هدایت الکتریکی خاکهای کشاورزی

غلظت املاح موجود در آب ابیاری بر اساس سنجش هدایت الکتریکی و با تعیین میزان نمک های کل صورت می گیرد. هدایت الکتریکی که با علامت اختصاری EC نشان داده می شود. به وسیله مقاومت الکتریکی دو سر الکترودهایی که به طور موازی در یک محلول فرو برده شده باشند تعیین می گردد. آب خالص برای برق هادی ضعیفی است ولی اگر آب محتوی نمک باشد خواهد توانست جریان متناوب با غلظت نمک را بخوبی از خود عبور دهد.
با انجام آزمایشات هدایت الکتریکی و درصد املاح موجود در آب ، هبستگی دقیق این دو عامل با یکدیگر از طریق آماری ، معلوم شده که نتیجتاَ با شناخت مقدار یک عامل ، اندازه پارامتر دیگر نیز تعیین می گردد. در حالت کلی ، آبهای دارای هدایت الکتریکی کمتر از ۷۵۰ میکروموس بر سانتی متر می توانند بدون تشویش خاطر، برای آبیاری اکثر خاکها مورد استفاده قرار گیرند.
در عمل برای ارزیابی آب آبیاری، خصوصیات مهم آب بویژه غلظت کل املاح ، مقدار و نسبت سدیم ، مقدار و نسبت بی کربنات ها و کربنات ها ، PH آّب ، کلراید و بورات ها و غیره مورد مطالعه قرار می گیرند.
حساسیت گیاهان به شوری خاک
گیاهان نسبت به شوری خاک حساسیت متفاوتی دارند و بعضی می‌توانند شوری را تحمل کنند که به آن‌ها اصطلاحاً گیاهان متحمل به شوری گفته می‌شود. بعضی دیگر نسبت به شوری خاک حساس هستند که جزء گیاهان حساس محسوب می‌شوند. گل‌ها و گیاهان زینتی جزء گیاهان حساس به شوری قلمداد می‌شوند.
اثرات شوری روی رشد گیاه
شوری خاک از چند طریق رشد گیاه را دچار محدودیت می‌کند:
1- مسمومیت؛ بعضی از یونها به مقدار زیاد در خاکهای شور وجود دارند و بر اثر جذب زیادشان توسط گیاه، برای آن ایجاد مسمومیت می‌کنند که از مهمترین آن‌ها می توان کلر،سدیم و بر را نام برد.
2- آب قابل استفاده گیاه را کاهش می‌دهد؛ به عبارت دیگر در خاک‌های شور، گیاهان زودتر دچار پژمردگی می‌شوند که این پدیده را اصطلاحاً خشکی فیزیولوژیکی می‌گویند. زیرا بدلیل شور بودن خاک، گیاهان نمی‌توانند آب درون خاک را جذب کنند.
۳- عدم تعادل تغذیه‌ای؛ در خاکهای شور بدلیل وجود زیاد بعضی از یونها تغذیه گیاه، دچار مشکل می‌شود. بعنوان مثال در یک خاک شور، بدلیل غلظت زیاد کلر در محلول خاک و جذب آن بوسیله‌ی گیاه، جذب نیترات و سولفات توسط گیاه کم می‌شود. در صورتیکه نیترات و سولفات از یون‌های بسیار ضروری در تغذیه گیاه هستند. یا بعنوان مثال، جذب زیاد سدیم توسط گیاه، باعث کاهش جذب پتاسیم می‌شود.
نوع دیگری از خاک‌های دارای املاح زیاد اصطلاحاً خاک‌های سدیمی گفته می‌شوند یعنی خاک‌هایی که درصد سدیم تبادلی آن‌ها زیاد است.
بطور کلی، ما خاکها را بر اساس سه پارامتر EC.،PH ،ESP و یا درصد سدیم تبادلی طبقه‌بندی می‌کنیم.
اصلاح خاک‌های شور
راههای متفاوتی برای اصلاح خاکهای شور و سدیمی وجود دارد که به شرح ذیل است :
۱- اساس اصلاح خاکهای شور، آب‌شویی است. یعنی از طریق مصرف آب اضافی، نمکهای محلول را از خاک شست و شو می‌دهیم؛
۲- اما روش‌های دیگری هست که اثرات سوء شوری را کاهش می دهند که مدیریت بهره برداری از خاکهای شور گفته می‌شود. بعنوان مثال، در خاکهای شور باید دور آبیاری را کوتاهتر بگیریم به عبارت دیگر آبیاری زود به زود انجام شود تا غلظت املاح در خاک افزایش پیدا نکند؛
۳- همچنین در خاک‌های شور، باید از کودهایی استفاده بکنیم که اصطلاحاً ضریب شوری پائین‌تری داشته باشند یعنی کود خاک را شورتر نکند؛
۴- استفاده از مواد آلی در خاکهای شور؛
۵- استفاده از سیستم مناسب کشت و کار که اثرات شوری را کم کند؛
۶- تغییر روش آبیاری.
اصلاح خاک‌های سدیمی که ESPبالایی دارند با اصلاح خاک‌های شور متفاوت است، در این خاک ها باید یکسری مواد شیمیایی اصلاح کننده به خاک اضافه بکنیم. مهمترین و بهترین موادی را که می توان در خاک‌های کشور ایران استفاده کرد گچ یا گوگرد می‌باشد. گچ همان سولفات کلسیم است. به عبارت دیگر دارای عنصر کلسیم است. این کلسیم روی سطح ذرات خاک، جانشین سدیم می‌شود و سدیم را از سطح ذرات خارج کرده و وارد محلول خاک می‌کند و بعداً از طریق آب‌شویی، سدیم اضافی خارج می‌شود.
اما زمانی که گوگرد استفاده می‌کنیم گوگرد توسط یک باکتری بنام تیوباسیلوس دبو اکسیدانس در خاک اکسید می‌شود و تولید اسید سولفوریک می‌کند. اسید سولفوریک بر روی آهک خاک اثر کرده و تولید گچ می‌کند و گچی که بدین ترتیب تولید می‌شود کار اصلاح را انجام می‌دهد.
روش کار:
برای اندازه گیری EC نمونه آب از EC سنج استفاده می کنیم. نمونه آب مورد نظر را (۲) را داخل ظرفی ریخته و الکترود EC سنج را با آب مقطر شسته و سپس در داخل نمونه آب مورد نظر قرار می دهیم و دستگاه EC آب را بر حسب µs/cm یا واحدهای دیگر و دمای آب را بر حسب درجه سانتیگراد نشان میدهد.