یکی از رایج ترین روشها برای ارزیابی وضعیت حاصلخیزی خاک و توصیه های کودی آزمون خاک است. آزمون خاک، بخش قابل استفاده عناصر غذایی در خاک را برای محصولات نشان می دهد در صورتیکه آزمون گیاه نشان می دهد که چه مقدار از این عناصر غذایی توسط گیاه از خاک برداشت شده است.
آزمون خاک چندین هدف را دنبال می کند :
1- پیش آگاهی دادن به باغداران در باره مناطقی که امکان سمیت عناصر برای گیاه، حیوان و انسان وجود دارد.
2- تعیین سرنوشت کودهای اضافه شده به خاک و تعقیب تغییرات صورت گرفته در جهت قابل استفاده شدن عناصر غذایی برای گیاه.
3- تشخیص خاکهای دارای کمبود قبل از کاشت درختان است.
هدف دیگر تعیین نقاطی است که حد عناصر در خاک به حد مسمومیت رسیده باشد.
مهمترین مرحله آزمون خاک مرحله نمونه برداری است :
محل نمونه برداری خاک در باغهای میوه از بین ردیفها و در قسمت سایه انداز درخت است و بسته به شکل هندسی باغ، محلهای نمونه برداری فرق می کند. یک روش این است که از یک قطعه باغ حداقل 15 نمونه خاک بطور تصادفی یا زیکزاک برداشت، با هم مخلوط و نهایتاً یک نمونه 2 کیلو گرمی مرکب به آزمایشگاه ارسال شود. به هر حال نمونه بایستی به گونه ای باشد که کل باغ را در بر گیرد. نمونه برداری برای باغها و خزانه ها معمولاً از دو عمق 30-0 و 60-31 سانتیمتری صورت می گیرد زیرا بیشترین محل تجمع ریشه های جذب کننده مواد غذایی درخت در این عمق قرار دارند.
- نمونه 2 کیلوگرمی مرکب را در ظرف یا کیسه مخصوص ریخته، درب آن را محکم می بندیم بطوریکه خاک رطوبت خود را از دست ندهد.
- دو کارت مخصوص نمونه برداری را پر نموده و در آن مشخصات نمونه از قبیل عمق نمونه برداری، تاریخ نمونه برداری، محل و قطعه نمونه برداری، نام نمونه بردار و اطلاعات اضافی دیگر را می نویسیم و یک کارت را درون کیسه و کارت دیگر را به کیسه متصل می کنیم.
نکات مورد توجه در نمونه برداری از خاک باغات میوه :
• بهتر است نمونه برداریهای سطحی (عمق 30-0 سانتیمتری) زمانی صــــورت گیرد که ریشه ها هنوز بیدار نشده اند.
• مساحت هر قطعه نمونه برداری نباید بیش از یک هکتار باشد. در مساحت های بیشتر، باغ به قطعات یک هکتاری تقسیم می شود و از هر قطعه یک نمونه تهیه می شود.
• نمونه ها نبایستی از محلهای خاص کوددهی شده یا سمپاشی شده تهیه شود.
• بهتر است نمونه ها از نیمه بیرونی سایه انداز درخت تهیه شوند.
• نباید از ادوات گالوانیزه برای نمونه برداری استفاده شود
• هیچ یک از ادوات نمونه برداری از قبیل بیل، بیلچه، دستکش و غیره آلوده نباشند
زمان نمونه برداری از خاک
بطور کلی بهترین موقع نمونه برداری خاک در مورد باغات میوه، نمونه برداری قبل از احداث باغ است اما چنانچه باغ احداث شده باشد، بسته به منطقه، اواخر زمستان تا اوائل بهار و یا اواخر تابستان تا اوایل پاییز است.
