چغندر قند یکی از محصولات مهم در دنیا است و بخش عمده ای از شکر مصرفی در کشور ما از این گیاه تامین می شود. به رغم گذشت زمان و توسعه ی فن آوری جدید تولید محصولات کشاورزی و شناسایی سایر منابع غذایی، هیچگاه از اهمیت این گیاه کاسته نشده است. کشت چغندرقند در کشور ما جنبه ی استراتژیک داشته و مورد توجه خاص مسئولان و دست اندرکاران امر کشاورزی است، با توجه به این نکات، هنوز شاهد حمله یکسری از آفات و بیماری ها در مناطق چغندرکاری هستیم که در این مقاله راه های شناسایی و مبارزه با سه آفت چغندرقند آورده شده است.
- خرطوم کوتاه چغندر قند
خرطوم کوتاه چغندر با نام علمی از خانواده Curculionidae می باشد که تقریباً در کلیه مناطق چغندرقندکاری کشور وجود دارد، ولی شدت شیوع آن بیشتر در خراسان، فارس، میاندوآب، کرمان، کرج مشاهده می گردد. خرطوم کوتاه چغندرقند یکی از آفات اختصاصی چغندر به حساب می آید زیرا فعالیت و خسارت این آفت به جز انواع چغندر ( قندی، لبوئی، علوفه ای ) و علف های هرز سلمه تره، شور، خزنه، روی دیگر محصولات زراعی مشاهده نگردیده است.
زیست شناسی:
این آفت زمستان را به صورت حشره کامل و در زیر کلوخه های خاک، بقایای گیاهی و داخل شکاف زمین به سر می برد. در مناطق سردسیر در اوایل بهار که هوا گرم شد، سوسک های خرطوم کوتاه از پناهگاه های زمستانی خود بیرون می آیند و به طرف مزارع چغندری که تازه سبز گردیده و دو برگی هستند می روندحشرات کامل زمستان گذرانی کرده پس از ورود به زراعت چغندر شروع به تغذیه می کنند و تعدادی را که زمستان را به صورت لارو باقی مانده بودند تبدیل به شفیره و سپس حشره کامل گردیده و به دنبال حشرات کامل اولی، وارد زراعت چغندر می گردند و به همین جهت است که پیدایش این آفت در مزارع چغندر در بهار تدریجی و طولانی است.
حشرات کامل خرطوم کوتاه در بهار پس از مختصر تغذیه ای جفت گیری و سپس تخم ریزی را شروع می‌کنند. تخم ها در اول بهار روی دو برگ اولیه (کوتیلدون) و دمبرگ ها گذاشته می شود. به این ترتیب که سوسک خرطوم کوتاه ابتدا با خرطوم خود حفره کوچکی در برگ ایجاد می کند و سپس حشره کامل ماده در داخل این حفره یک عدد تخم می گذارد، بعد روی آن را با ترشح مخصوص دهان (بزاق) خود می پوشاند به طوری که روی تخم به صورت یک پولک یا خال سیاهی در می آید. دورة نشو و نمای تخم حدود 10 روز طول می کشد. سپس از داخل آن لارو کوچک زرد رنگی خارج می گردد. این لارو یکی دو روز در همان محل تخمگذاری از برگ تغذیه و قسمت زیر برگ را سوراخ می کند و به روی زمین می افتد که به داخل خاک فرو می رود و خود را به ریشه گیاه میزبان می رساند. لاروها وقتی که به ریشه چغندر رسیدند اول برای خودشان لانه ای از گل شبیه کوزه در مجاورت ریشه درست می کنند. به طوری که این لانه به ریشه چغندر چسبیده و لارو از قسمت داخل به تدریج از ریشه تغذیه می کند.
کنترل :
- مبارزه شیمیایی در مرحله 4- 2 برگی (حقیقی) با سمومی مانند کارباریل(سوین) WP85% و 3 کیلوگرم درهکتار، فوزالن EC35%و 2.5- 2 لیتر درهکتار، اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1 لیتر درهکتار.
- وجین و از بین بردن علف های هرز سلمه تره، شور، خرفه در بهار که از میزبان ها و پناهگاه های این آفت می باشند.
- شخم عمیق پس از برداشت چغندر و دادن یخ آب در فصل زمستان برای از بین بردن سوسک های خرطوم کوتاه و لاروها و شفیره های باقی مانده در زمین.
- در زمانی که تفریخ تخم ها (خال سیاه) شروع شده باشد زراعت آبیاری گردد. زیرا لاروهای این آفت اکثراً در گل و لای مدفون شده و از بین می روند و نمی توانند در چنین شرایطی خود را به ریشه چغندر برسانند و اگر لازم باشد می توان آبیاری را برای مرتبة دوم نیز به فاصله کوتاهی از آبیاری مرحله اول تکرار نمود.
