علف های هرز تیرهٔ اسفناج (Chenopodiaceae)

  • تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۵/۲۳
  • بازدید : ۲۰۲۲
گیاهان این تیره علفى یا درختچه‌اى است و برگ‌هاى آن متناوب یا متقابل، ساده و بدون گوشواره هستند. در صورتى‌که ساقه گوشتى و بندبند باشد گوشواره‌ها به‌صورت فلس دیده مى‌شوند. گل‌آذین گرزن، گل‌ها منظم، گلپوش ۳ تا ۵ عدد و به‌صورت پیوسته و سبز یا غشائى و به‌ندرت فاقد گلپوش هستند. گل‌ها داراى ۵ پرچم، با مادگى ۲ تا ۱۲ برچه‌اى و به هم پیوسته، تخمک یک عدد، تمکن‌ قاعده‌اى و میوه فندقه، از نوع آکن یا فندقه معمولى است. گیاهان تیره اسفناج انتشار وسیعى در سطح ایران دارند.
شرح خصوصیات مهمترین علف‌هاى هرز موجود در این تیره به قرار زیر است:
هشترخانی - سلمه - سلمه تاتاری
محل رشد و پراکنش
این علف هرز را بیشتر مى‌توان در حاشیه جاده‌ها و بعضى مواقع در سبزیجات برگى و ریشه‌اى مشاهده کرد. این گیاه بیشتر خاک‌هاى خشک غنى از مواد غذائى را ترجیح مى‌دهد.
گیاه کامل
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌آذین سنبله یا پانیکول و گل‌ها بدون دمگل و به‌صورت دسته‌اى در محور برگ‌ها قرار دارند. بذر این گیاه عدسى شکل، قهوه‌اى رنگ، کوچک و به اندازه ۵/۱ تا ۵/۲ میلى‌متر است.
موسم گلدهى این گیاه تیر تا مهرماه است.

- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى یک‌‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۵۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقه آن منشعب و داراى انشعاباتى گوشه‌دار، بدون کرک یا شامل کرک‌هاى کم و متمایل به سفید است. برگ‌ها متناوب، لوزى شکل و به طول ۱۰ سانتى‌متر و عرض ۷ سانتى‌متر که به‌طور نامنظم سینوسى و لوب‌دار با لوب‌هائى مدور و موج‌دار است.
گیاهچه
لپه‌ها سبز روشن و اولین برگ‌هاى حقیقى گرد با حاشیه‌اى موج‌دار و داراى دندانه‌هاى عمیق هستند.
علف شور
محل رشد و پراکنش
این علف هرز عمدتاً در زمین‌هاى شور رشد مى‌کند و خاک‌هاى با بافت سبک را ترجیح مى‌دهد. در سال‌هاى خشک مزاحمت بیشترى براى محصولات زراعى ایجاد مى‌کند و مى‌توان آن را بیشتر در زمین‌هاى بایر، حاشیه جاده‌ها و در میان لگوم‌هاى دانه‌اى بهاره مشاهده کرد.
گیاه کامل
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌ها کوچک، بدون دمگل، به تعداد یک تا سه عدد که در بخش‌هاى بالائى انشعابات گیاه و یا در محور برگ‌ها قرار گرفته است و دو براکته‌ خاردار آن را احاطه مى‌کند.
بذرهاى این گیاه به رنگ خاکسترى یا زرد متمایل به آبى و داراى جنین حلقوى شکل و شبیه حلزون مى‌باشند.
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۱۵ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقه آن از پائین تا بالا منشعب بوده و ظاهرى درختچه‌اى دارد. انشعابات آن باریک و محکم و فاقد کرک هستند. در مراحل رسیدگى ساقه‌ها به راحتى از محل طوقه جدا شده و توسط باد جابه‌جا مى‌شوند. در این زمان گیاه به رنگ خاکسترى تا قهوه‌اى متمایل به خاکسترى درآمده است. برگ‌هاى این گیاه، متناوب، خطى تا سرنیزه‌اى شکل که در مراحل جوانى گوشتى و شبیه به سوزنى برگ‌ها هستند. طول این برگ‌ها ۱۰ تا ۴۰ میلى‌متر بوده و منتهى به خار هستند.
گیاهچه
لپه‌ها سبزرنگ ، گوشتی ، بسیار باریک و شبیه برگ‌های سوزنی کاج هستند و طول آنها ۶ تا ۳۶ میلی‌متر است. اولین برگ‌های حقیقی به‌صورت دوتائی ظاهر شده و از نظر شکل و اندازه شبیه لپه‌ها بوده و در سطح فوقانی شیاردار هستند. به‌نظر می‌رسد که این برگ‌ها در قاعده به ساقه متصل است. گاهی اوقات ساقه‌های این گیاهچه‌ها ارغوانی رنگ هستند.
موسم گلدهى این گیاه مرداد تا مهرماه است و رسیدگى بذرها از شهریور تا آبان‌ماه به طول مى‌انجامد.
سلمه تره – سلمک
محل رشد و پراکنش
این علف هرز براى بسیارى از محصولات زراعى ایجاد مزاحمت مى‌کند؛ اما، از مهمترین گیاهان هرز مزارع چغندرقند، سویا و ذرت به حساب مى‌آید. علاوه بر این، سلمه تره را مى‌توان در باغ‌ها، زمین‌هاى بایر و حاشیه جاده‌ها نیز مشاهده کرد.
گیاه کامل
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌آذین هرمى شکل، گل‌ها کوچک و متمایل به سبز که توسط پنج قطعه گلپوش سبز متمایل به سفید و آردى احاطه شده است. گل‌ها در انتهاء گیاه و یا انشعابات آن قرار گرفته و بدون دمگل هستند.
بذرهاى این گیاه سیاه، عدسى شکل و به اندازه ۷/۰ تا ۵/۱ میلى‌متر بوده و سطحى مشبک دارند. هر گیاه حدوداً سه هزار بذر تولید مى‌کند ولى این تعداد گاهى اوقات به حدود بیست هزار عدد نیز مى‌رسد. جوانه‌زنى بذرهاى سلمه تره سطحى و در عمق ۵/۰ تا ۳ سانتى‌مترى خاک صورت مى‌گیرد.
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۸۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقه آن صاف، شیاردار و منشعب است و تعداد انشعابات بسته به میزان رقابت این علف هرز با گیاهان مجاور متغیر است. برگ‌ها متناوب، سطح زیرین آن متمایل به سفید و طول آن ۵/۲ تا ۵/۷ سانتى‌متر است. این برگ‌ها داراى دمبرگى بلند بوده و از نظر شکل با یکدیگر متفاوت و تخم‌مرغى تا سرنیزه‌اى هستند. حاشیه آنها ممکن است صاف، لوب‌دار و یا موج‌دار باشد. ریشه‌هاى این گیاه کوتاه ولى داراى انشعابات بسیار زیاد است و گسترش فراوانى دارد.
گیاهچه
سطح بالائى لپه‌ها به رنگ سبز تیره و سطح زیرین آن ارغوانى روشن است. طول لپه‌ه ۴ تا ۶ برابر عرض آنها بوده و به سمت دمگل باریک شده‌اند. اولین برگ‌هاى حقیقى به‌صورت دوتائى ظاهر مى‌شوند، سطح بالائى این برگ‌ها سبز تیره و سطح زیرین آنها ارغوانى رنگ است.