نمونه برداری و تجزیه برگ درختان میوه
در باغات، بدلیل وسیع بودن عمق پراکنش ریشه ها و طولانی بودن فصل رشد گیاهان، تجزیه گیاه بر تجزیه خاک برتری دارد. به همین دلیل پیشنهادی می شود که هر ساله نمونه های برگ تهیه شده و برای تجزیه به آزمایشگاه فرستاده شود تا بتوان بر اساس آن توصیه کودی سالانه انجام داد و اطلاعات لازم از شرایط و روند جذب عناصر غذایی بوسیله درختان را بدست آورد. برای اقتصادی بودن این مسئله میتوان باغ را به سه قسمت تقسیم نمود و هر سال یک قسمت را نمونه برداری کرد. برای اجرای صحیح نمونه برداری در باغ، باید ابتدا باغ را از نظر شرایط درختان (از قبیل سن، نوع درخت، گونه و ... ) همچنین از نظر شرایط باغ (شیب زمین، شکل زمین، آبیاری باغ، جهت باغ و درختان ) به کـــرتهای مساوی تقسیم نماییم و سپس از هر کرت 8 تا 10 درخت را انتخاب نموده و از آنها نمونه برداری کرد. باید دقت نمود که نمونه بــرداری بایستی قبل از محلول پاشی و یا سمپاشی صورت بگیرد. اگر در بــاغ عملیات سمپاشی و محلول پاشی صــــورت گرفته باشد، تا حد امکان حداقل 10 روز بعد از این عملیات نمونه برداری صورت پذیرد تا اثرات سمپاشی بر نتایج تجزیه برگها تأثیر نگذارد.
نکات مهم در نمونه برداری از برگ درختان میوه :
زمان نمونه برداری اکثر درختان میوه 12-8 هفته پس از شکوفایی کامل گل یا حدود یکماه قبل از برداشت اعلام شده است. این تاریخ ممکن است در مناطق مختلف اندکی متفاوت باشد. (در جدول نحوه و زمان نمونه برداری گیاه به زمان و اندام مورد نظر محصولات باغی جهت نمونه برداری اشاره گردیده است. نمونه های برگ ارقام و واریته های مختلف با یکدیگر مخلوط نشوند. قبل از نمونه برداری، باید به درختان که دارای آسیب های فیزیکی جوندگان و سرمازدگی یا مشکل آب گرفتگی هستند توجه نمود.
برای هر نمونه 100-70 عدد برگ تهیه شود. نمونه ها از قسمت های مختلف تاج درخت تهیه شوند . برای نمونه برداری از برگهای وســـط شاخه های تازه رشد یافته به همراه دمبرگ فصل جاری استفاده می شود، توصیه شده است که درختان بزرگ، شاخه هایی که برای نمونه برداری انتخاب می شوند تقریباً 2/1 تا 1/2 متر بالای سطح زمین باشند. از هر شاخه نباید بیش از 2 برگ تهیه نمود. برگها باید سالم و بدون زدگیهای فیزیکی و یا بیماری باشند به گونه ای که نماینده واقعی از برگهای تاج درخت باشند.
نمونه های برگی را پس از برداشت باید کاملاً با آب پاک شستشو داد. پس از شستشو، برگها را در هوا پهن می نماییم تا خشک شوند. این کار مانع از قــارچ زدگی نمونه ها می شود بایستی دقت نمود که برگها مستقیماً در مقابل نور خورشید قرار نگیرند و یا در حالی که خیس هستند نبایستی آنها را تحت حرارت قرار داد. نمونه های هوا خشک را در پاکتهای کاغذی یا کیسه های پارچه ای مخصوص قرار داده و اطلاعات مربوطه را به آن ضمیمه نمود. بایستی توجه نمود که به علت گرمی هوا در زمان نمونه برداری، آنها را در ظرف خنک حاوی یخ نگهداری نموده تا از تجزیه زود هنگام و تولید رنگ آنتی سیانین در آنها جلوگیری شود. سپس نمونه ها به آزمایشگاه حمل می گردند. تجزیه نمونه ها در آزمایشگاه بایستی با بهترین وسیله انجام شود.
عملیات تهیه ی زمین
پس از آنکه زمین از هر لحاظ برای درختکاری مناسب تشخیص داده شد، اولین کاری که باید انجام گیرد تسطیح آن است.