- آبیاری مرتب و به موقع زراعت جهت نامناسب ساختن محیط فعالیت برای آفت.
- عدم کاشت چغندر در زمینی که سال قبل به زیر کشت این محصول بوده و همچنین عدم کشت در زمین هایی که شنی هستند و آب را به خوبی نگهداری نمی کنند و در نتیجه موجب فعالیت خوب آفت می گردند.
علائم خسارت :
در ابتدا بوته های آلوده به لارو حالت زرد و پژمردگی دارند که با قطع کامل ریشه در اثر تغذیه لاروها بوته خشکیده و از بین می رود. دورة لاروی حدود 2 ماه طول می کشد که پس از آن در همان لانه ای که لارو از ابتدا برای خود درست کرده تبدیل به شفیره می گردد. دورة شفیرگی حدود 2 هفته طول می کشد تا حشرات کامل خرطوم کوتاه خارج گردند و این موقع در آب و هوایی نظیر کرج تقریباً مصادف با اوایل تیر ماه می باشد. پس از پایان دورة شفیرگی حشرات کامل خرطوم کوتاه با شکستن لانه های گلی از زیر خاک خارج می گردند.
در اثر تغذیه لارو، از وزن ریشه و میزان قند چغندر به تعداد زیادی کاسته می شود. علاوه بر این ریشه های آسیب دیده خاصیت انباری خوبی نداشته و در سیلوهای کارخانه بیشتر به عارضة پوسیدگی مبتلا می گردند. آفت خرطوم کوتاه در شرایط کاملاً مساعد می تواند تا 3 نسل در سال تولید مثل کند ولی در مناطق سردسیری 1 نسل بیشتر ندارد و مهمترین خسارت این آفت در نسل اول به زراعت چغندر وارد می گردد.
طرز خسارت:
الف- لارو:
خسارت لارو به ریشة اصلی چغندر می باشد که در نتیجه تغذیه ریشة گیاه به دو قسمت تقسیم می شود و بوته می خشکد. طرز رسیدن لارو به ریشه بدین ترتیب است که از زیر خال های سیاه که در واقع روپوش تخم می باشد لارو زرد رنگ کوچکی از تخم خارج می گردد. پس از جویدن قسمت زیر برگ به روی زمین می افتد و به تدریج از داخل خاک به طرف ریشه چغندر می رود و شروع به خوردن این اندام می کند و در نتیجه باعث پژمردگی و زرد شدن و بالاخره خشکیدن بوته می گردد.
ب- حشره کامل :
حشرات کامل خرطوم کوتاه به محض سبز شدن چغندر در اوایل بهار در مناطق سردسیر و همزمان با رویش دو برگ اولیه، در مزرعه ظاهر گردیده و شروع به تغذیه از برگ های جوان می کنند. طرز خسارت بدین ترتیب است که حشرات کامل، خرطوم کوتاه خود را به بوتة جوان چغندر چسبانیده و از یک طرف شروع به خوردن می کند به طوری که برگ به شکل داس در می آید.
- خرطوم بلند چغندر قند
زیست شناسی:
خرطوم بلند چغندر قند زمستان را به صورت حشره کامل در زیر کلوخه ها و بقایای گیاهان باقی مانده و گاهی تا عمق چند سانتی متری زیر خاک بسر می برد. در بهار پس از گرم شدن هوا ، حشرات کامل بتدریج از پناهگاه زمستانی خود خارج می گردند و روی چغندرهای بذری و علف های هرز، چغندرهای بهاره هراکشت که چهار برگی شده و دارای دمبرگ باشند می روند و شروع به تغذیه از دمبرگ می نمایند. پس از چند روز تغذیه، حشرات کامل جفت گیری و تخم ریزی را شروع می نمایند. سرخرطومی ماده با فرو بردن خرطوم خود در داخل دمبرگ حفره ای ایجاد می کند و سپس یک عدد تخم در داخل آن می گذارد. تخم ها بسته به حرارت محیط حدود 7 روز بعد باز می شوند و از داخل آن ها لاروهای سفید کوچکی بیرون می آیند که در همانجا از قسمت داخلی ساقه تغذیه و دالانی در آن تولید می کنند. در هر دمبرگ از یک تا ده عدد لارو ممکن است وجود داشته باشد. دورة لاروی حدود 22 روز طول می کشد که پس از رشد کافی در داخل دمبرگ تبدیل به شفیره می گردند. دورة شفیرگی حدود 8 روز طول می کشد که پس از آن به حشره کامل تبدیل می شوند و با سوراخ کردن دمبرگ ها خارج می گردند. بطور کلی دورة زندگی یک نسل کامل در شرایط مساعد حدود 35 روز طول می کشد. خرطوم بلند چغندر تا 3 نسل در سال تولید می کند و تخمریزی اولین نسل آفت روی چغندر موقعی است که بوته ها 6-4 برگی شده و دارای دمبرگ باشند و این موقع تقریباً اواسط اردیبهشت ماه می باشد. خسارت نسل های دوم و سوم آفت از نسل اول بیشتر است زیرا با رشد دمبرگ های چغندر و ضخیم شدن آنها محل مناسبی برای تخمریزی حشرات کامل و تغذیه لاروها بوجود می آید.
