استفاده نادرست از مواد شیمیایی و عدم رعایت اصول و روشهای دقیق در مورد بکار بردن علف کشها موجب خساراتی در روی گیاهان زراعی می‌گردد. شرح خسارات وارده و علائم حاصله در مورد تک‌تک محصولات زراعی مشکل و تاحدی غیر ممکن است. بخصوص که در بیشتر موارد مشابهت کاملی با علائم خسارات وارده توسط عوامل محیطی دارد.
استفاده نادرست از مواد شیمیایی و عدم رعایت اصول و روشهای دقیق در مورد بکار بردن گیاه‌کشها موجب خساراتی در روی گیاهان زراعی می‌گردد. شرح خسارات وارده و علائم حاصله در مورد تک‌تک محصولات زراعی مشکل و تاحدی غیر ممکن است. بخصوص که در بیشتر موارد مشابهت کاملی با علائم خسارات وارده توسط عوامل محیطی دارد.
راههای ایجاد خسارت توسط گیاه‌کشها
روش سمپاشی
روشهای سمپاشی اهمیت زیادی در ایجاد خسارات در گیاهان زراعی دارد، زیرا در حین سمپاشی ممکن است مقداری سم به اطراف انتشار یابد. در این صورت اگر اطراف مزرعه محصولاتی باشند که به گیاه‌کش حساسیت داشته باشند خسارات شدیدی را موجب می‌گردند. هوای گرم ممکن است سبب تبخیر قطرات سم شده و در نتیجه جابجایی و انتقال آن را به دوردست فراهم سازد و خساراتی را بوجود آورد. در هنگام سمپاشی در مجاورت گیاهان حساس باید سعی کرد نازل سمپاشی را حتی‌الامکان دور از آنها نگه داشت و در جهت باد سمپاشی نشود. زیرا باد به آسانی قطرات سم را به محصولات حساس رسانده و موجب خساراتی می‌شود.
استفاده بیش از حد مجاز
یکی از علل عمده خسارات گیاه‌کشها مصرف بیش از حد مجاز آن می‌باشد که ممکن است توسط اشتباه در محاسبه و بطور سهوا صورت گیرد. بعلاوه هنگام دور زدن سمپاش در مواقع سمپاشی قسمتی از مزرعه دوبار تحت سمپاشی قرار می‌گیرد که معمولا خسارت به صورت نوارهای باریکی در مزرعه دیده می‌شود.
آلودگی وسایل
دستگاههای سمپاشی در مزرعه در موارد مختلف مانند تغذیه ، حشره‌کشها ، قارچ‌کشها مورد استفاده قرار می‌گیرند و باید سعی شود دستگاه مزبور را قبل از هر مصرف دقیقا تمیز کرد. زیرا محصولات زراعی مخصوصا محصولات باغی نظیر کاهو ، گوجه‌فرنگی و خیار نسبت به گیاه‌کشها حساسیت شدیدی نشان می‌دهند. آلودگی وسایل به گیاه‌کشها خساراتی را به این محصولات وارد می‌سازد.
جذب و شستشوی گیاه‌کش در خاک
اطلاع از چگونگی سیستم ریشه‌های گیاهان زراعی در رشد آنها در بکار بردن گیاه‌کشهایی که در خاک مصرف می‌شوند اهمیت زیادی دارند. از ریشه گیاهان اصلی پایین‌تر از حدی که غلظت کشنده گیاه‌کش در خاک وجود دارد باشد به گیاه اصلی خسارت وارد نمی‌شود. زیرا در منطقه‌ای که ریشه گیاه اصلی قرار می‌گیرد غلظت سم به علت حرکت گیاه‌کش خیلی کم است و یا اصلا وجود ندارد. فقط گیاهان هرز که ریشه سطحی دارند از بین می‌روند. نوع گیاه‌کش ، میزان و غلظت آن در خاک ، بستگی کامل به بافت خاک دارد، بعضی از گیاه‌کشها نظیر سیمازین و لناسیل در خاکهای سبک و شنی با دوز کمتری و در خاکهای سنگین با دوز بیشتری باید بکار برده شود.