در زمین های با شیب تند، محل مورد نظر برای احداث به صورت تراس یا سکو درمی آید که هر تراس یا قطعه آن بایستی مسطح باشد. در زمین هایی که شیب کمی دارند نیز در ابتدا باید به تسطیح آن و از بین بردن ناهمواری های جزئی زمین اقدام کرد تا در اثر آبیاری و یا بارندگی زمین شسته نشود، در غیر این صورت خاک قسمت های بالایی شسته شده و ریشه درختان بیرون می مانند و خاک در قسمت های پائین جمع شده و آب ریشه ی درختان پائین دست را فرامی گیرد و به مرور زمان باعث خفگی درختان می گردد.
پس از تسطیح زمین که با وسایل مختلف انجام می گیرد به عملیات ذیل می پردازند.
اصلاح خاک
خاک زمینی که برای درختکاری استفاده می شود نباید خیلی سخت باشد و حداکثر میزان رس آن از حدود 30 تا40 درصد بیشتر نباشد، همچنین بیش از حد شنی بودن زمین نیز مناسب نیست. پس در صورتی که زمین خیلی رسی یا شنی باشد باید نسبت به اصلاح آن اقدام کرد. برای زمین های رسی می توان به آن کود حیوانی و یا ماسه افزود و در صورت شنی بودن می توان با اضافه کردن مقداری رس یا کود حیوانی آن را تا حدودی اصلاح نمود.
تقویت خاک
با توجه به وضع خاک و مقدار مواد آلی موجود، به مقدار لازم حدود 25 تا30 تن کود حیوانی در هر هکتار پخش می شود و بلافاصله زمین به وسیله ی گاوآهن یا هر وسیله ی دیگر شخم زده می شود. عمق این شخم بایستی 35 سانتی متر باشد که کود حیوانی به زیر خاک رفته تا مقداری از دسترسی علف های هرزی که در لایه های سطحی رشد می کند خارج شود و به ویژه در اصلاح لایه های عمقی مؤثر باشد.
بموازات افزایش سریع جمعیت در کشور نیاز به تولید بیشتر مواد غذایی می باشد. در شرایط کنونی بهترین روش برای نیل به این هدف ا فزایش تولید در واحد سطح است ودر افزایش تولید نقش کودها موثر تر از سایر نهاده ها شناخته شده است . در کشور ما بدلیل عدم شناخت کشاورز از خصوصیات خاک مزرعه مصرف هر چه بیشتر و غیر متعادل کودهای شیمیایی روشی مناسب پنداشته شده که این مسئله در نهایت موجب از بین رفتن مواد آلی خاکهای زراعی شده است . بطوریکه برخی از کشاورزان عزیز اظهار می نمایند که برای شخم زمین زراعی خود به تراکتورهایی با توان بالاتر نیاز دارند.
اهمیت استفاده صحیح و فنی از کودهای شیمیایی نخستین و مهمترین اقدام در راه افزایش تولید است و یکی از نکاتی که در جهت رسیدن به این هدف به ما کمک میکند شناسایی همه جانبه خاک مزرعه ای است که در آن کشت و کار می شود . آزمون خاک به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک انجام می گیرد واز این طریق و براساس نتایج بدست آمده می توان مقدار کود مورد نیاز را توصیه نمود . آزمون خاک روشی سریع ،کم هزینه و دقیق بوده که به موقع می توان آن را انجام و توصیه کودی صحیح را ارایه نمود . یکی از مراحل آزمون خاک که توسط کشاورزان عزیز صورت می پذیرد نمونه برداری صحیح و دقیق از خاک مزرعه می باشد زیرا این عمل کاری بسیار مهم و حساس می باشدکه تعیین کننده درجه دقت و صحت نتایج بدست آمده خواهد بود . با توجه به اینکه وزن یک هکتار خاک به عمق 15سانتی متر در حدود دو میلیون کیلو گرم است نمونه ارسالی به آزمایشگاه باید به گونه ای باشد که بتوان آنرا نماینده کل خاک آن مزرعه شناخت .
• بطور کلی عمق نمونه برداری در خاکهای چمنی ومرتعی در حدود 8 سانتی متر ، در خاکهای با گیاهان دارای ریشه های سطحی 30 سانتی متر و در خاکهای با گیاهان دارای ریشه عمیق و یا در ختان بیش از 30 سانتیمتر در نظر گرفته می شود .
