حشره شناسی کشاورزی – بخش پنجم

  • تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۵/۲۳
  • بازدید : ۱۱۷۴
انعکاس عبارت است از عکس العمل غیر ارادی است، که در آن یک نرون حساس ، یک نرون محرک و یک عقده عصبی دخالت دارند و بر دو نوع است: انعکاس ساده و انعکاس مرکب ، در انعکاس ساده فقط یک عقده عصبی و در انعکاس مرکب چندین رشته و عقده عصبی دخالت دارند. تروپیسم و تاکتیسم عکس العمل حیوان در مقابل عوامل محرکه محیط خارج نظیر نور و حرارت و رطوبت می باشد که با تغییر جهت یا حرکت آن به سمت و یا جهت مقابل عامل محرک است . تروپیسم شامل گرایش یا تغییر سمت و تاکتیسم به مفهوم حرکت به سمت عامل تحریک و یا فرار از آن می باشد. گرایش و کشش به سمت نور، فتوتروپی یا فتو تاکسی گرایش و کشش به سمت حرارت ، ترموتروپی یا ترموتاکسی گفته می شود.
ج – اعضاء حسی در حشرات :
حس بویایی :
حشرات معمولا به وسیله بوهائی که برای انسان غیر قابل درک است جلب می شوند. اعضاء بویائی به صورت موهای حسی و یا فرورفتگی های کوچک جلدی در سطح بدن حشرات پراکنده هستند . پروانه نر طاووس گلابی به وسیله بوی مخصوص جنس مخالف تا فاصله ۵ کیلومتری آن را پیدا می کند . تله های فرمونی که امروزه جهت بررسی تغییرات جمعیت حشرات بکار می روند بر این اساس ساخته شده اند . حس بویائی در بعضی از حشرات از نظر اتنخاب میزبان و محل تخمریزی اهمیت دارد ، چنانچه پروانه های خانواده Pieridae به طرف بوی کلم جلب می شوند ، زنبورهای پارازیت جنس Trichogramma هنگام تخمریزی تخم های پارازیت شده میزبان را با بوی آنها از تخمهای سالم تشخیص می دهند . حس چشائی همراه حس بویائی عامل مهمی تغذیه و تخم ریزی حشرات محسوب می گردند.
حس چشائی :
این حس معمولا در حشرات قوی است ، چنانچه زنبور عسل طعم های شیرین ، شور، تلخ و غیره ... را از یکدیگر تمایز می دهد، و این عمل را به کمک موهای حسی موجود در سطح زائده های لب بالا و پائین و پالپهای آرواره پائین و حتی پنجه ها انجام می دهد. گاهی موهای حسی چشائی در آلت تخمریز (سیرسیرکها و بعضی از زببورهای پارازیت ) پراکنده هستند.
آنتوژنی و بیولوژی :
نشو و نمای حشرات از بدو پیدایش تا رسیدن به مرحله بلوغ شا مل دو مرحله است : یکی دوره نشو و نمای جنینی و دیگری نشو و نمای بعد از جنین
حس لامسه :
جلد کوتیکولی بدن حشرات اگر چه سبب مقاومت وپایداری آنها نسبت به ارتعاشات وفشارهاست ، ولی موهای حسی و خارهای پراکنده در سطح بدن ، سبب حساسیت آنها نسبت به عوامل محیط خارج بوده و این موها به وسیله سلولهای حساس دو قطبی جلد به مراکز عصبی مربوط می شوند . در پشته ها ، شاخکها مجهز به موههای حسی حرارتی و یا موهای حسی رطوبتی هستند. عامل موثر در نزدیک شدن پشه های خونخوار به بدن انسان علاوه بر بو ، حرارت بدن نیز هست. اعضاء لامسه دیگر از قبیل عضو حسی کامپانیفرم Campaniforme در بال پروانه ها و یا هالتر در دوبالان ، اعضاء اسکولوپیدی در شاخکها و پالپهای دوبالان و عضو جونسون در مفصل دوم شاخکپشه های خانواده Culicidae رشد قابل توجه داشته ، سبب حساسیت آنها نسبت به عوامل محرکه محیط خارج می گردند .
حس بینائی:
رشد این حس در گونه های مختلف حشرات متفاوت است. چنانچه در حشراتی که در زیر زمین و نقاط تاریک زندگی می کنند اعضاء بینائی رشد کمی داشته و یا از بین رفته اند و در بقیه حشرات این حشرات این اعضاء شامل چشم های ساده و چشمهای مرکب می باشند.
