سیستمهای آبیاری تحت فشار و اصول طراحی آن
طراحى یک سیستم آبیارى داراى اجزاء مختلفى است . بصورت اجمالی می توان به موارد زیر اشره کرد :
- بررسی وضعیت آب و خاک و سایر عوامل محیطی
- مواد و ابزارهای مورد نیاز و موجود
- شرایط آب و هوا و جغرافیا
- طراحى سیستم آبیاری
- اجراء و پیاده سازی سیستم آبیاری
- سرمایه انجام کار
- مدیریت پروژه
تنها در صورتى که این اجزاء مانند مربع تنگرام هر کدام در جایگاه خود و به نحو مطلوب استفاده شوند شکل مربوط به طرح آبیارى تکمیل خواهد شد. با این اجزاء مى‌توان انواع و اقسام شکل‌ها را ایجاد کرد اما اگر فقط شکل خاصى مورد نظر باشد باید از این اجزاء فقط در جاى خود استفاده کنیم در غیر این صورت شکل مورد نظر حاصل نخواهد شد.
از نظر مفهومى در طراحى سیستم‌هاى آبیارى دو جزء کلى وجود دارد که عبارتند از:
الف . بخش نرم‌افزارى مانند روش‌ها، فرآیندها و ایده‌ها
ب. بخش سخت‌افزارى مانند کانال‌ها، لوله‌ها، ماشین‌آلات، موتور و پمپ و غیره.
هنر طراح سیستم آبیارى این است که از این اجزاء استفاده نموده و مناسب‌ترین طراحى را که بتواند با شرایط آب و هوایى و اجتماعى و اقتصادى زارع منطبق باشد پیاده نماید. به همین دلیل است که عده‌اى طراحى سیستم آبیارى را یک کار هنرى مى‌دانند از یک مهندس آبیارى انتظار داشت که بهترین طرح ممکن را ارائه کند.
طراحى سیستم‌هاى آبیارى بر پایه اطلاعاتى استوار است که از وضعیت مورد نظر جمع‌آورى و تجزیه و تحلیل مى‌شود. همواره توجه داشته باشد. نداشتن آمار و اطلاعات از یک منطقه به مراتب بهتر از آن است که داده‌هاى نادرست در اختیار مهندس طراح قرار گیرد. اما سیستمى که بر اساس داده‌هاى نادرست طراحى شده باشد تحت هیچ شرایطى کارآیى نخواهد داشت. اطلاعات مورد نیاز در طراحى سیستم‌هاى آبیارى نیز دو گونه هستند:
اطلاعات غیر فیزیکی
اطلاعات فیزیکی
اطلاعات فیزیکى را مى‌توان در پنج دسته طبقه بندى کرد که عبارتند از:
1. اطلاعات مربوط به سیستم آبیاری
2. اطلاعات مربوط به اقلیم
3. اطلاعات مربوط به خاک
4. اطلاعات مربوط به گیاهان زراعتی
5. اطلاعات مربوط به آب
خصوصیات آب که در طرح مورد استفاده قرار مى‌گیرد نیز از عوامل مهمى است که مى‌بایست داده‌هاى مربوط به آن رد اختیار باشد. از جمله مى‌توان، مقدار آب موجود، تغییرات مقدار آب در روزها و ماه‌هاى مختلف سال، کیفیت آب و تغییرات آن در طول دوره بهره‌بردارى را نام برد. اطلاعات مربوط به سیستم آبیارى که از نظر مقایسه روش‌هاى مختلف آبیارى مورد نیاز مى‌باشد عبارتند از هزینه‌هاى سرمایه‌گذارى اولیه براى سیستم، هزینه‌هاى راهبری، هزینه‌هاى نگهدارى سالیانه، میزان کاربرى سیستم و قابلیت قبول آن توسط مردم.
در مورد خاک مى‌بایست پارامترهایى مانند ظرفیت نگهدارى آب در خاک، ضرائب نفوذپذیری، هدایت هیدرولیکی، بافت، ساختمان، پستى و بلندی، نوع لایه بندى و تغییرات خصوصیات فیزیکى خاک در نقاط مختلف مزرعه اندازه‌گیرى شوند.
داده‌هاى هواشناسى مورد نیاز عبارتند از مقدار تابش خورشید یا تعداد ساعات آفتابى در روز، درجه حرارت هوا، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد، بارندگى مؤثر و از همه مهمتر پارامترهاى محدود کننده از قبیل حداکثر درجه حرارت، حداقل درجه حرارت، تعداد روزهاى یخ‌بندان، حداکثر سرعت باد و غیره.
اطلاعات مربوط به گیاه مشتمل بر خصوصیات فنولوژى گیاهانى است که قرار است در مزرعه کشت شوند. طول دروه رویش، مقدار واحد حرارتى لازم براى کامل شدن دوره رشد، تعداد روزهایى که طول مى‌کشد تا گیاه جوانه زند، زمان گل‌دهی، زمان رسیدن گیاه ، عمق مؤثر ریشه، حداکثر توان تولید محصول، تبخیر - تعرق و تغییرات آن در طول دوره رویش از جمله پارامترهایى هستند که در طراحى سیستم‌هاى آبیارى مورد استفاده قرار مى‌گیرد.
اطلاعات غیر فیزیکى شامل بر اطلاعاتى در مورد وضعیت اجتماعی- اقتصادى منطقه، بازار فروش، سیستم مدیریت، علایق زارعین و موارد مشابه است که اگر اهمیت آنها بیشتر از عوامل فیزیکى نباشد کمتر از آن نیست.