• هر نمونه خاک که برای تجزیه به آزمایشگاه تهیه می گردد بایستی حداکثر از یک مساحت یکنواخت 15 هکتاری تهیه گردد و برای مساحتهای بیشتر به همان نسبت تعداد زیادتر ی نمونه لازم می باشد . نحوه نمونه برداری بدین صورت است که در هر قطعه یکنواخت بطور زیکزاک حرکت نموده و از فواصل نسبتا مساوی تعداد 15-10 نمونه هر کدام به وزن تقریبی یک کیلو گرم تهیه وکاملا با هم مخلوط گردد و از مخلوط آنها حداقل یک کیلو گرم خاک جهت ارسال به آزمایشگاه آماده می شود.
• در مواقعی که زمین خیلی مرطوب است ،نمونه برداری نباید انجام شود 0 (مگر در موارد استثنایی ) ، نمونه برداری از خاکهای خیلی خشک بواسطه سفت بودن زمین مشکل است . بنابر این در مواقع نمونه برداری زمین باید به اندازه کافی رطوبت داشته باشد . بهترین زمان نمونه برداری از خاک وقتی است که زمین گاورو باشد این عمل در مورد نباتات زراعی قبل از کشت و در مورد باغات میوه چنانچه باغ احداث نشده باشد قبل از درختکاری و در صورتیکه باغ دایر باشد در اواخر زمستان واوایل بهار بهترین زمان نمونه برداری از خاک می باشد.
• قبل از نمونه برداری باید کاملا اطمینان حاصل نمود که سطح خاک آغشته به کودهای حیوانی ، شیمیایی و یا بقایای گیاهی ، تکه های چوب ، خرده سنگ و آشغال نباشد . باید توجه داشت که کوچکترین ذره کودی که در نمونه باشد منجر به حصول نتیجه ای کاملا غلط خواهد شد . از زمینهایی که قبلا کود خورده بایستی بطور جداگانه نمونه برداری نمود .
• عمق نمونه برداری بسته به نوع محصول فرق می کند . نمونه برداری از خاک باغهای میوه معمولا دو نمونه از هرنقطه، یکی از سطح خاک تا عمق 30 سانتی متری و دیگری از عمق 30 تا 60 سانتی متری بطور مجزا از کنار سایه انداز درخت تهیه می شود . پس از تهیه خاک ، نمونه های هم عمق را که از یک قطعه تهیه شده بخوبی با هم مخلوط نموده و یک نمونه یک تا دو کیلوگرمی از آن به عنوان خاک آن قطعه تهیه می گردد.
طرز نمونه برداری از خاک
• زمینهایی که از نظر رشد گیاه ، رنگ خاک ، چگونگی مدیریت قبلی ( وضع کود دادن ، نوع زراعت و …..) و سایر خصوصیات مانند شیب ، وجود سنگریزه و وضعیت زهکشی و …… با هم متفاوتند را بایستی بدون توجه به مساحت آنها جداگانه نمونه برداری نمود مگر اینکه این قطعات بقدری کوچک باشند که نتوان برنامه جداگانه ای برای اداره آنها ترتیب داد . از مخلوط کردن خاک چنین قطعاتی با خاک سایر قسمتهای زمین باید خودداری نمود .از نقاط خیلی مرطوب محل تجمع قبلی کودها و مواد اصلاح کننده خاک ، محل قبلی خانه ها ، اصطبلها ، جاده ها ، راه آبها ، کنار دیوارها و یا پرچینها ، محل سوزاندن علفهای هرز و بطور کلی هر محل غیر طبیعی دیگر نبایستی نمونه برداری انجام گیرد .
نحوه آماده کردن خاک برای ارسال به آزمایشگاه
• ابتدا بایستی نمونه تهیه شده را درهوای آزاد و در سایه یا در داخل ساختمان روی یک قطعه گونی تمیز یا روز نامه کهنه پهن کرده تا خشک شود و مطلقا نبایستی از حرارت استفاده گردد .
