هرس و انواع آن

هرس و انواع آن
هدف از هرس باردهی آنست که با تقویت اعضای بارور , تضعیف اعضای خیلی قوی , محدود ساختن رشد اندامهای رویشی, تبدیل جوانه های چوبی به گل (در بعضی از درختان ) و اعمالی از قبیل , بار دهی درخت کنترل و اندامهای بارور به سمت تولید محصول مرغوب هدایت شوند هرس خم کردن و برداشتن پوست شاخه یا خم کردن آن , هرس برگ , گل , میوه و ریشه , چون به نحوی در باروری درخت تاثیر دارند همگی به عنوان هرس باردهی معرفی می شوند.
جوانه : جوانه های موجود روی شاخه ممکن است جوانه چوب یا جوانه گل باشند. طوقه : محل اتصال ریشه به ساقه را طوقه (یقه )می نامند. تنه: حد فاصل بین طوقه و تاج درخت را تنه می نامند.
انواع هرس باردهی
 هرس شاخه :
برای هرس شاخه , لازم است که از خصوصیات ویژه شاخه های هر گیاه نیز اطلاع داشت . به عنوان مثال , شاخه های مو در همان سال اول تولید میوه می کنند . در حالی که شاخه های هلو پس از یکسال میوه می دهند. به هر صورت هرس شاخه عبارت است از قطع تمام یا قسمتی از شاخه با رعایت اصول معین که آن اصول عبارتند از :
 _ از هرس شدید و یکباره خودداری شود . زیرا این نوع هرس , باردهی نهالهای جوان را به تعویق انداخته و نیز در درختان بارور موجب تولید نرک ( شاخه های که محصول نمی دهد) فراوان می شود .
 _ شاخه های حذف شوند که با تنه زاویه بسته تری دارند .( مگر در موارد استثنایی ) چون این شاخه ها ضعیف بوده و در مقابل وزن میوه و فشار های خارجی مقاومت کمی دارند.
 _هرس به نحوی انجام شود که نور و هوای کافی به داخل درخت نفوذ کند .
 _ در موقع هرس , خراش و بریدگی روی پوست شاخه ایجاد نشود .
_شاخه های سنگین طی دو مرحله هرس شود
 1. ازفاصله 10 سانتیمتری شاخه اصلی با تنه از قسمت زیر شاخه برشی به عمق نصف قطر شاخه ایجاد کرده و سپس از بالا شروع به بریدن کنید
 2. پس از قطع شاخه قسمت زائد باقیمانده , از درخت جدا شود.
خم کردن شاخه :
خم کردن شاخه موجب محدود شدن رشد رویشی آن می شود . همچنین از خروج شیره پرورده تا حد زیادی جلوگیری می کند . در نتیجه , شاخهای که خم می شوند اگر نابارور باشند بارور می شوند و اگر بارور باشند میزان محصول آنها زیادتر می شود. عمل خم کردن شاخه به وسیله بستن سنگ یا وزنه در انتهای آن و یا بستن آن به وسیله طناب یا نخ به تنه صورت می گیرد.
زخم زدن شاخه:
معمولا توسط داسک یا چاقو در بالا یا پایین جوانه ایجاد می شود . زخم ایجاد شده باعث قطع شدن آوندهای آبکش می شود . اگر زخم در بالای جوانه ایجاد شود , مانع رسیدن شیره پرورده کافی به آن شده و در نتیجه جوانه به چوب ( شاخه ) تبدیل می شود . اما اگر برعکس , زخم در پایین جوانه ایجاد شود , شیره پرورده فراوانی به جوانه رسیده و آن را تبدیل به گل و میوه می سازد.
دلیل این امر آنست که نسبت کربن به نیتروژن یعنی نسبت هیدراتهای کربن به مواد نیتروژنه در گیاه تغییر می کنند . اگر عملیات هرس , به طور کلی به گونه ای انجام شود که نسبت به نفع مقدار کربن افزایش یابد در گیاه گل و میوه بیشتری به وجود میآید. اما در صورتی که مقدار نیتروژن افزایش یابد , رشد رویشی گیاه زیاد شده و تولید چوب می کند و هدف اصلی از زخم کردن شاخه در واقع تغییر نسبت فوق است.