زمان مصرف گیاه‌کش در ارتباط با مرحله رشد محصول
بسیاری از گیاه‌کشهای انتخابی را فقط در مرحله خاصی از رشد گیاهان زراعی می‌توان مصرف کرد. در غیر این صورت به محصول خسارت وارد می‌شود، مثلا گیاه‌کشهای اورمونی برای کنترل گیاهان هرز غلات زمستانی قبل از ظهور اولین گره یا بند در روی ساقه مصرف شود. سمپاشی زود می‌تواند سبب تغییر شکل گوشوارکها و سمپاشی خیلی دیر باعث چروکیدگی دانه و عدم رشد قسمتی از گوشوارکها می‌شود. بسیاری از محصولات در مرحله اولیه زندگی قبل از آنکه پا بگیرند در اثر بکار بردن گیاه‌کشها ، بعد از کشت صدمه می‌بینند.
تشابه علائم خسارت بین گیاه‌کش و سایر آفت‌کشها
خسارت حاصله در غلات در اثر باقیمانده سم پروبیزامید در خاک یا کاربتامید به صورت توقف رشد و کلفت شدن کلئوپتیل و توقف رشد ریشه‌ها مشاهده می‌شود که علائم آن کاملا مشابه علائمی است که توسط مصرف زیاد سموم جیوه‌ای برای ضدعفونی بذر ایجاد می‌شود، همچنین آلوده شدن تصادفی بذور بوسیله کلرپروفام نیز همین علائم را ایجاد می‌کند.
تشابه علائم خسارت در گیاهان زراعی توسط گیاه‌کشهای متعلق به یک گروه
خسارات ایجاد شده توسط یک گیاه‌کش مثلا متعلق به گروه تریازین با خسارات ایجاد شده توسط سایر گیاه‌کشهای این گروه مشابه می‌باشد. مثلا تشخیص علائم مابین آترارین ، ترموترین یا مشتقات دور آن مانند لینورون و توکسوروت که در یک گروه قرار دارند بسیار مشکل است و نمی‌توان خسارات هر یک را دقیقا از دیگری مشخص کرد و کماکان علائم حاصله مشابه و یکسان می‌باشد. در گروه گیاه‌کشهای اورمونی نیز این مسئله صادق است و اینکه برای هر کدام از گیاه‌کشهای اورمونی بتوان عوارض حاصله را مشخص کرد به علت تشابه علائم بسیار مشکل می‌باشد.
اثر خاک و شرایط آب و هوایی بر روی خسارت
اختصاصات خاک عامل مهمی است که غالبا در روی خسارت حاصل از گیاه‌کش اثر می‌گذارد ، اگر خاکی که بذر در آن کاشته می‌شود به غلظت زیاد گیاه‌کش آغشته باشد مقدار زیادی از گیاه‌کش توسط گیاهک حاصل از بذر جذب و موجب خساراتی بر روی گیاه شده و گاهی مرگ آن را باعث می‌شود. شبیه این خسارت هنگانی که رطوبت خاک زیاد است و رشد بکندی صورت می‌گیرد نیز اتفاق می‌افتد، زیرا چنین شرایطی مسلما برای رشد گیاه مناسب نیست و ممکن است منجر به مرگ گیاه شود.
بذور ریز محصولات زراعی مثل پیاز احتمالا در چنین شرایطی ممکن است بدون بکار بردن گیاه‌کش رشد نکند. بنابراین چنانچه گیاه‌کش بکار رفته باشد مشکل عدم رشد مناسب را به گیاه‌کش نسبت داد یا مربوط به بستر بذر دانست که خوب آماده نشده است. در شرایط آب و هوایی مناسب ، به علت رشد خوب و قوی بودن ریشه ممکن است از خسارت گیاه‌کش جلوگیری بعمل آید برعکس آب و هوایی نامناسب موجب ضعیف بودن محصول و حساسیت گیاه در مقابل گیاه‌کش می‌شود، اگر بعد از مصرف گیاه‌کش به صورت قبل از کشت یا گیاه‌کش که باید به خاک بدهیم استثنائا هوا گرم شود. رشد سریع شده و جذب گیاه‌کش به مقدار زیاد صورت می‌گیرد و در نتیجه خسارت زیاد به محصول وارد می‌شود.
تشابه علائم خسارت در گیاهان زراعی مابین گروههای مختلف گیاه‌کشها
بعضی از گروههای مختلف گیاه‌کش علائم نسبتا مشابهی را بوجود می‌آورند، به عنوان مثال گروه اوره‌آز و گروه اوراسیل هر دو علائم زردی در طول رگبرگها در گیاهان پهن برگ ایجاد می‌کنند که بعدا تبدیل به قهوه‌ای شده نکروتیک را بوجود می‌آورد. ضمنا حین علائم توسط گیاه‌کشهای کلرات ایجاد می‌شود. علائم خسارت حاصله در غلات توسط تریازین‌ها یا گروه اوره‌آز و یا اوراسیل دارای شباهت زیادی است و بیشتر هنگامی که غلات در مراحل متوسط رشدی است ایجاد می‌شود. ایجاد کلرور بوسیله گروه اورآز گروه اوراسیل معمولا از وسط برگ شروع شده و سرعت کلرهای بی‌رنگ به انتهای برگ گسترش می‌یابد و این کیفیت شباهت زیادی به خسارت تریازین که از انتهای برگ شروع می‌شود، دارد.