• پس از خشک شدن، نمونه ها را در کیسه های پلاستیکی و یا جعبه مقوایی و یا بطری سرگشاد ی که به هیچ چیز آلوده نباشد ریخته با نصب دو بر چسب یکی در داخل و دیگری در خارج ( که نشان دهنده مشخصات خاک از قبیل شماره نمونه ، محل ، عمق و تاریخ نمونه برداری می باشد) مشخص نمایید. بعد از پایان کار در اسرع وقت نمونه را به آزمایشگاه برسانید.
• همچنین باید از هر گونه آلودگی نمونه ها به مواد زاید یا مخلوط شدن با یکدیگر و بویژه با خاکستر سیگار جلوگیری گردد.
آزمون خاک چندین هدف را دنبال می کند :
1- پیش آگاهی دادن به باغداران در باره مناطقی که امکان سمیت عناصر برای گیاه، حیوان و انسان وجود دارد.
2- تعیین سرنوشت کودهای اضافه شده به خاک و تعقیب تغییرات صورت گرفته در جهت قابل استفاده شدن عناصر غذایی برای گیاه.
3- تشخیص خاکهای دارای کمبود قبل از کاشت درختان است.
هدف دیگر تعیین نقاطی است که حد عناصر در خاک به حد مسمومیت رسیده باشد.
مهمترین مرحله آزمون خاک مرحله نمونه برداری است :
محل نمونه برداری خاک در باغهای میوه از بین ردیفها و در قسمت سایه انداز درخت است و بسته به شکل هندسی باغ، محلهای نمونه برداری فرق می کند. یک روش این است که از یک قطعه باغ حداقل 15 نمونه خاک بطور تصادفی یا زیکزاک برداشت، با هم مخلوط و نهایتاً یک نمونه 2 کیلو گرمی مرکب به آزمایشگاه ارسال شود. به هر حال نمونه بایستی به گونه ای باشد که کل باغ را در بر گیرد. نمونه برداری برای باغها و خزانه ها معمولاً از دو عمق 30-0 و 60-31 سانتیمتری صورت می گیرد زیرا بیشترین محل تجمع ریشه های جذب کننده مواد غذایی درخت در این عمق قرار دارند.
- نمونه 2 کیلوگرمی مرکب را در ظرف یا کیسه مخصوص ریخته، درب آن را محکم می بندیم بطوریکه خاک رطوبت خود را از دست ندهد.
- دو کارت مخصوص نمونه برداری را پر نموده و در آن مشخصات نمونه از قبیل عمق نمونه برداری، تاریخ نمونه برداری، محل و قطعه نمونه برداری، نام نمونه بردار و اطلاعات اضافی دیگر را می نویسیم و یک کارت را درون کیسه و کارت دیگر را به کیسه متصل می کنیم.
نکات مورد توجه در نمونه برداری از خاک باغات میوه :
• بهتر است نمونه برداریهای سطحی (عمق 30-0 سانتیمتری) زمانی صــــورت گیرد که ریشه ها هنوز بیدار نشده اند.
• مساحت هر قطعه نمونه برداری نباید بیش از یک هکتار باشد. در مساحت های بیشتر، باغ به قطعات یک هکتاری تقسیم می شود و از هر قطعه یک نمونه تهیه می شود.
• نمونه ها نبایستی از محلهای خاص کوددهی شده یا سمپاشی شده تهیه شود.
• بهتر است نمونه ها از نیمه بیرونی سایه انداز درخت تهیه شوند.
• نباید از ادوات گالوانیزه برای نمونه برداری استفاده شود
• هیچ یک از ادوات نمونه برداری از قبیل بیل، بیلچه، دستکش و غیره آلوده نباشند
زمان نمونه برداری از خاک
بطور کلی بهترین موقع نمونه برداری خاک در مورد باغات میوه، نمونه برداری قبل از احداث باغ است اما چنانچه باغ احداث شده باشد، بسته به منطقه، اواخر زمستان تا اوائل بهار و یا اواخر تابستان تا اوایل پاییز است.