کنترل:
- از سموم اتریمفوس و دیازینون به مقدار 1 لیتر در هکتار، به محض دیدن حشره بالغ می توان استفاده کرد
- وجین علف های هرز خرفه و سلمک در بهار در خارج یا داخل مزرعه.
- شخم عمیق پس از برداشت محصول و یخ آب زمستانه
معرفی آفت :
خرطوم بلند چغندر قند با نام علمی Linxus incanescensاز خانواده Curculionidae می باشد که یکی از آفات مهم چغندر قند می باشد. این حشره علاوه بر چغندرقند از علف های هرز خزنه و سلمه تره نیز تغذیه می نماید.
طرز خسارت:
خرطوم بلند چغندر قند در دو مرحله حشره کامل و لارو خسارت می زند.
- لارو:
لاروهای حشره از محل دمبرگ چغندر تغذیه می کنند که در نتیجه باعث خالی شدن قسمت داخلی دمبرگ ها و پژمردگی و زردی برگ ها می گردند. دمبرگ های آلوده در اثر تغذیه لارو از بیرون قهوه ای و سیاهرنگ می شوند و در اثر باد و یا تکان خوردن به زودی می شکنند.
- حشره کامل :
حشرات کامل در اوایل بهار از قسمت دمبرگ تغذیه نموده و در نسل های بعدی به تعداد زیاد در وسط بوته های چغندر جمع می شوند و به شدت برگ های جوان را مورد تغذیه قرار می دهند و آن ها را مشبک می کنند.
1- مگس چغندر
مگس چغندر با نام علمی Pegomyia betae مگس کوچکی است بطول تقریباً 5 میلی متر که لارو آن به چغندر آسیب می رسانند، قسمت های آلوده مانند تاول باد می کند و زرد رنگ می شود که در نتیجه برگ ها خشک شده و از بین می رود.
زیست شناسی:
مرحله زمستان گذرانی این حشره به صورت شفیره در داخل خاک است. در بهار پس از گرم شدن هوا ، شفیره ها باز شده و حشرات کامل ازخاک خارج می شوند. در روزهای آفتابی و آرام مگس ها بسیار فعال هستند. مگس های ماده تخم های خود را به صورت انفرادی و یا دسته جمعی در پشت برگ های چغندرقند تازه سبز شده قرار می دهند. تعداد تخم های موجود در یک دسته تخم از 2 تا 20 عدد متفاوت است. علاوه بر چغندرهای بهاره ، تخمگذاری حشره در پشت برگ های چغندر بذری ، اسفناج و علف های هرز ترشک و سلمک نیز مشاهده شده است. دوره تخم گذاری حدود یک ماه یا بیشتر طول می کشد. یک حشره ماده می تواند تا300 عدد تخم بگذارد، ولی معمولاً بین 150- 100 تخم گذاشته می شود . دوره نشو و نمای تخم 5-4 روز است.
لاروها پس از تفریخ از تخم و تغذیه، پس از اینکه به رشد کامل رسیدند خود را به داخل خاک انداخته و در خاک تبدیل به شفیره می شوند . پس از حدود دو تا سه هفته مگس های نسل جدید از این شفیره ها خارج شده و با تخم گذاری در پشت برگ ها نسل دوم را آغاز می کنند . معمولاً دوره یک نسل آفت حدود یک ماه یا بیشتر طول می کشد. این حشره می تواند تا 5 نسل در یک سال تولید کند.
شکل ظاهری :
حشره کامل ، مگس کوچکی است که در ظاهر شبیه مگس خانگی است. رنگ عمومی آن خاکستری روشن است و طول آن به حدود 5 میلی متر می رسد . سر حشره به رنگ قهوه ای و قسمت سینه خاکستری رنگ است و موهای کوتاه و بلندی روی آن مشاهده می شود . بال ها شفاف و شکم زرد رنگ است . پاهای مگس به رنگ زرد و خاکستری دیده می شود.