درجات علائم حاصل توسط یک گیاه‌کش
علائم خسارت در روی یک محصول بخصوص بوسیله یک گیاه‌کش بستگی کامل به دور آن دارد. به عنوان مثال محصولاتی که به مقدار کم با گیاه‌کش گروه اوره‌آز سمپاشی می‌شوند کلروز رگبرگی (زرد شدن) جزئی با تاخیر انجام می‌گیرد ولی اگر مقدار سم افزایش یابد کلروز زیادتر شده به قهوه‌ای شدن (نکروتیک) تبدیل می‌شود. این حالت نکروز ابتدا در طول رگبرگها بوجود می‌آید و در صورتی که شدتش زیادتر شد تمام سطح برگ را فرا می‌گیرد و موجب مرگ گیاه می‌شود.
تشابه علائم خسارات گیاه‌کش با خسارات دیگر
سفید شدن انتهای برگ غلات ممکن است در اثر گیاه‌کش تریازین یا ترکیبات اوره‌آز و یا اوراسیل ایجاد شده باشد که معمولا این حالت از نوک برگ شروع و پس گسترش می‌یابد. البته در شرایطی که گیاه در حال رشد است این واکنش سریع روی تمام گیاه اثر می‌گذارد. هنگانی که خسارت شدید باشد، این حالت شباهت به کمبود پتاس یا خسارت حاصله در اثر یخبندان و یا استفاده از کودهای مایع که حالت سوختگی ایجاد می‌کند، دارد.
بنابراین باید سایر عوامل مانند شرایط آب و هوایی در هنگام تشخیص خسارت گیاه‌کش در نظر گرفته شود. خشکی می‌تواند سبب حالتی شبیه سوختگی شود که مشابهت با خسارت گیاه‌کشها در بعضی محصولات زراعی دارد. همچنین باد می‌تواند سبب شود که انتهای برگ حالتی شبیه به سوختگی در اثر سمپاشی پیدا کند.
استفاده نادرست از مواد شیمیایی و عدم رعایت اصول و روشهای دقیق در مورد بکار بردن گیاه‌کشها موجب خساراتی در روی گیاهان زراعی می‌گردد. شرح خسارات وارده و علائم حاصله در مورد تک‌تک محصولات زراعی مشکل و تاحدی غیر ممکن است. بخصوص که در بیشتر موارد مشابهت کاملی با علائم خسارات وارده توسط عوامل محیطی دارد.
راههای ایجاد خسارت توسط گیاه‌کشها
روش سمپاشی
روشهای سمپاشی اهمیت زیادی در ایجاد خسارات در گیاهان زراعی دارد، زیرا در حین سمپاشی ممکن است مقداری سم به اطراف انتشار یابد. در این صورت اگر اطراف مزرعه محصولاتی باشند که به گیاه‌کش حساسیت داشته باشند خسارات شدیدی را موجب می‌گردند. هوای گرم ممکن است سبب تبخیر قطرات سم شده و در نتیجه جابجایی و انتقال آن را به دوردست فراهم سازد و خساراتی را بوجود آورد. در هنگام سمپاشی در مجاورت گیاهان حساس باید سعی کرد نازل سمپاشی را حتی‌الامکان دور از آنها نگه داشت و در جهت باد سمپاشی نشود. زیرا باد به آسانی قطرات سم را به محصولات حساس رسانده و موجب خساراتی می‌شود.
استفاده بیش از حد مجاز
یکی از علل عمده خسارات گیاه‌کشها مصرف بیش از حد مجاز آن می‌باشد که ممکن است توسط اشتباه در محاسبه و بطور سهوا صورت گیرد. بعلاوه هنگام دور زدن سمپاش در مواقع سمپاشی قسمتی از مزرعه دوبار تحت سمپاشی قرار می‌گیرد که معمولا خسارت به صورت نوارهای باریکی در مزرعه دیده می‌شود.