نمونه برداری و تجزیه برگ درختان میوه
در باغات، بدلیل وسیع بودن عمق پراکنش ریشه ها و طولانی بودن فصل رشد گیاهان، تجزیه گیاه بر تجزیه خاک برتری دارد. به همین دلیل پیشنهادی می شود که هر ساله نمونه های برگ تهیه شده و برای تجزیه به آزمایشگاه فرستاده شود تا بتوان بر اساس آن توصیه کودی سالانه انجام داد و اطلاعات لازم از شرایط و روند جذب عناصر غذایی بوسیله درختان را بدست آورد. برای اقتصادی بودن این مسئله میتوان باغ را به سه قسمت تقسیم نمود و هر سال یک قسمت را نمونه برداری کرد. برای اجرای صحیح نمونه برداری در باغ، باید ابتدا باغ را از نظر شرایط درختان (از قبیل سن، نوع درخت، گونه و ... ) همچنین از نظر شرایط باغ (شیب زمین، شکل زمین، آبیاری باغ، جهت باغ و درختان ) به کـــرتهای مساوی تقسیم نماییم و سپس از هر کرت 8 تا 10 درخت را انتخاب نموده و از آنها نمونه برداری کرد. باید دقت نمود که نمونه بــرداری بایستی قبل از محلول پاشی و یا سمپاشی صورت بگیرد. اگر در بــاغ عملیات سمپاشی و محلول پاشی صــــورت گرفته باشد، تا حد امکان حداقل 10 روز بعد از این عملیات نمونه برداری صورت پذیرد تا اثرات سمپاشی بر نتایج تجزیه برگها تأثیر نگذارد.
نکات مهم در نمونه برداری از برگ درختان میوه :
زمان نمونه برداری اکثر درختان میوه 12-8 هفته پس از شکوفایی کامل گل یا حدود یکماه قبل از برداشت اعلام شده است. این تاریخ ممکن است در مناطق مختلف اندکی متفاوت باشد. (در جدول نحوه و زمان نمونه برداری گیاه به زمان و اندام مورد نظر محصولات باغی جهت نمونه برداری اشاره گردیده است. نمونه های برگ ارقام و واریته های مختلف با یکدیگر مخلوط نشوند. قبل از نمونه برداری، باید به درختان که دارای آسیب های فیزیکی جوندگان و سرمازدگی یا مشکل آب گرفتگی هستند توجه نمود.
برای هر نمونه 100-70 عدد برگ تهیه شود. نمونه ها از قسمت های مختلف تاج درخت تهیه شوند . برای نمونه برداری از برگهای وســـط شاخه های تازه رشد یافته به همراه دمبرگ فصل جاری استفاده می شود، توصیه شده است که درختان بزرگ، شاخه هایی که برای نمونه برداری انتخاب می شوند تقریباً 2/1 تا 1/2 متر بالای سطح زمین باشند. از هر شاخه نباید بیش از 2 برگ تهیه نمود. برگها باید سالم و بدون زدگیهای فیزیکی و یا بیماری باشند به گونه ای که نماینده واقعی از برگهای تاج درخت باشند.
نمونه های برگی را پس از برداشت باید کاملاً با آب پاک شستشو داد. پس از شستشو، برگها را در هوا پهن می نماییم تا خشک شوند. این کار مانع از قــارچ زدگی نمونه ها می شود بایستی دقت نمود که برگها مستقیماً در مقابل نور خورشید قرار نگیرند و یا در حالی که خیس هستند نبایستی آنها را تحت حرارت قرار داد. نمونه های هوا خشک را در پاکتهای کاغذی یا کیسه های پارچه ای مخصوص قرار داده و اطلاعات مربوطه را به آن ضمیمه نمود. بایستی توجه نمود که به علت گرمی هوا در زمان نمونه برداری، آنها را در ظرف خنک حاوی یخ نگهداری نموده تا از تجزیه زود هنگام و تولید رنگ آنتی سیانین در آنها جلوگیری شود. سپس نمونه ها به آزمایشگاه حمل می گردند. تجزیه نمونه ها در آزمایشگاه بایستی با بهترین وسیله انجام شود.