موسم گلدهى این گیاه تیره تا مهرماه بوده و رسیدگى بذرها از مرداد تا اواخر پائیز صورت مى‌پذیرد.
جاروی قزوینی
محل رشد و پراکنش
گیاهى است مقاوم به خشکى که بیشتر در حاشیه جاده‌ها مشاهده مى‌شود. علاوه بر این، این علف هرز را مى‌توان به‌صورت پراکنده در زمین‌هاى زراعی، بایر و باغ‌ها نیز مشاهده کرد. نمونه‌هاى پرورش‌یافته آن گاهى به‌صورت مخلوط در مزارع پنبه و یا حاشیه محصولات تابستانه براى استفاده‌هاى تنظیفى کشت مى‌شود.
گیاه کامل
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌ها کوچک، متمایل به سبز، نر ماده که به‌صورت منفرد و یا دوتائى در محور برگ‌ها قرار گرفته‌اند. بخش بیرونى گل‌ها داراى کرک‌هاى نرم و نقره‌اى رنگ مى‌باشد.
بذرهاى این گیاه قهوه‌اى با لکه‌های زردرنگ، تخم‌مرغى شکل و پهن و به اندازه ۵/۱ میلى‌متر هستند. موسم گلدهى این گیاه تیر تا مهرماه مى‌باشد و دانه‌ها از شهریور تا آبان‌ماه مى‌رسند.
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۵۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. تاج آن گسترده و ساقه‌ها صاف، سبز رنگ، داراى انشعابات فراوان و پوشیده از کرک‌هاى طویل و نرم هستند.
انشعابات فراوان این گیاه به آن ظاهرى درختچه‌اى مى‌دهد. برگ‌ها متناوب، باریک، خطى تا سرنیزه‌اى شکل، به طول ۲۵/۶ تا ۸ و پهناى ۵/۲ تا ۵ میلى‌متر هستند. سطح زیرین آنها توسط کرک‌هاى نرم و محکم پوشیده شده و بدون دمبرگ هستند. در فصل پائیز و در مراحل رسیدگى به رنگ قرمز در مى‌آید.
گیاهچه
سطح بالائى لپه‌ها سبز تیره و سطح زیرین آنها متمایل به قرمز است. این لپه‌ها طولى سه تا چهار برابر پهنا دارند. اولین برگ‌هاى حقیقى سبز متمایل به خاکسترى و پوشیده از کرک‌هاى نرم هستند. این برگ‌ها در مراحل اولیه به شکل روزت است. چنانچه گیاهچه‌ها در مجاورت گیاهان رقیب قرار گیرند، فاصله میانگره‌هاى آن به‌طور مشخص کوتاه خواهد شد.
اسفناج صحرائی - اسفناج دشتی
محل رشد و پراکنش
این علف هرز غالباً در زمین‌هاى شور و قلیائى رشد کرده و مزاحمت زیادى براى محصولات زراعى ایجاد نمى‌کند. به‌هر حال مى‌توان آن را در حاشیه جاده‌ها، نهرها، مزارع چغندرقند، مراتع و زمین‌هاى بایر مشاهده کرد.
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌ها کوچک، بدون دمگل، نر ماده و متمایل به سبز که در بخش‌هاى بالائى گیاه و یا در محور برگ‌ها ظاهر مى‌شوند. اندام‌هاى زایشى گل‌ها (پرچم و مادگی) مى‌توانند هر دو در یک گل و یا در گل‌هاى جداگانه قرار داشته باشند. در هر صورت گل‌هاى نر و ماده نامشخص و به سادگى از یکدیگر تشخیص داده نمى‌شوند.
میوه این گیاه فندقه و بذرهاى آن گرد و به رنگ قهوه‌اى متمایل به خاکسترى است و بین دو براکته سه‌گوش و سبز رنگ که در قسمت قاعده به هم متصل شده‌اند قرار گرفته است. هر گیاه قادر به تولید ۱۰۰ تا ۶۰۰۰ بذر است.
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقه آن داراى انشعابات فراوان، باریک و صاف است و در مراحل جوانى پوششى پودر مانند سطح آن را فراگرفته که به همین علت ساقه و برگ‌ها رنگ سبز متمایل به سفید به خود مى‌گیرند. انشعابات ساقه به‌طور افقى گسترش داشته و این خصوصیت ظاهرى درختچه‌اى به گیاه مى‌دهد. برگ‌هاى پائینى این گیاه متقابل، سه‌گوش و پیکانى شکل بوده و قاعده آنها داراى بریدگى است. حاشیه این برگ‌ها موج‌دار و یا کامل است. برگ‌هاى بالاتر متناوب، اغلب سرنیزه‌اى و حاشیه آنها صاف و بدون لوب است.
گیاهچه
لپه‌ها به رنگ سبز متمایل به خاکسترى و پوشیده از فلس‌هاى سبوس مانند که طول آنها سه تا چهار برابر عرض آن است. اولین برگ‌هاى حقیقى به رنگ سبز متمایل به خاکسترى و یا آردى بوده و از این رو در زمان ظهور به سفیدى مى‌گراید. سطح زیرین این برگ‌ها به‌خصوص در اوایل بهار ارغوانى است. این برگ‌ها به‌صورت جفت ظاهر مى‌شوند.
گیاه کامل
موسم گلدهى آن خرداد تا آبان‌ماه است.

دیدگاه ها


اگر تصویر خوانا نیست اینجا کلیک کنید

همزمان با تأیید انتشار دیدگاه من، به من اطلاع داده شود.
* دیدگاه هایی كه حاوي توهين است، منتشر نمی شود.
* لطفا از نوشتن دیدگاه های خود به صورت حروف لاتين (فينگليش) خودداري نماييد.