هرس برگ:
در مناطقی که نور کم و رطوبت هوا زیاد باشد برای خوشرنگ تر و قویتر شدن میوه می توان برای حذف مقداری از برگها به روشهای شمیایی یا فیزیکی اقدام کرد . از آنجا که برگ محل تبدیل شیره خام به شیره پرورده است , حذف برگها اثر تضعیف کننده دارند و این عمل باید با دقت انجام گیرد و ار هرس شدید خوداری کرد .
هرس گل و میوه:
برای ایجاد تعادل بین قدرت درخت و تعداد و مقدار میوه آن , گاهی لازم است به هرس گل و میوه اقدام شود . اگر درخت ضعیف و مقدار میوه آن فراوان باشد ,تعدادی از گلها و میوه ها در ابتدای باز شدن گلها و یا پس از تشکیل میوه به روشهای مختلف مکانیکی یا شیمیایی هرس می شوند . این هرس علاوه بر بهبود کیفیت محصول , در رفع تناوب باردهی نیز موثر است .
هرس ریشه:
وجود تعادل بین ریشه و حجم ریشه و حجم ریشه وحجم شاخ و برگ برای رشد و بار دهی گیاه ضروری است . اگر میزان شاخ و برگ در اثر هرس یا حمله آفات و بیماریها کم شود , ولی حجم ریشه ثابت باقی بماند , در فصل رشد , گیاه تولید شاخ و برگ فراوان می کند . این شاخ اغلب نرک هستند .
برعکس اگر میزان ریشه از میزان شاخ و برگ کمتر شود , رشد رویشی گیاه محدود می شود و گیاه زودتر به بار می نشیند . بدیهی است عمر درخت در این حال کوتاه خواهد بود . بنابراین به هنگام هرس ریشه نیز باید دقت شود تا از هر گونه عدم تعادل جلوگیری به عمل آید .
هرس ریشه به منظور جوان کردن درختانی مانند مو انجام می شود و نیز با کمک هرس ریشه , می توان اندازه و رشد درخت سیب را محدود ساخت و هر سال محصول مرغوب نیز برداشت کرد . اخیرا به کمک هرس ریشه درختان پاکوتاه و مینیاتوری به وجود آورده اند . به این درختان در اصطلاح ژاپنی ((بنسای )) می گویند.
ادوات و طرق هرس کردن :
هرس معمولا با دست و به کمک وسایلی مانند اره , چاقو و قیچی باغبانی انجام می شود . اخیرا از وسایل مختلف موتوری و هیدرولیکی برای این منظور بهره گرفته می شود . کاتر ماشینی است که با نیروهای محرکه مختلف به کار می افتد و به وسیله تیغه های برنده خود , ریشه های گیاه را در اعماق مخصوص و مختلفی قطع می کند . روش دیگر هرس کردن استفاده از برخی هورمون های گیاهی است .
تعریف هرس :
بریدن یا حذف کردن تمام یا قسمتی از شاخه , ریشه , برگ , گل , میوه و یا پوست درخت را طبق اصول و فنون معین , هرس می گویند .عمل هرس , بر رشد رویشی و زایشی گیاه و افزایش کیفیت و کمیت محصول و ایجاد فرم دلخواه و مناسب برای درخت تاثیر دارد .