آلودگی وسایل
دستگاههای سمپاشی در مزرعه در موارد مختلف مانند تغذیه ، حشره‌کشها ، قارچ‌کشها مورد استفاده قرار می‌گیرند و باید سعی شود دستگاه مزبور را قبل از هر مصرف دقیقا تمیز کرد. زیرا محصولات زراعی مخصوصا محصولات باغی نظیر کاهو ، گوجه‌فرنگی و خیار نسبت به گیاه‌کشها حساسیت شدیدی نشان می‌دهند. آلودگی وسایل به گیاه‌کشها خساراتی را به این محصولات وارد می‌سازد.
جذب و شستشوی گیاه‌کش در خاک
اطلاع از چگونگی سیستم ریشه‌های گیاهان زراعی در رشد آنها در بکار بردن گیاه‌کشهایی که در خاک مصرف می‌شوند اهمیت زیادی دارند. از ریشه گیاهان اصلی پایین‌تر از حدی که غلظت کشنده گیاه‌کش در خاک وجود دارد باشد به گیاه اصلی خسارت وارد نمی‌شود. زیرا در منطقه‌ای که ریشه گیاه اصلی قرار می‌گیرد غلظت سم به علت حرکت گیاه‌کش خیلی کم است و یا اصلا وجود ندارد. فقط گیاهان هرز که ریشه سطحی دارند از بین می‌روند. نوع گیاه‌کش ، میزان و غلظت آن در خاک ، بستگی کامل به بافت خاک دارد، بعضی از گیاه‌کشها نظیر سیمازین و لناسیل در خاکهای سبک و شنی با دوز کمتری و در خاکهای سنگین با دوز بیشتری باید بکار برده شود.
زمان مصرف گیاه‌کش در ارتباط با مرحله رشد محصول
بسیاری از گیاه‌کشهای انتخابی را فقط در مرحله خاصی از رشد گیاهان زراعی می‌توان مصرف کرد. در غیر این صورت به محصول خسارت وارد می‌شود، مثلا گیاه‌کشهای اورمونی برای کنترل گیاهان هرز غلات زمستانی قبل از ظهور اولین گره یا بند در روی ساقه مصرف شود. سمپاشی زود می‌تواند سبب تغییر شکل گوشوارکها و سمپاشی خیلی دیر باعث چروکیدگی دانه و عدم رشد قسمتی از گوشوارکها می‌شود. بسیاری از محصولات در مرحله اولیه زندگی قبل از آنکه پا بگیرند در اثر بکار بردن گیاه‌کشها ، بعد از کشت صدمه می‌بینند.
تشابه علائم خسارت بین گیاه‌کش و سایر آفت‌کشها
خسارت حاصله در غلات در اثر باقیمانده سم پروبیزامید در خاک یا کاربتامید به صورت توقف رشد و کلفت شدن کلئوپتیل و توقف رشد ریشه‌ها مشاهده می‌شود که علائم آن کاملا مشابه علائمی است که توسط مصرف زیاد سموم جیوه‌ای برای ضدعفونی بذر ایجاد می‌شود، همچنین آلوده شدن تصادفی بذور بوسیله کلرپروفام نیز همین علائم را ایجاد می‌کند.
تشابه علائم خسارت در گیاهان زراعی توسط گیاه‌کشهای متعلق به یک گروه
خسارات ایجاد شده توسط یک گیاه‌کش مثلا متعلق به گروه تریازین با خسارات ایجاد شده توسط سایر گیاه‌کشهای این گروه مشابه می‌باشد. مثلا تشخیص علائم مابین آترارین ، ترموترین یا مشتقات دور آن مانند لینورون و توکسوروت که در یک گروه قرار دارند بسیار مشکل است و نمی‌توان خسارات هر یک را دقیقا از دیگری مشخص کرد و کماکان علائم حاصله مشابه و یکسان می‌باشد. در گروه گیاه‌کشهای اورمونی نیز این مسئله صادق است و اینکه برای هر کدام از گیاه‌کشهای اورمونی بتوان عوارض حاصله را مشخص کرد به علت تشابه علائم بسیار مشکل می‌باشد.
اثر خاک و شرایط آب و هوایی بر روی خسارت
اختصاصات خاک عامل مهمی است که غالبا در روی خسارت حاصل از گیاه‌کش اثر می‌گذارد ، اگر خاکی که بذر در آن کاشته می‌شود به غلظت زیاد گیاه‌کش آغشته باشد مقدار زیادی از گیاه‌کش توسط گیاهک حاصل از بذر جذب و موجب خساراتی بر روی گیاه شده و گاهی مرگ آن را باعث می‌شود. شبیه این خسارت هنگانی که رطوبت خاک زیاد است و رشد بکندی صورت می‌گیرد نیز اتفاق می‌افتد، زیرا چنین شرایطی مسلما برای رشد گیاه مناسب نیست و ممکن است منجر به مرگ گیاه شود.