تخم مگس چغندر قند بیضی شکل ، کشیده و طول آن حدود یک میلی متر است. رنگ آن سفید و در صورتی که با ذره بین دیده می شود سطح آن تور مانند است. تخم به صورت انفرادی یا چند تایی در پشت برگ های چغندرقند و یا علف های هرز میزبان گذاشته می شود. حداکثر تعداد تخم موجود در یک دسته تخم 20 عدد است. لارو آفت کرمی شکل ، بدون پا و رنگ آن سفید متمایل به زرد است. طول لارو در سنین مختلف متغیر و هنگامی که به رشد کامل خود می رسد 8 میلی متر است. لارو در قسمت سر باریک و به تدریج تا انتهای بدن پهن می شود . لاروها در بین دو لایه بالایی و پایینی برگ فعالیت می کنند .
شفیره ها به رنگ قهوه ای تا قرمز تیره بوده و در طول آن نوارهای تیره رنگی وجود دارد. شکل آن استوانه ای می باشد که در طرفین قطر آن کم می شود. در قسمت بالا و پایین شفیره دو عدد خار به چشم می خورد. طول شفیره حدود 5 میلی متر است.
کنترل :
انجام اقدامات زیر در جلوگیری و یا کاهش خسارت آفت موثر می باشد :
- سمپاشی اختصاصی و جداگانه علیه این آفت توصیه نمی شود ولی با توجه به این که مزارع چغندرقند معمولاً علیه آفت های کلیدی این محصول مثل کارادرینا، کک چغندر قند و غیره سمپاشی می شوند ، لذا می توان با مطالعه مراحل رشدی آفت ها ، زمان مبارزه را طوری انتخاب کرد که روی مگس چغندر قند نیز موثر باشد. بایستی توجه داشت، سمومی که در مزارع چغندرقند مصرف می شوند ، روی تخم ها بی تا ثیر بوده و فقط لاروهای حشره را نابود می کنند، بنابراین زمانی که تخم های مگس تفریخ شده و لاروها ظاهر می شوند ، بهترین زمان جهت کنترل این آفت محسوب می شود.
3- در مناطقی که خسارت مگس چغندرقند زیاد است در صورت امکان عمل تنک کردن بوته ها دیرتر انجام می شود، زیرا این اقدام باعث می شود که تعداد زیادی از تخم ها و لاروهای موجود در بوته ها در اثر تنک کردن از بین بروند و تراکم تخم و لارو روی بوته های باقی مانده کاهش یابد.
- کاشت چغندر در زمین های کود خورده و حاصلخیز باعث می شود که در هنگام ظهور حشرات کامل نسل اول ، بوته کاملاً رشد کرده و قوی شوند و در مقابل خسارت آفت مقاومت کنند .
- در مزارعی که به هر دلیل تنک بوده و تعداد بوته در واحد سطح کم باشد خسارت این آفت مخصوصاً در نسل اول بیشتر است ، زیرا تراکم تخم های گذاشته شده روی هر بوته افزایش می یابد.
- این آفت در مراحل تخم ، لارو و شفیرگی دارای دشمنان طبیعی از راسته زنبورها ، مگس ها و بالتوری ها هستند که نقش بسیار موثری در کنترل جمعیت آن مخصوصاً در نسل های تابستان دارند. حمایت این دشمنان طبیعی از طریق کاهش مصرف سموم، استفاده از سموم کم دوام و انتخاب زمان مناسب سمپاشی و غیره امکان پذیر است.
- علف های هرز سلمک و ترشک نقش بسیار موثری در انتقال و افزایش جمعیت آفت دارند، لذا وجین و از بین بردن آن ها در بهار کمک زیادی به کاهش جمعیت و در نتیجه خسارت آفت می کند.
- شخم عمیق پس از برداشت محصول باعث می شود که شفیره های زمستان گذران آفت به میزان زیادی نابود شوند.
نحوه خسارت :
لاروهای کوچک پس از ظهور از قسمت زیر تخم که به برگ چسبیده است وارد برگ شده و در بین دو لایه برگ قرار می گیرد . لارو در تمام دوره نشو و نمای خود که حدود دو هفته طول می کشد از قسمت سبزینه برگ تغذیه می کند ولی پرده رویی و زیری برگ را باقی می گذارد. قسمت های تغذیه شده مانند تاول باد می کند و لاروها در وسط برگ به خوبی مشخص هستند . قسمت های آلوده به تدریج به هم متصل شده و نیمی از برگ یا قسمت اعظم آن را فرا می گیرد. برگ ها در قسمت های آلوده زرد شده و به تدریج خشک می شوند. اگر برگ کوچک باشد و یا قسمت های تغذیه شده تمام سطح برگ را فرا گیرد، لارو با سوراخ کردن لایه زیری یا رویی خارج شده و به داخل برگ جدید نفوذ می کند.
