شده است.
سموم معدنی
اولین گروه از سمومی که بشر از آن‌ها برای مبارزه با آفات استفاده کرد، سموم معدنی بود که بصورت گَرد مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
- گوگرد معدنی
- ترکیبات آرسنیکی
- ترکیبات فلوئوره
از دیگر ترکیبات معدنی می‌توان به ترکیبات آرسنیکی و ترکیبات فلوئوره اشاره کرد که این ترکیبات بطور کلی در روی گیاهان ایجاد گیاه سوزی می‌کنند، و در حال حاضر کاربرد آن‌ها بسیار محدود می‌باشد. از جمله ترکیبات معدنی که هنوز هم به صورت کم و بیش و در رابطه با برخی از آفات و عوامل بیماریزا کاربرد دارد گوگرد است که برای مبارزه با قارچ‌ها استفاده می‌شود. ولی گوگرد، بر روی حشرات مفید، مخصوصاً بر روی کنه‌های شکارگر اثرات مخربی دارد و لذاکاربرد بسیار محدودی دارد.
گوگرد معدنی
ترکیبات فلوئوره
- فلوئوروسیلیکات سدیم
- فلوئورید سیدم
- فلوئوروسیلیکات باریوم
- فلوئوروآلومینات سدیم
ترکیبات آرسنیکی
- گِل گوگرد
- محلول در آب (آرسنیک سفید، ارسنیات سدیم، ارسنیت سدیم)
- گوگرد آسیابی
- غیر محلول در آب (سبز پاریس، ارسنیات کلسیم، ارسنیات سرب)
- گوگرد قابل تعلیق در آب
- گوگرد کلوئیدی
- مخلوط پلی‌سولفور
کاربامات‌ها
ترکیبات کاربامات گروه دیگری از سموم هستند که نخستین آن‌ها سمی بنام (Physostigmine) است که از گیاهی با نام (Physostigma venenosum) که محل رویش آن در آفریقای جنوبی می‌باشد استخراج می‌شود.
ترکیبات کاربامات سمومی هستند که هسته مرکزی آن‌ها اسید کاربامیک (COONH2) است و شامل دو گروه اصلی می‌باشند.
ترکیبات کاربامات
1- دی متیل کاربامات‌ها (پیرولان، ایزولان، دی متیلان، پریمیکارب). برای مبارزه با مگس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند اما امروزه کاربرد آن‌ها محدودتر شده است؛
2- متیل کاربامات‌ها که دارای استفاده وسیعی هستند و به چندین گروه تقسیم می‌شوند:
الف) اُگزایم‌ها (آلدیکارب، متومیل و تیودیکارب)
همه جزء سموم سیستمیک هستند و علیه طیف وسیعی از آفات در مزارع و گلخانه‌ها استفاده می‌شوند.
ب) فنیل کاربامات‌ها (مگزاکاربات، پروپوکسور، میتو کارب)
پروپوکسور سمی با دو نوع فرمولاسیون می‌باشد که یک نوع آن برای مبارزه با حشرات خانگی (به صورت حشره‌کش) و نوع دیگر برای شته‌ها و کنه‌ها در گلخانه‌ها و مزارع استفاده می‌شود؛
میتوکارب دارای طیف وسیعی بوده و علیه گروه‌های مختلفی از حشرات، کنه‌ها و نرمتنان و حتی سخت بالپوشان، دوبالان، پروانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛
ج) متیل کاربامات‌های هتروسیکلیک (کاربوفوران، بندیوکارب)
یکی از مهم‌ترین ترکیبات این گروه کاربوفوران است که دارای خاصیت سیستمیک بوده و علیه آفات خاک‌زی، برگ‌خوار و ساقه‌خوار و نماتدها موثر است. کاربوفوران سمی بسیار قوی است که به دلیل اثر فوق‌العاده قوی بصورت گرانول ساخته می‌شود و در داخل خاک برای مبارزه با آفات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سم سیستمیک بوده و از طریق ریشه گیاهان جذب می شود و حشراتی را که در روی گیاهان جمع می‌شوند را از بین می‌برد
د) نفتیل کاربامات‌ها (کاربایل)
مهم‌ترین ترکیب این گروه کاربایل است که علیه حشرات، نرمتنان و کنه‌های دامی موثر است؛
کنه‌کش‌ها
گروه دیگری از آفت‌کش‌ها، کنه کش‌ها هستند که طیف وسیعی از سموم را شامل می‌شوند. کنه‌ها مخصوصاً کنه‌های خانواده از جمله آفات بسیار مهم گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای به شمار می‌آیند. برای مبارزه با این آفات، تعدادی از سموم فسفره، کلره و کاربامات مورد استفاده قرار می‌گیرند و در عین حال تعدادی کنه‌کش اختصاصی نیز وجود دارند.
کنه‌کش‌ها
- گوگرد معدنی؛
- سولفیت‌ها (پروپارژیت)؛
-سولفون‌ها (تترادیفون)؛
- سموم گوگردی؛
- سموم گوگرد آلی؛
- سولفونات‌ها (فنزون، کلرفنزون)؛
- سولفیدها (تتراسول، کلرفن سولفید).
