یکی از مهمترین محصولات باغی جنوب کشور ، خرما است. این گیاه با زندگی ساکنین این مناطق ، پیوندی تاریخی دارد. آنان از دیر باز علاوه بر میوه ، سایر بخشهای دیگر آن را برای منظورهای خاص بویژه صنایع دستی بکار می‌برند. امروزه با به بازار آمدن وسایل و تجهیزات آماده و کاراتر که جایگزین صنایع دستی نخل شده‌اند، کشش این بخش کمتر شده است. در نتیجه این امر و تولید بسیار زیاد خرمای کشور به عنوان اولین تولید کننده خرمای جهان ، استفاده از سایر بخشهای این درخت همچون برگ و هسته ، جهت افزایش در آمد کشاورزان و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی امری ضروری است. همچنین از آنجا که پتانسیل استفاده از این مواد ، بیشتر به عنوان خوراک دام مطرح است و نیز با توجه به نیاز روز افزون کشور به توسعه دامداریها جهت تأمین نیاز گوشتی کشور با استفاده از برگ و هسته خرما به عنوان خوراک دام ، می‌توان بخشی از نیاز غذایی دامها را از این طریق تأمین کرد.
محصولات جانبی نخل خرما شامل مواد سبزینه‌ای و بقایای میوه خرما است.
مواد سبزینه‌ای نخل خرما
استفاده از مواد سبزینه‌ای به عنوان علوفه تازه
از برگها و خوشه‌های خالی خرما می‌توان در تغذیه دام استفاده کرد. اثرات تغذیه با استفاده از برگهای خرما به جای جو در تغذیه گاوهای نژاد هولشتاین به عنوان مواد با حجم بالا مورد مطالعه قرار گرفته است. این آزمایشات نشان داده‌اند که بطور تقریبی 190 مگا ژول انرژی و 250 گرم پروتئین به صورت روزانه در جیره تهیه شده موجود بوده است. برگهای خرما دارای میزان لیگنین بالا ، پتانسیل هضم پائین و انرژی متابولیسم کمی می‌باشد. تفاوت مشخصی بین جیوه غذایی جو و جیره برگهای خرما وجود نداشت ولی گاوهایی که به دوره شیردهی رسیده بودند همان مقدار شیر اما با کیفیت بالاتری تولید می‌کردند. وزن گاوهای پرورش یافته با برگها ، به مقدار جزیی بالاتر از سایر تیمارها بود.
استفاده از مواد سبزینه‌ای به عنوان علوفه سیلویی
مواد سبزینه‌ای خرما را می‌توان به دو صورت سیلو کرد و در تغذیه دام مورد استفاده قرار داد.
سیلوی برگهای خرما
سیلوسازی برگهای خرما باعث افزایش ارزش غذایی برگهای خرما از طریق تخمیر میکروبی می‌شود. در این روش ابتدا برگهای خرما را که به قطعات 20 سانتیمتری تکه تکه شده‌اند، فشرده کرده و در شرایط غیر هوازی در زیر پلاستیک نگه داری می‌کنند. پس از اینکه اکسیژن زیر پلاستیک بوسیله میکروارگانیزمها مصرف شد، لاکتوباسیل‌ها قند موجود در برگها را به اسیدهای آلی تبدیل می‌کنند. در این فرآیند رطوبت باید حدود 60% و دامنه دما 36 - 25 درجه سانتیگراد باشد، همچنین باید مقداری شیره خرما و یا ملاس چغندر قند یا نیشکر را همراه با یک منبع نیتروژن به آن اضافه کرد.
سیلوی غنی شده با پروتئین
بقایای لیگنوسلولزی درخت خرما را می‌توان به کمک قارچهای ایجاد کننده پوسیدگی سفید تخمیر کرد نتایج تخمیر این قارچها ، تولید علوفه‌ای با میزان پروتئین 8 تا 10درصد می‌باشد.
بقایای میوه
میوه خرما بطور عمده به منظور مصرف به صورت خام و یا فرآوری شده تولید می‌شود. بقایای میوه خرما به صورت کنجاله خرما و هسته خرما برای تغذیه دامها بویژه طیور مفید می‌باشد.
کنجاله خرما
کنجاله نتیجه فرآیندی است که در آن از خرما عصاره گیری می‌شود مانند تولید شربت و الکل براساس نوع فرآیند عصاره‌گیری در این فرآوریها گوشت خرما با مقدار باقی مانده با قند با هسته و یا بدون هسته حاصل می‌شود. این مواد تحت عنوان کنجاله خرما شناخته می‌شود. کنجاله خرما را می‌توان در غذای مرغهای گوشتی مورد استفاده قرار داد و به کار بردن آن بستگی به عملی بودن این کار و هزینه نسبی کنجاله خرما برای جایگزینی غلات دارد.