خسارت این آفت در مناطق معتدل و خنک زیادتر است ، همچنین خسارت آفت در بهار به علت حرارت کم و رطوبت زیاد شدید می باشد. در تابستان فعالیت لارو کم شده و یا گاهی در اثر گرمای زیاد از بین می رود . دشمنان طبیعی زیادی نیز لاروها و شفیره ها را مورد حمله قرار می دهند که در مجموع باعث می شوند که خسارت آفت در تابستان جلب توجه نکند.
- خرطوم کوتاه چغندر قند
خرطوم کوتاه چغندر با نام علمی از خانواده Curculionidae می باشد که تقریباً در کلیه مناطق چغندرقندکاری کشور وجود دارد، ولی شدت شیوع آن بیشتر در خراسان، فارس، میاندوآب، کرمان، کرج مشاهده می گردد. خرطوم کوتاه چغندرقند یکی از آفات اختصاصی چغندر به حساب می آید زیرا فعالیت و خسارت این آفت به جز انواع چغندر ( قندی، لبوئی، علوفه ای ) و علف های هرز سلمه تره، شور، خزنه، روی دیگر محصولات زراعی مشاهده نگردیده است.
زیست شناسی:
این آفت زمستان را به صورت حشره کامل و در زیر کلوخه های خاک، بقایای گیاهی و داخل شکاف زمین به سر می برد. در مناطق سردسیر در اوایل بهار که هوا گرم شد، سوسک های خرطوم کوتاه از پناهگاه های زمستانی خود بیرون می آیند و به طرف مزارع چغندری که تازه سبز گردیده و دو برگی هستند می روندحشرات کامل زمستان گذرانی کرده پس از ورود به زراعت چغندر شروع به تغذیه می کنند و تعدادی را که زمستان را به صورت لارو باقی مانده بودند تبدیل به شفیره و سپس حشره کامل گردیده و به دنبال حشرات کامل اولی، وارد زراعت چغندر می گردند و به همین جهت است که پیدایش این آفت در مزارع چغندر در بهار تدریجی و طولانی است.
حشرات کامل خرطوم کوتاه در بهار پس از مختصر تغذیه ای جفت گیری و سپس تخم ریزی را شروع می‌کنند. تخم ها در اول بهار روی دو برگ اولیه (کوتیلدون) و دمبرگ ها گذاشته می شود. به این ترتیب که سوسک خرطوم کوتاه ابتدا با خرطوم خود حفره کوچکی در برگ ایجاد می کند و سپس حشره کامل ماده در داخل این حفره یک عدد تخم می گذارد، بعد روی آن را با ترشح مخصوص دهان (بزاق) خود می پوشاند به طوری که روی تخم به صورت یک پولک یا خال سیاهی در می آید. دورة نشو و نمای تخم حدود 10 روز طول می کشد. سپس از داخل آن لارو کوچک زرد رنگی خارج می گردد. این لارو یکی دو روز در همان محل تخمگذاری از برگ تغذیه و قسمت زیر برگ را سوراخ می کند و به روی زمین می افتد که به داخل خاک فرو می رود و خود را به ریشه گیاه میزبان می رساند. لاروها وقتی که به ریشه چغندر رسیدند اول برای خودشان لانه ای از گل شبیه کوزه در مجاورت ریشه درست می کنند. به طوری که این لانه به ریشه چغندر چسبیده و لارو از قسمت داخل به تدریج از ریشه تغذیه می کند.
کنترل :
- مبارزه شیمیایی در مرحله 4- 2 برگی (حقیقی) با سمومی مانند کارباریل(سوین) WP85% و 3 کیلوگرم درهکتار، فوزالن EC35%و 2.5- 2 لیتر درهکتار، اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1 لیتر درهکتار.
- وجین و از بین بردن علف های هرز سلمه تره، شور، خرفه در بهار که از میزبان ها و پناهگاه های این آفت می باشند.
- شخم عمیق پس از برداشت چغندر و دادن یخ آب در فصل زمستان برای از بین بردن سوسک های خرطوم کوتاه و لاروها و شفیره های باقی مانده در زمین.
- در زمانی که تفریخ تخم ها (خال سیاه) شروع شده باشد زراعت آبیاری گردد. زیرا لاروهای این آفت اکثراً در گل و لای مدفون شده و از بین می روند و نمی توانند در چنین شرایطی خود را به ریشه چغندر برسانند و اگر لازم باشد می توان آبیاری را برای مرتبة دوم نیز به فاصله کوتاهی از آبیاری مرحله اول تکرار نمود.
- آبیاری مرتب و به موقع زراعت جهت نامناسب ساختن محیط فعالیت برای آفت.
- عدم کاشت چغندر در زمینی که سال قبل به زیر کشت این محصول بوده و همچنین عدم کشت در زمین هایی که شنی هستند و آب را به خوبی نگهداری نمی کنند و در نتیجه موجب فعالیت خوب آفت می گردند.