عملیات تهیه ی زمین
پس از آنکه زمین از هر لحاظ برای درختکاری مناسب تشخیص داده شد، اولین کاری که باید انجام گیرد تسطیح آن است.
در زمین های با شیب تند، محل مورد نظر برای احداث به صورت تراس یا سکو درمی آید که هر تراس یا قطعه آن بایستی مسطح باشد. در زمین هایی که شیب کمی دارند نیز در ابتدا باید به تسطیح آن و از بین بردن ناهمواری های جزئی زمین اقدام کرد تا در اثر آبیاری و یا بارندگی زمین شسته نشود، در غیر این صورت خاک قسمت های بالایی شسته شده و ریشه درختان بیرون می مانند و خاک در قسمت های پائین جمع شده و آب ریشه ی درختان پائین دست را فرامی گیرد و به مرور زمان باعث خفگی درختان می گردد.
پس از تسطیح زمین که با وسایل مختلف انجام می گیرد به عملیات ذیل می پردازند.
اصلاح خاک
خاک زمینی که برای درختکاری استفاده می شود نباید خیلی سخت باشد و حداکثر میزان رس آن از حدود 30 تا40 درصد بیشتر نباشد، همچنین بیش از حد شنی بودن زمین نیز مناسب نیست. پس در صورتی که زمین خیلی رسی یا شنی باشد باید نسبت به اصلاح آن اقدام کرد. برای زمین های رسی می توان به آن کود حیوانی و یا ماسه افزود و در صورت شنی بودن می توان با اضافه کردن مقداری رس یا کود حیوانی آن را تا حدودی اصلاح نمود.
تقویت خاک
با توجه به وضع خاک و مقدار مواد آلی موجود، به مقدار لازم حدود 25 تا30 تن کود حیوانی در هر هکتار پخش می شود و بلافاصله زمین به وسیله ی گاوآهن یا هر وسیله ی دیگر شخم زده می شود. عمق این شخم بایستی 35 سانتی متر باشد که کود حیوانی به زیر خاک رفته تا مقداری از دسترسی علف های هرزی که در لایه های سطحی رشد می کند خارج شود و به ویژه در اصلاح لایه های عمقی مؤثر باشد.
بموازات افزایش سریع جمعیت در کشور نیاز به تولید بیشتر مواد غذایی می باشد. در شرایط کنونی بهترین روش برای نیل به این هدف ا فزایش تولید در واحد سطح است ودر افزایش تولید نقش کودها موثر تر از سایر نهاده ها شناخته شده است . در کشور ما بدلیل عدم شناخت کشاورز از خصوصیات خاک مزرعه مصرف هر چه بیشتر و غیر متعادل کودهای شیمیایی روشی مناسب پنداشته شده که این مسئله در نهایت موجب از بین رفتن مواد آلی خاکهای زراعی شده است . بطوریکه برخی از کشاورزان عزیز اظهار می نمایند که برای شخم زمین زراعی خود به تراکتورهایی با توان بالاتر نیاز دارند.
اهمیت استفاده صحیح و فنی از کودهای شیمیایی نخستین و مهمترین اقدام در راه افزایش تولید است و یکی از نکاتی که در جهت رسیدن به این هدف به ما کمک میکند شناسایی همه جانبه خاک مزرعه ای است که در آن کشت و کار می شود . آزمون خاک به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک انجام می گیرد واز این طریق و براساس نتایج بدست آمده می توان مقدار کود مورد نیاز را توصیه نمود . آزمون خاک روشی سریع ،کم هزینه و دقیق بوده که به موقع می توان آن را انجام و توصیه کودی صحیح را ارایه نمود . یکی از مراحل آزمون خاک که توسط کشاورزان عزیز صورت می پذیرد نمونه برداری صحیح و دقیق از خاک مزرعه می باشد زیرا این عمل کاری بسیار مهم و حساس می باشدکه تعیین کننده درجه دقت و صحت نتایج بدست آمده خواهد بود . با توجه به اینکه وزن یک هکتار خاک به عمق 15سانتی متر در حدود دو میلیون کیلو گرم است نمونه ارسالی به آزمایشگاه باید به گونه ای باشد که بتوان آنرا نماینده کل خاک آن مزرعه شناخت .