هسته خرما
یکی دیگر از بخشهای مهم خرما، هسته آن است. از دیر باز از هسته خرما جهت تغذیه دام استفاده می‌شود. از آنجا که هسته خرما ، استخوانی و سخت است از قبل آن را خیس می‌کنند سپس به دام می‌دهند بلغور هسته خرما به واسطه داشتن مواد مغذی در مرغداریها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هسته خرما را به علت داشتن مواد قندی قابل توجه آن می‌توان بعد از آسیاب کردن با سایر علوفه‌ها مانند ذرت ، جو ، یونجه و غیره مخلوط کرده و برای تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار داد. ترکیبات اصلی هسته خرما عبارتند از: آب ، پروتئین ، فیبر ، چربی ، کربوهیدرات و خاکستر.
محصولات جانبی نخل خرما شامل مواد سبزینه‌ای و بقایای میوه خرما است.
مواد سبزینه‌ای نخل خرما
استفاده از مواد سبزینه‌ای به عنوان علوفه تازه
از برگها و خوشه‌های خالی خرما می‌توان در تغذیه دام استفاده کرد. اثرات تغذیه با استفاده از برگهای خرما به جای جو در تغذیه گاوهای نژاد هولشتاین به عنوان مواد با حجم بالا مورد مطالعه قرار گرفته است. این آزمایشات نشان داده‌اند که بطور تقریبی 190 مگا ژول انرژی و 250 گرم پروتئین به صورت روزانه در جیره تهیه شده موجود بوده است. برگهای خرما دارای میزان لیگنین بالا ، پتانسیل هضم پائین و انرژی متابولیسم کمی می‌باشد. تفاوت مشخصی بین جیوه غذایی جو و جیره برگهای خرما وجود نداشت ولی گاوهایی که به دوره شیردهی رسیده بودند همان مقدار شیر اما با کیفیت بالاتری تولید می‌کردند. وزن گاوهای پرورش یافته با برگها ، به مقدار جزیی بالاتر از سایر تیمارها بود.
استفاده از مواد سبزینه‌ای به عنوان علوفه سیلویی
مواد سبزینه‌ای خرما را می‌توان به دو صورت سیلو کرد و در تغذیه دام مورد استفاده قرار داد.
سیلوی برگهای خرما
سیلوسازی برگهای خرما باعث افزایش ارزش غذایی برگهای خرما از طریق تخمیر میکروبی می‌شود. در این روش ابتدا برگهای خرما را که به قطعات 20 سانتیمتری تکه تکه شده‌اند، فشرده کرده و در شرایط غیر هوازی در زیر پلاستیک نگه داری می‌کنند. پس از اینکه اکسیژن زیر پلاستیک بوسیله میکروارگانیزمها مصرف شد، لاکتوباسیل‌ها قند موجود در برگها را به اسیدهای آلی تبدیل می‌کنند. در این فرآیند رطوبت باید حدود 60% و دامنه دما 36 - 25 درجه سانتیگراد باشد، همچنین باید مقداری شیره خرما و یا ملاس چغندر قند یا نیشکر را همراه با یک منبع نیتروژن به آن اضافه کرد.
سیلوی غنی شده با پروتئین
بقایای لیگنوسلولزی درخت خرما را می‌توان به کمک قارچهای ایجاد کننده پوسیدگی سفید تخمیر کرد نتایج تخمیر این قارچها ، تولید علوفه‌ای با میزان پروتئین 8 تا 10درصد می‌باشد.
بقایای میوه
میوه خرما بطور عمده به منظور مصرف به صورت خام و یا فرآوری شده تولید می‌شود. بقایای میوه خرما به صورت کنجاله خرما و هسته خرما برای تغذیه دامها بویژه طیور مفید می‌باشد.
کنجاله خرما
کنجاله نتیجه فرآیندی است که در آن از خرما عصاره گیری می‌شود مانند تولید شربت و الکل براساس نوع فرآیند عصاره‌گیری در این فرآوریها گوشت خرما با مقدار باقی مانده با قند با هسته و یا بدون هسته حاصل می‌شود. این مواد تحت عنوان کنجاله خرما شناخته می‌شود. کنجاله خرما را می‌توان در غذای مرغهای گوشتی مورد استفاده قرار داد و به کار بردن آن بستگی به عملی بودن این کار و هزینه نسبی کنجاله خرما برای جایگزینی غلات دارد.
هسته خرما
یکی دیگر از بخشهای مهم خرما، هسته آن است. از دیر باز از هسته خرما جهت تغذیه دام استفاده می‌شود. از آنجا که هسته خرما ، استخوانی و سخت است از قبل آن را خیس می‌کنند سپس به دام می‌دهند بلغور هسته خرما به واسطه داشتن مواد مغذی در مرغداریها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هسته خرما را به علت داشتن مواد قندی قابل توجه آن می‌توان بعد از آسیاب کردن با سایر علوفه‌ها مانند ذرت ، جو ، یونجه و غیره مخلوط کرده و برای تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار داد. ترکیبات اصلی هسته خرما عبارتند از: آب ، پروتئین ، فیبر ، چربی ، کربوهیدرات و خاکستر.
دیدگاه ها