علائم خسارت :
در ابتدا بوته های آلوده به لارو حالت زرد و پژمردگی دارند که با قطع کامل ریشه در اثر تغذیه لاروها بوته خشکیده و از بین می رود. دورة لاروی حدود 2 ماه طول می کشد که پس از آن در همان لانه ای که لارو از ابتدا برای خود درست کرده تبدیل به شفیره می گردد. دورة شفیرگی حدود 2 هفته طول می کشد تا حشرات کامل خرطوم کوتاه خارج گردند و این موقع در آب و هوایی نظیر کرج تقریباً مصادف با اوایل تیر ماه می باشد. پس از پایان دورة شفیرگی حشرات کامل خرطوم کوتاه با شکستن لانه های گلی از زیر خاک خارج می گردند.
در اثر تغذیه لارو، از وزن ریشه و میزان قند چغندر به تعداد زیادی کاسته می شود. علاوه بر این ریشه های آسیب دیده خاصیت انباری خوبی نداشته و در سیلوهای کارخانه بیشتر به عارضة پوسیدگی مبتلا می گردند. آفت خرطوم کوتاه در شرایط کاملاً مساعد می تواند تا 3 نسل در سال تولید مثل کند ولی در مناطق سردسیری 1 نسل بیشتر ندارد و مهمترین خسارت این آفت در نسل اول به زراعت چغندر وارد می گردد.
طرز خسارت:
الف- لارو:
خسارت لارو به ریشة اصلی چغندر می باشد که در نتیجه تغذیه ریشة گیاه به دو قسمت تقسیم می شود و بوته می خشکد. طرز رسیدن لارو به ریشه بدین ترتیب است که از زیر خال های سیاه که در واقع روپوش تخم می باشد لارو زرد رنگ کوچکی از تخم خارج می گردد. پس از جویدن قسمت زیر برگ به روی زمین می افتد و به تدریج از داخل خاک به طرف ریشه چغندر می رود و شروع به خوردن این اندام می کند و در نتیجه باعث پژمردگی و زرد شدن و بالاخره خشکیدن بوته می گردد.
ب- حشره کامل :
حشرات کامل خرطوم کوتاه به محض سبز شدن چغندر در اوایل بهار در مناطق سردسیر و همزمان با رویش دو برگ اولیه، در مزرعه ظاهر گردیده و شروع به تغذیه از برگ های جوان می کنند. طرز خسارت بدین ترتیب است که حشرات کامل، خرطوم کوتاه خود را به بوتة جوان چغندر چسبانیده و از یک طرف شروع به خوردن می کند به طوری که برگ به شکل داس در می آید.
- خرطوم بلند چغندر قند
زیست شناسی:
خرطوم بلند چغندر قند زمستان را به صورت حشره کامل در زیر کلوخه ها و بقایای گیاهان باقی مانده و گاهی تا عمق چند سانتی متری زیر خاک بسر می برد. در بهار پس از گرم شدن هوا ، حشرات کامل بتدریج از پناهگاه زمستانی خود خارج می گردند و روی چغندرهای بذری و علف های هرز، چغندرهای بهاره هراکشت که چهار برگی شده و دارای دمبرگ باشند می روند و شروع به تغذیه از دمبرگ می نمایند. پس از چند روز تغذیه، حشرات کامل جفت گیری و تخم ریزی را شروع می نمایند. سرخرطومی ماده با فرو بردن خرطوم خود در داخل دمبرگ حفره ای ایجاد می کند و سپس یک عدد تخم در داخل آن می گذارد. تخم ها بسته به حرارت محیط حدود 7 روز بعد باز می شوند و از داخل آن ها لاروهای سفید کوچکی بیرون می آیند که در همانجا از قسمت داخلی ساقه تغذیه و دالانی در آن تولید می کنند. در هر دمبرگ از یک تا ده عدد لارو ممکن است وجود داشته باشد. دورة لاروی حدود 22 روز طول می کشد که پس از رشد کافی در داخل دمبرگ تبدیل به شفیره می گردند. دورة شفیرگی حدود 8 روز طول می کشد که پس از آن به حشره کامل تبدیل می شوند و با سوراخ کردن دمبرگ ها خارج می گردند. بطور کلی دورة زندگی یک نسل کامل در شرایط مساعد حدود 35 روز طول می کشد. خرطوم بلند چغندر تا 3 نسل در سال تولید می کند و تخمریزی اولین نسل آفت روی چغندر موقعی است که بوته ها 6-4 برگی شده و دارای دمبرگ باشند و این موقع تقریباً اواسط اردیبهشت ماه می باشد. خسارت نسل های دوم و سوم آفت از نسل اول بیشتر است زیرا با رشد دمبرگ های چغندر و ضخیم شدن آنها محل مناسبی برای تخمریزی حشرات کامل و تغذیه لاروها بوجود می آید.