سموم گوگرد آلی دارای ساختمان شیمیایی شبیه به ساختمان شیمیایی (D.D.T) هستند اما با این تفاوت که به جای اتم کلر مرکزی، اتم گوگرد قرار گرفته است. این ترکیبات، همه مراحل مختلف سنی کنه‌ها، از جمله تخم آن‌ها را از بین می‌برند.
گروه دیگر از کنه‌کش‌ها، آنالوگ‌های د .د .ت هستند- کلروفنتول - دیکلوفول - کلروپروپیلات - کلروبنزیلات - بروموبروپیلات .
نیتروفنول‌ها گروه دیگر از کنه‌کش‌ها هستند.
- بعضی از آن‌ها علاوه بر خاصیت کنه‌کشی، خاصیت دور کنندگی و ضد تغذیه‌ای نیز دارند.
- همه مراحل متحرک کنه‌ها را از بین می‌برند؛
- سی هگزاتین، آزوسیکلوتین، فن بوتاتین اکساید؛
- دینوبوتون، بیناپاکریل؛
آخرین گروه کنه‌کش‌ها اُرگانوتین‌ها هستند.
- در ساختمان شیمیایی آن‌ها اتم قلع (Sn) وجود دارد؛
- این ترکیبات علاوه بر خاصیت کنه‌کشی، خاصیت قارچ کشی نیز دارند.
حشره کش‌ها
گروه دیگر از حشره‌کش‌ها، حشره‌کش‌های گیاهی هستند. گیاهان از حدود ۴۰۰ میلیون سال قبل بر روی کره زمین زندگی می‌کردند و برای مقابله با آفات، ترکیبات مختلفی در آن‌ها تکامل پیدا کرده است. برخی گیاهان خواص ضد تغذیه دارند و برخی در مواردی منجر به مرگ حشرات می‌شوند. استفاده از حشره‌کش‌های گیاهی در حال حاضر بسیار محدود شده است. علی‌رغم اینکه در برخی از کشورهای آفریقایی در حال حاضر هم تعدادی از گیاهان را برای استحصال سم، کِشت می‌کنند.
از مهم‌ترین حشره‌کش‌های گیاهی عبارتند از:
الف) پیرترین؛ که سابقه‌ی کار با آن‌ها بسیار قدیمی است و اولین بار در ایران و توسط ایرانی‌ها استفاده شده است، و از گیاهان کریزان‌تِموم استخراج می‌شود.
ب) ریانودین؛
ج) روتنون؛ که از گیاهان استخراج می‌گردد و بر روی حشرات مکنده فوق‌العاده موثر است. این سم روی ماهی‌ها هم تاثیر می‌گذارد.
د) نیکوتین؛ که از ترکیبی از بعضی گیاهان استخراج می‌شود و بر علیه شته‌ها و سایر حشرات مکنده مثل زنجرک‌ها، بسیار موثر است.
امروز ترکیبات متعددی بر اساس ساخته شده است و بر علیه بسیاری از حشرات بکار گرفته می‌شوند مانند آلترین، دلتامترین، سپترامترین و تعداد دیگر که سموم تماسی و گوارشی هستند و اثر ضربه‌ای بسیار شدیدی دارند.
حلزون‌کش‌ها
گروه دیگر از آفت‌کش‌ها حلزون‌کش‌ها هستند، حلزون‌ها گاهی اوقات و تحت شرایط خاصی با عنوان آفات نسبتاً مهم محصولات گلخانه‌ای و گیاهان زینتی در می‌آیند.
برای مبارزه با حلزون‌ها سمومی که مورد استفاده قرار می‌گیرند محدود هستند.
- بعضی از حشره‌کش‌ها نظیر کاربایل، میتوکارب و مگزاکاربات خاصیت نرم‌تن‌کشی نیز دارند.
- مهم‌ترین ترکیب مورد استفاده در مبارزه با نرمتنان متالدئید است؛
متالدئید سمی تماسی و گوارشی است و همانند سایر سموم بصورت محلول‌پاش مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تولید یک طعمه‌ی مسموم برای حشرات، سبوس را با گرد متالدئید مخلوط می‌کنیم و بتدریج مقداری آب به آن اضافه می‌کنیم، البته نباید آب به مقداری باشد که سبوس خمیر گردد. بعد از اضافه کردن آب طعمه را بصورت یکنواخت یا بصورت کپه در محیط‌هایی که با نرمتنان مبارزه می‌کنیم قرار می‌دهیم.
سموم گازی
گروه دیگری از سموم، سموم گازی هستند. تعدادی از سموم وقتی در شرایط مناسب محیطی قرار می‌گیرند تبدیل به گاز شده و از راه تنفس انواع حشرات و موجودات را از بین می‌برند.
سموم گازی
- از سموم گازی برای ضدعفونی خاک و از بین بردن آفات محصولات انباری استفاده می‌شود.
- سموم گازی عموماً بر روی همه مراحل رشد حشرات و سایر بندپایان موثر هستند؛
- کلروپیکرین، اتیلن دی بروماید، متیل بروماید، اتیلن اکساید و فسفین؛
سموم گازی برای انسان فوق‌العاده خطرناک هستند علی‌الخصوص سم متیل بروماید که باعث بی‌هوشی و حتی مرگ می‌شود، به همین خاطر در کاربرد این سم حتماً از افراد متخصص استفاده شود.
دکتر مهرداد حلوائی
دیدگاه ها