بذور ریز محصولات زراعی مثل پیاز احتمالا در چنین شرایطی ممکن است بدون بکار بردن گیاه‌کش رشد نکند. بنابراین چنانچه گیاه‌کش بکار رفته باشد مشکل عدم رشد مناسب را به گیاه‌کش نسبت داد یا مربوط به بستر بذر دانست که خوب آماده نشده است. در شرایط آب و هوایی مناسب ، به علت رشد خوب و قوی بودن ریشه ممکن است از خسارت گیاه‌کش جلوگیری بعمل آید برعکس آب و هوایی نامناسب موجب ضعیف بودن محصول و حساسیت گیاه در مقابل گیاه‌کش می‌شود، اگر بعد از مصرف گیاه‌کش به صورت قبل از کشت یا گیاه‌کش که باید به خاک بدهیم استثنائا هوا گرم شود. رشد سریع شده و جذب گیاه‌کش به مقدار زیاد صورت می‌گیرد و در نتیجه خسارت زیاد به محصول وارد می‌شود.
تشابه علائم خسارت در گیاهان زراعی مابین گروههای مختلف گیاه‌کشها
بعضی از گروههای مختلف گیاه‌کش علائم نسبتا مشابهی را بوجود می‌آورند، به عنوان مثال گروه اوره‌آز و گروه اوراسیل هر دو علائم زردی در طول رگبرگها در گیاهان پهن برگ ایجاد می‌کنند که بعدا تبدیل به قهوه‌ای شده نکروتیک را بوجود می‌آورد. ضمنا حین علائم توسط گیاه‌کشهای کلرات ایجاد می‌شود. علائم خسارت حاصله در غلات توسط تریازین‌ها یا گروه اوره‌آز و یا اوراسیل دارای شباهت زیادی است و بیشتر هنگامی که غلات در مراحل متوسط رشدی است ایجاد می‌شود. ایجاد کلرور بوسیله گروه اورآز گروه اوراسیل معمولا از وسط برگ شروع شده و سرعت کلرهای بی‌رنگ به انتهای برگ گسترش می‌یابد و این کیفیت شباهت زیادی به خسارت تریازین که از انتهای برگ شروع می‌شود، دارد.
درجات علائم حاصل توسط یک گیاه‌کش
علائم خسارت در روی یک محصول بخصوص بوسیله یک گیاه‌کش بستگی کامل به دور آن دارد. به عنوان مثال محصولاتی که به مقدار کم با گیاه‌کش گروه اوره‌آز سمپاشی می‌شوند کلروز رگبرگی (زرد شدن) جزئی با تاخیر انجام می‌گیرد ولی اگر مقدار سم افزایش یابد کلروز زیادتر شده به قهوه‌ای شدن (نکروتیک) تبدیل می‌شود. این حالت نکروز ابتدا در طول رگبرگها بوجود می‌آید و در صورتی که شدتش زیادتر شد تمام سطح برگ را فرا می‌گیرد و موجب مرگ گیاه می‌شود.
تشابه علائم خسارات گیاه‌کش با خسارات دیگر
سفید شدن انتهای برگ غلات ممکن است در اثر گیاه‌کش تریازین یا ترکیبات اوره‌آز و یا اوراسیل ایجاد شده باشد که معمولا این حالت از نوک برگ شروع و پس گسترش می‌یابد. البته در شرایطی که گیاه در حال رشد است این واکنش سریع روی تمام گیاه اثر می‌گذارد. هنگانی که خسارت شدید باشد، این حالت شباهت به کمبود پتاس یا خسارت حاصله در اثر یخبندان و یا استفاده از کودهای مایع که حالت سوختگی ایجاد می‌کند، دارد.
بنابراین باید سایر عوامل مانند شرایط آب و هوایی در هنگام تشخیص خسارت گیاه‌کش در نظر گرفته شود. خشکی می‌تواند سبب حالتی شبیه سوختگی شود که مشابهت با خسارت گیاه‌کشها در بعضی محصولات زراعی دارد. همچنین باد می‌تواند سبب شود که انتهای برگ حالتی شبیه به سوختگی در اثر سمپاشی پیدا کند.
دیدگاه ها