کنترل:
- از سموم اتریمفوس و دیازینون به مقدار 1 لیتر در هکتار، به محض دیدن حشره بالغ می توان استفاده کرد
- وجین علف های هرز خرفه و سلمک در بهار در خارج یا داخل مزرعه.
- شخم عمیق پس از برداشت محصول و یخ آب زمستانه
معرفی آفت :
خرطوم بلند چغندر قند با نام علمی Linxus incanescensاز خانواده Curculionidae می باشد که یکی از آفات مهم چغندر قند می باشد. این حشره علاوه بر چغندرقند از علف های هرز خزنه و سلمه تره نیز تغذیه می نماید.
طرز خسارت:
خرطوم بلند چغندر قند در دو مرحله حشره کامل و لارو خسارت می زند.
- لارو:
لاروهای حشره از محل دمبرگ چغندر تغذیه می کنند که در نتیجه باعث خالی شدن قسمت داخلی دمبرگ ها و پژمردگی و زردی برگ ها می گردند. دمبرگ های آلوده در اثر تغذیه لارو از بیرون قهوه ای و سیاهرنگ می شوند و در اثر باد و یا تکان خوردن به زودی می شکنند.
- حشره کامل :
حشرات کامل در اوایل بهار از قسمت دمبرگ تغذیه نموده و در نسل های بعدی به تعداد زیاد در وسط بوته های چغندر جمع می شوند و به شدت برگ های جوان را مورد تغذیه قرار می دهند و آن ها را مشبک می کنند.
1- مگس چغندر
مگس چغندر با نام علمی Pegomyia betae مگس کوچکی است بطول تقریباً 5 میلی متر که لارو آن به چغندر آسیب می رسانند، قسمت های آلوده مانند تاول باد می کند و زرد رنگ می شود که در نتیجه برگ ها خشک شده و از بین می رود.
زیست شناسی:
مرحله زمستان گذرانی این حشره به صورت شفیره در داخل خاک است. در بهار پس از گرم شدن هوا ، شفیره ها باز شده و حشرات کامل ازخاک خارج می شوند. در روزهای آفتابی و آرام مگس ها بسیار فعال هستند. مگس های ماده تخم های خود را به صورت انفرادی و یا دسته جمعی در پشت برگ های چغندرقند تازه سبز شده قرار می دهند. تعداد تخم های موجود در یک دسته تخم از 2 تا 20 عدد متفاوت است. علاوه بر چغندرهای بهاره ، تخمگذاری حشره در پشت برگ های چغندر بذری ، اسفناج و علف های هرز ترشک و سلمک نیز مشاهده شده است. دوره تخم گذاری حدود یک ماه یا بیشتر طول می کشد. یک حشره ماده می تواند تا300 عدد تخم بگذارد، ولی معمولاً بین 150- 100 تخم گذاشته می شود . دوره نشو و نمای تخم 5-4 روز است.
لاروها پس از تفریخ از تخم و تغذیه، پس از اینکه به رشد کامل رسیدند خود را به داخل خاک انداخته و در خاک تبدیل به شفیره می شوند . پس از حدود دو تا سه هفته مگس های نسل جدید از این شفیره ها خارج شده و با تخم گذاری در پشت برگ ها نسل دوم را آغاز می کنند . معمولاً دوره یک نسل آفت حدود یک ماه یا بیشتر طول می کشد. این حشره می تواند تا 5 نسل در یک سال تولید کند.
شکل ظاهری :
حشره کامل ، مگس کوچکی است که در ظاهر شبیه مگس خانگی است. رنگ عمومی آن خاکستری روشن است و طول آن به حدود 5 میلی متر می رسد . سر حشره به رنگ قهوه ای و قسمت سینه خاکستری رنگ است و موهای کوتاه و بلندی روی آن مشاهده می شود . بال ها شفاف و شکم زرد رنگ است . پاهای مگس به رنگ زرد و خاکستری دیده می شود.
تخم مگس چغندر قند بیضی شکل ، کشیده و طول آن حدود یک میلی متر است. رنگ آن سفید و در صورتی که با ذره بین دیده می شود سطح آن تور مانند است. تخم به صورت انفرادی یا چند تایی در پشت برگ های چغندرقند و یا علف های هرز میزبان گذاشته می شود. حداکثر تعداد تخم موجود در یک دسته تخم 20 عدد است. لارو آفت کرمی شکل ، بدون پا و رنگ آن سفید متمایل به زرد است. طول لارو در سنین مختلف متغیر و هنگامی که به رشد کامل خود می رسد 8 میلی متر است. لارو در قسمت سر باریک و به تدریج تا انتهای بدن پهن می شود . لاروها در بین دو لایه بالایی و پایینی برگ فعالیت می کنند .