طراحى یک سیستم آبیارى داراى اجزاء مختلفى است . بصورت اجمالی می توان به موارد زیر اشره کرد :
- بررسی وضعیت آب و خاک و سایر عوامل محیطی
- مواد و ابزارهای مورد نیاز و موجود
- شرایط آب و هوا و جغرافیا
- طراحى سیستم آبیاری
- اجراء و پیاده سازی سیستم آبیاری
- سرمایه انجام کار
- مدیریت پروژه
تنها در صورتى که این اجزاء مانند مربع تنگرام هر کدام در جایگاه خود و به نحو مطلوب استفاده شوند شکل مربوط به طرح آبیارى تکمیل خواهد شد. با این اجزاء مى‌توان انواع و اقسام شکل‌ها را ایجاد کرد اما اگر فقط شکل خاصى مورد نظر باشد باید از این اجزاء فقط در جاى خود استفاده کنیم در غیر این صورت شکل مورد نظر حاصل نخواهد شد.
از نظر مفهومى در طراحى سیستم‌هاى آبیارى دو جزء کلى وجود دارد که عبارتند از:
الف . بخش نرم‌افزارى مانند روش‌ها، فرآیندها و ایده‌ها
ب. بخش سخت‌افزارى مانند کانال‌ها، لوله‌ها، ماشین‌آلات، موتور و پمپ و غیره.
هنر طراح سیستم آبیارى این است که از این اجزاء استفاده نموده و مناسب‌ترین طراحى را که بتواند با شرایط آب و هوایى و اجتماعى و اقتصادى زارع منطبق باشد پیاده نماید. به همین دلیل است که عده‌اى طراحى سیستم آبیارى را یک کار هنرى مى‌دانند از یک مهندس آبیارى انتظار داشت که بهترین طرح ممکن را ارائه کند.
طراحى سیستم‌هاى آبیارى بر پایه اطلاعاتى استوار است که از وضعیت مورد نظر جمع‌آورى و تجزیه و تحلیل مى‌شود. همواره توجه داشته باشد. نداشتن آمار و اطلاعات از یک منطقه به مراتب بهتر از آن است که داده‌هاى نادرست در اختیار مهندس طراح قرار گیرد. اما سیستمى که بر اساس داده‌هاى نادرست طراحى شده باشد تحت هیچ شرایطى کارآیى نخواهد داشت. اطلاعات مورد نیاز در طراحى سیستم‌هاى آبیارى نیز دو گونه هستند:
اطلاعات غیر فیزیکی
اطلاعات فیزیکی
اطلاعات فیزیکى را مى‌توان در پنج دسته طبقه بندى کرد که عبارتند از:
1. اطلاعات مربوط به سیستم آبیاری
2. اطلاعات مربوط به اقلیم
3. اطلاعات مربوط به خاک
4. اطلاعات مربوط به گیاهان زراعتی
5. اطلاعات مربوط به آب
خصوصیات آب که در طرح مورد استفاده قرار مى‌گیرد نیز از عوامل مهمى است که مى‌بایست داده‌هاى مربوط به آن رد اختیار باشد. از جمله مى‌توان، مقدار آب موجود، تغییرات مقدار آب در روزها و ماه‌هاى مختلف سال، کیفیت آب و تغییرات آن در طول دوره بهره‌بردارى را نام برد. اطلاعات مربوط به سیستم آبیارى که از نظر مقایسه روش‌هاى مختلف آبیارى مورد نیاز مى‌باشد عبارتند از هزینه‌هاى سرمایه‌گذارى اولیه براى سیستم، هزینه‌هاى راهبری، هزینه‌هاى نگهدارى سالیانه، میزان کاربرى سیستم و قابلیت قبول آن توسط مردم.
در مورد خاک مى‌بایست پارامترهایى مانند ظرفیت نگهدارى آب در خاک، ضرائب نفوذپذیری، هدایت هیدرولیکی، بافت، ساختمان، پستى و بلندی، نوع لایه بندى و تغییرات خصوصیات فیزیکى خاک در نقاط مختلف مزرعه اندازه‌گیرى شوند.
داده‌هاى هواشناسى مورد نیاز عبارتند از مقدار تابش خورشید یا تعداد ساعات آفتابى در روز، درجه حرارت هوا، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد، بارندگى مؤثر و از همه مهمتر پارامترهاى محدود کننده از قبیل حداکثر درجه حرارت، حداقل درجه حرارت، تعداد روزهاى یخ‌بندان، حداکثر سرعت باد و غیره.
اطلاعات مربوط به گیاه مشتمل بر خصوصیات فنولوژى گیاهانى است که قرار است در مزرعه کشت شوند. طول دروه رویش، مقدار واحد حرارتى لازم براى کامل شدن دوره رشد، تعداد روزهایى که طول مى‌کشد تا گیاه جوانه زند، زمان گل‌دهی، زمان رسیدن گیاه ، عمق مؤثر ریشه، حداکثر توان تولید محصول، تبخیر - تعرق و تغییرات آن در طول دوره رویش از جمله پارامترهایى هستند که در طراحى سیستم‌هاى آبیارى مورد استفاده قرار مى‌گیرد.
اطلاعات غیر فیزیکى شامل بر اطلاعاتى در مورد وضعیت اجتماعی- اقتصادى منطقه، بازار فروش، سیستم مدیریت، علایق زارعین و موارد مشابه است که اگر اهمیت آنها بیشتر از عوامل فیزیکى نباشد کمتر از آن نیست.
دیدگاه ها