هرس شکل
فواید هرس :
مجموعه فوایدی که عمل هرس در بر دارد به قرار زیر است :
1- افزایش کیفیت و کمیت محصول
2- متعادل شدن میزان محصول سالانه و در نتیجه جلو گیری از سال آوری درختان
3- ایجاد زاویه مناسب بین درختان و تنه درخت که باعث افزایش استحکام آن می شود
4- حذف شاخه های آفت زده و بیمار
5- ایجاد تعادل بین حجم شاخ و برگ (تاج درخت ) و حجم ریشه درخت
6- جوان شدن درختان مسن
7- ایجاد فرم مطلوب و مناسب برای درخت . این امر علاوه بر تاثیر فیزیولوژی در درخت , در شکل سازی و طراحی و تزیین باغ و فضای سبز اهمیت دارد .
اصول هرس :
اصول هرس در واقع اصول و قوانین فیزیولوژی حاکم بر درخت است . به دلیل اهمیت این قوانین , قبل از اقدام به هرس دانستن و مد نظر قرار دادن آنها ضروری است :
اصل اول : هوا ونور باعث تغذیه و رشد اعضا درخت می شود
اصل دوم : قسمت فوقانی یک شاخه بهتر از قسمت تحتانی آن تغذیه می شود .
اصل سوم : از نظر رشد و نمو بین اعضای رویشی و زایشی درخت , رقابت متقابل وجود دارد .
اصل چهارم : قسمتهای مختلف یک شاخه با یکدیگر همبستگی دارند . بنابراین , اگر شاخه ای هرس شدید شود , آن مقدار از شیره گیاهی که به مصرف تمامی شاخه میرسید , در اختیار اندامهای مجاور قرار گرفته و رشد و نمو آنها را تسهیل می کند .
اصل پنجم : جوانه های واقع در قسمتهای از شاخه که شیره خام بیشتری دریافت می کنند , تبدیل به شاخه شده و تولید چوب می کنند .
اصل ششم : بر عکس حالت فوق , جوانه های که شیره پرورده بیشتری دریافت می کنند , به شاخه میوه دهنده تبدیل می شوند .
هرس شکل
هرس زمستانه
هرس زمستانه انگور می تواند پس از ریزش برگها آغاز شده و تا زمانی که اشک مو شروع می شود ادامه یابد . اما بهتر است بخاطر صدمه ندیدن جوانه ها در طول زمستان هرس تا کمی قبل از آغاز اشک مو به تعویق افتد .
از آنجا که میوه انگور روی شاخه های همان سال به وجود می آید هرس مو به منظور تولید شاخه های نو اهمیت مهمی دارد . در موقع هرس باید وضعیت درخت را در سال گذشته مورد توجه قرار داد تا در صورتی که در سال قبل رشد بوته ها زیاد بوده است جوانه های بیشتری روی شاخه نگهداری شود .
در واقع هر سه نوع شکل هرس شدید (کوتاه ) متوسط و ضعیف (بلند ) بر حسب موقعیت و وضعیت شاخه روی مو انجام می شود . شاخه های ضعیف هرس شدید می شوند . بدین معنی که فقط 2 جوانه روی شاخه نگهداری می شود . برعکس اگر شاخه قوی باشد هرس ضعیف آن مناسب است و حداقل 5 - 4 جوانه روی شاخه نگهداری می شود و بقیه شاخه حذف می شود .
هرس تابستانه
مو به هرس تابستانه نیز نیازمند است . در هرس تابستانه شاخه های مزاحم و سایه انداز قطع می شوند . فراوانی بیش از حد شاخ و برگ می تواند ریز و نامرغوب شدن خوشه ها و دانه ها و بد رنگ شدن آنها را به دنبال داشته باشد . علاوه بر هرس شاخه در صورتی که خوشه ها از نظر نور در مضیقه باشند هرس برگ هم انجام می شود و تعداد معدودی از برگها حذف می شوند.
همچنین تنه جوش ها و پا جوشها نیز قطع می شوند .هرس خوشه در صورت لزوم در اواسط فصل رشد و حدود تیر ماه صورت می گیرد . برای این منظور حدود 1/3 انتهای خوشه قطع می شود و گاهی تعدادی از خوشه ها و یا دانه ها را حذف می کنند . این عمل موجب بالا رفتن کیفیت محصول می شود .