1 . چشمهای مرکب در حشرات کامل به تعداد یک جفت در طرفین سر به اشکال بیضی ، گرد، نیم کروی و یا لوبیائی قرار دارند وعضو اصلی بینائی هستند.هرچشم مرکب ازچند واحد بینائی به نام اوماتیدی Ommatidie تشکیل شده و تعداد آنها در حشرات مختلف متفاوت است. چنانچه در کرم شب تاب۲۵۰۰ ، در مگس خانگی ۴۰۰۰ و در سوسک Dytiscus ۹۰۰۰ عدددر هر چشم مرکب می باشد.هر اوماتیدی شبیه یک چشم ساده بوده و از سه قسمت قرنیه، عدسیه، وشبکیه یافته است. قرنیه به شکل عدس کوچک و شفاف از جنس کوتیکول است عدسیه متشکل از چهار سلول بلوری است که به مخروط بلوری مرسوم است . شبکیه از ۶ تا۸ سلول حسی طویل و رنگی تشکیل شده و در محور بینائی یا رابدوم قرار دارند.عدسیه وشبکیه هر اوماتیدی به وسیله غلافی از سلولهای رنگین به نام عنبیه احاطه شده اند .انتهای رشته های عصبی سلولهای بینائی به عصب های مربوط و سپس به عقده های بینائی در مغز جلوئی متصل می گردند.
2 . چشمهای ساده به صورت نقاط شفاف در طرفین و یا جلوی سر قرار دارند، چشم های ساده جانبی در لاروها از ۱ تا ۷ عدد در هر طرف سر تغییر می کنند. چشمهای ساده پشتی در حشرات کامل و پوره حشرات با دگردیسی ناقص وجود دارند و معمولا سه عدد هستند که یکی در قسمت پیشانی به نام چشم ساده میانی و دو عدد دیگر در طرفین پیشانی مشاهده می شوند. متشکل از سلولهای بینائی که محور آن رابدوم Rhabdom را تشکیل می دهد. مشاهده می شود . در بعضی حشرات لایه سلول های رنگین در زیر شبکیه قرار دارد و در بعضی از لاروها ساختمان این چشمها بسیار ساده و فقط از چند سلول بینائی تشکیل یافته است .
طرز بینائی در چشمهای مرکب – بینائی در اوماتیدی ها ، یا به طریق تشکیل تصویر پهلوی هم صورت می گیرد . در این حالت اوماتیدی ها از یکدیگر مجزا بوده و هر یک از آنها تصویر قسمتی از جسم مورد نظر را در قاعده عدسیه به طور معکوس می سازد و تصویر کامل و حقیقی از پهلوی هم قرار گرفتن این تصاویر حاصل می گردد و این حالت در پروانه های روز پرواز و زنبورها ومگس ها و سخت بالپوشان وجود دارد و یا اوماتیدها از یکدیگر مجزا نبوده و تصویر نهائی از روی هم قرار گرفتن چندین تصویر جزء حاصل می گردد. و این حالت در پروانه های روزپرواز و زنبورها و مگس ها و سخت بالپوشان وجود دارد و یا اوماتیدها از یکدیگر مجزا نبوده و تصویر نهائی از روی هم قرار گرفتن چندین تصویر جزء حاصل می گردد. حشرات بر خلاف انسان اشعه ماوراء بنفش را تشخیص می دهند ، ولی بر عکس ، اکثر آنها رنگ قرمز را درک نمی کنند. به همین لحاظ رنگها در نظر حشرات با آنچه ما می بینیم فرق دارد.
حس شنوایی:
اعضای حس شنوائی در حشرات مختلف، متفاوت است در بعضی از حشرات مانند پروانه ها موههای ظریف سطح بدن از نظر حس شنوائی اهمیت دارند. در سوسری ها وسیرسیرکها موههای حسی پیوستهای انتهای شکم نسبت به ارتعاشات خیلی ضعیف و یا قوی حساس هستند . اعضاء کردوتونال Chordotonal در قسمتهای مختلف بدن بعضی از حشرات تمرکز داشته و اعضاء شنوائی دیگری به نام عضو جونسون Johnston در مفصل دوم شاخک پشه های تیره Culicidae مشاهده می شود. کامل ترین دستگاه شنوائی ،عضو Tympanal است که به منزله گوش حشرات به حساب می آید و در مل های شاخک کوتاه به شکل یک جفت حفره شفاف در طرفین اولین مفصل شکم قرار دارند و در ملخها شاخک بلند و سیرسیرک به صورت پرده کوچک و سفید رنگ ، در قاعده ساق پاهای جلویی دیده شده و در زنجره های خانواده Cicadidae درحلقه دوم سینه مشاهده می گردد . عضو تیمپانال متشکل از یک پرده کوتیکولی نازک و شفاف به نام طبل و در زیر آن اعضاء شنوائی به نام اسکولوپیدی Scolopidi قرار دارند.
الف: نشو و نمای بعد از دوره جنینی :
در حشرات پس از پایان دوره نشو و نمای جنینی نوزادی به نام لارو یا پوره از تخم خارج می شود که دارای دو خصوصیت اصلی ، یکی تغییر جلد ( Ecdysis ) و دیگری دگردیسی Metamorphosis) ) می باشد. تغییر جلد در دوره نشو و نمای بعد از جنین در چند نوبت و به فواصل معین صورت می گیرد.