شفیره ها به رنگ قهوه ای تا قرمز تیره بوده و در طول آن نوارهای تیره رنگی وجود دارد. شکل آن استوانه ای می باشد که در طرفین قطر آن کم می شود. در قسمت بالا و پایین شفیره دو عدد خار به چشم می خورد. طول شفیره حدود 5 میلی متر است.
کنترل :
انجام اقدامات زیر در جلوگیری و یا کاهش خسارت آفت موثر می باشد :
- سمپاشی اختصاصی و جداگانه علیه این آفت توصیه نمی شود ولی با توجه به این که مزارع چغندرقند معمولاً علیه آفت های کلیدی این محصول مثل کارادرینا، کک چغندر قند و غیره سمپاشی می شوند ، لذا می توان با مطالعه مراحل رشدی آفت ها ، زمان مبارزه را طوری انتخاب کرد که روی مگس چغندر قند نیز موثر باشد. بایستی توجه داشت، سمومی که در مزارع چغندرقند مصرف می شوند ، روی تخم ها بی تا ثیر بوده و فقط لاروهای حشره را نابود می کنند، بنابراین زمانی که تخم های مگس تفریخ شده و لاروها ظاهر می شوند ، بهترین زمان جهت کنترل این آفت محسوب می شود.
3- در مناطقی که خسارت مگس چغندرقند زیاد است در صورت امکان عمل تنک کردن بوته ها دیرتر انجام می شود، زیرا این اقدام باعث می شود که تعداد زیادی از تخم ها و لاروهای موجود در بوته ها در اثر تنک کردن از بین بروند و تراکم تخم و لارو روی بوته های باقی مانده کاهش یابد.
- کاشت چغندر در زمین های کود خورده و حاصلخیز باعث می شود که در هنگام ظهور حشرات کامل نسل اول ، بوته کاملاً رشد کرده و قوی شوند و در مقابل خسارت آفت مقاومت کنند .
- در مزارعی که به هر دلیل تنک بوده و تعداد بوته در واحد سطح کم باشد خسارت این آفت مخصوصاً در نسل اول بیشتر است ، زیرا تراکم تخم های گذاشته شده روی هر بوته افزایش می یابد.
- این آفت در مراحل تخم ، لارو و شفیرگی دارای دشمنان طبیعی از راسته زنبورها ، مگس ها و بالتوری ها هستند که نقش بسیار موثری در کنترل جمعیت آن مخصوصاً در نسل های تابستان دارند. حمایت این دشمنان طبیعی از طریق کاهش مصرف سموم، استفاده از سموم کم دوام و انتخاب زمان مناسب سمپاشی و غیره امکان پذیر است.
- علف های هرز سلمک و ترشک نقش بسیار موثری در انتقال و افزایش جمعیت آفت دارند، لذا وجین و از بین بردن آن ها در بهار کمک زیادی به کاهش جمعیت و در نتیجه خسارت آفت می کند.
- شخم عمیق پس از برداشت محصول باعث می شود که شفیره های زمستان گذران آفت به میزان زیادی نابود شوند.
نحوه خسارت :
لاروهای کوچک پس از ظهور از قسمت زیر تخم که به برگ چسبیده است وارد برگ شده و در بین دو لایه برگ قرار می گیرد . لارو در تمام دوره نشو و نمای خود که حدود دو هفته طول می کشد از قسمت سبزینه برگ تغذیه می کند ولی پرده رویی و زیری برگ را باقی می گذارد. قسمت های تغذیه شده مانند تاول باد می کند و لاروها در وسط برگ به خوبی مشخص هستند . قسمت های آلوده به تدریج به هم متصل شده و نیمی از برگ یا قسمت اعظم آن را فرا می گیرد. برگ ها در قسمت های آلوده زرد شده و به تدریج خشک می شوند. اگر برگ کوچک باشد و یا قسمت های تغذیه شده تمام سطح برگ را فرا گیرد، لارو با سوراخ کردن لایه زیری یا رویی خارج شده و به داخل برگ جدید نفوذ می کند.
خسارت این آفت در مناطق معتدل و خنک زیادتر است ، همچنین خسارت آفت در بهار به علت حرارت کم و رطوبت زیاد شدید می باشد. در تابستان فعالیت لارو کم شده و یا گاهی در اثر گرمای زیاد از بین می رود . دشمنان طبیعی زیادی نیز لاروها و شفیره ها را مورد حمله قرار می دهند که در مجموع باعث می شوند که خسارت آفت در تابستان جلب توجه نکند.
دیدگاه ها