ب : نشو و نمای جنینی :
تخم در حشرات سانترولیست است و هسته آن مرکزی است و اطراف آن یک طبقه ویتلوس یا مواد غذائی به نام دوتو پلاسم قرار گرفته است .بین این صبقه و غشاء تخم یک طبقه پروتو پلاسمی بنام پریپلاسم یا پلاسمای جداری وجود دارد. هسته در این نوع تخم ها ابتدا به چندین قسمت می شود و این تقسیمات به قسمت پریپلاسم منتقل می گردد. سپس پریپلاسم به تعداد هسته ها تقسیم شده و اطراف هسته ها می گیرد و در نتیجه در سطح خارجی تخم یک حالت چند سلولی ایجاد می شود و به این ترتیب بلاستودرم تشکیل می شود و سلولهای ناحیه شکمی بلاستودرم باریک شده و شکل استوانه پیدا می کند و نوار جنینی در سطح شکمی و پشتی تخم تشکیل می شود. در نوار جنینی سلولهای مزودرمی تشکیل می گردد و سه لایه آکتودرم ، آندودرم و مزودرم مشخص می شود. اطراف سلولهای مزودرم دو پرده سلولز به نام آمینوز و سروز بوجود می آید. بطوریکه جنین در یک حفره به نام حفره آمنیوتیک محصور می گردد و جنین به رشد خود ادامه می دهد و در اغلب حشرا ت جنین تا آخرین مرحله رشد در قسمت شکمی و خارج از دوتوپلاسم باقی می ماند . ولی در پروانه ها و زنبورهای خانواده Tenthredinidae نوار جنینی بداخل ویتلوس تخم فرو می رود و این عمل بلاستوسینز نام دارد و شامل دو مرحله حرکتی است ، حرکت جنین از قسمت شکمی قسمت پشتی و برگشت جنین از قسمت پشتی به شکمی جنین پس از طی این سه مرحله مرولا ، بلاستولا، و گاسترولا از جهت عرضی به چندین حلقه تقسیم می گردد. و در نتیجه دو ناحیه مشخص ، سر اولیه protocephalon و بدن اولیه protocrom در طول جنین بوجود می آید. سه مفصل ناحیه اول و سه مفصل اول ناحیه دوم مجموعا سر را تشکیل می دهند ، سه مفصل دوم ناحیه دوم ، سینه و بقیه مفصلهای ناحیه دوم شکم را می سازند.
تغییر جلد و مکانیسم آن :
این پدیده یک نوع تغییر و تحول ساختمانی است ،که تعویض جلد کیتینی یکی از علائم ظاهری آن می باشد . تغییر جلد انگیزه هورمونی دارد که به وسیله هورمونهای تغییر جلد به وسیله یک یا چند غده آندو کربن ترشح می شود و در مرحله لاروی یا پورگی صورت می گیرد. در حشرات با دگردیسی ناقص ظهور تدریجی صفات حشره کامل در مرحله پورگی مشاهده می گردد. فاصله بین دو تغییر جلد در مرحله لاروی یا پورگی سن (instar ) نامیده می شود . عوامل خارجی نظیر حرارت ، رطوبت و رژیم غذائی باعث تغییراتی در تعداد دفعات تعویض جلد در حشرات می گردد. تعداد سن پورگی یا لاروی به تعداد دفعات تعویض جلد در حشرات می گردد . تعداد سن پورگی یا لاروی به دفعات تعویض جلد بستگی دارد و در گونه های مختلف حشرات متغیر است. تغییر جلد رادیاستازهای هضم کننده وکوتیکول درونی و همچنین ترکیبات دفعی نظیر اوکسالات ها و اورات ها تشکیل می دهد . جهت انجام تغییر جلد ابتدا حشره در یک نقطه ثابت شده و فعالیت غذائی خود را متوقف می سازد و سپس مقدار زیادی هوا و یا آب وارد بدن خود کرده و به این ترتیب به فشار داخلی بدن می افزاید. و در نتیجه جلد کهنه از ناحیه پشت سر و قفس سینه شکافی به شکا T پیدا می کند و حشره خود را با حرکات مخصوص از همان شکاف از داخل جلد کهنه خارج می کند. جلد تازه تدریجا تغییر رنگ داده ،سختی آن افزایش می یابد . مراکز ترشح کننده هورمون های تغییر جلد ، سلولهای بزرگ عصبی ترشحی در قسمتهای جلوئی و میانی مغز اول می باشند که هورمون مغزی ترشح می کنند . این هورمون به نوبه خود سبب فعال شدن غده پیش قفس سینه ای prothoracic gland می گردد که ترشحات هورمونی این غده عامل تغییر جلد است .

دیدگاه ها


اگر تصویر خوانا نیست اینجا کلیک کنید

همزمان با تأیید انتشار دیدگاه من، به من اطلاع داده شود.
* دیدگاه هایی كه حاوي توهين است، منتشر نمی شود.
* لطفا از نوشتن دیدگاه های خود به صورت حروف لاتين (فينگليش) خودداري نماييد.