• بطور کلی عمق نمونه برداری در خاکهای چمنی ومرتعی در حدود 8 سانتی متر ، در خاکهای با گیاهان دارای ریشه های سطحی 30 سانتی متر و در خاکهای با گیاهان دارای ریشه عمیق و یا در ختان بیش از 30 سانتیمتر در نظر گرفته می شود .
• هر نمونه خاک که برای تجزیه به آزمایشگاه تهیه می گردد بایستی حداکثر از یک مساحت یکنواخت 15 هکتاری تهیه گردد و برای مساحتهای بیشتر به همان نسبت تعداد زیادتر ی نمونه لازم می باشد . نحوه نمونه برداری بدین صورت است که در هر قطعه یکنواخت بطور زیکزاک حرکت نموده و از فواصل نسبتا مساوی تعداد 15-10 نمونه هر کدام به وزن تقریبی یک کیلو گرم تهیه وکاملا با هم مخلوط گردد و از مخلوط آنها حداقل یک کیلو گرم خاک جهت ارسال به آزمایشگاه آماده می شود.
• در مواقعی که زمین خیلی مرطوب است ،نمونه برداری نباید انجام شود 0 (مگر در موارد استثنایی ) ، نمونه برداری از خاکهای خیلی خشک بواسطه سفت بودن زمین مشکل است . بنابر این در مواقع نمونه برداری زمین باید به اندازه کافی رطوبت داشته باشد . بهترین زمان نمونه برداری از خاک وقتی است که زمین گاورو باشد این عمل در مورد نباتات زراعی قبل از کشت و در مورد باغات میوه چنانچه باغ احداث نشده باشد قبل از درختکاری و در صورتیکه باغ دایر باشد در اواخر زمستان واوایل بهار بهترین زمان نمونه برداری از خاک می باشد.
• قبل از نمونه برداری باید کاملا اطمینان حاصل نمود که سطح خاک آغشته به کودهای حیوانی ، شیمیایی و یا بقایای گیاهی ، تکه های چوب ، خرده سنگ و آشغال نباشد . باید توجه داشت که کوچکترین ذره کودی که در نمونه باشد منجر به حصول نتیجه ای کاملا غلط خواهد شد . از زمینهایی که قبلا کود خورده بایستی بطور جداگانه نمونه برداری نمود .
• عمق نمونه برداری بسته به نوع محصول فرق می کند . نمونه برداری از خاک باغهای میوه معمولا دو نمونه از هرنقطه، یکی از سطح خاک تا عمق 30 سانتی متری و دیگری از عمق 30 تا 60 سانتی متری بطور مجزا از کنار سایه انداز درخت تهیه می شود . پس از تهیه خاک ، نمونه های هم عمق را که از یک قطعه تهیه شده بخوبی با هم مخلوط نموده و یک نمونه یک تا دو کیلوگرمی از آن به عنوان خاک آن قطعه تهیه می گردد.
طرز نمونه برداری از خاک
• زمینهایی که از نظر رشد گیاه ، رنگ خاک ، چگونگی مدیریت قبلی ( وضع کود دادن ، نوع زراعت و …..) و سایر خصوصیات مانند شیب ، وجود سنگریزه و وضعیت زهکشی و …… با هم متفاوتند را بایستی بدون توجه به مساحت آنها جداگانه نمونه برداری نمود مگر اینکه این قطعات بقدری کوچک باشند که نتوان برنامه جداگانه ای برای اداره آنها ترتیب داد . از مخلوط کردن خاک چنین قطعاتی با خاک سایر قسمتهای زمین باید خودداری نمود .از نقاط خیلی مرطوب محل تجمع قبلی کودها و مواد اصلاح کننده خاک ، محل قبلی خانه ها ، اصطبلها ، جاده ها ، راه آبها ، کنار دیوارها و یا پرچینها ، محل سوزاندن علفهای هرز و بطور کلی هر محل غیر طبیعی دیگر نبایستی نمونه برداری انجام گیرد .
نحوه آماده کردن خاک برای ارسال به آزمایشگاه
• ابتدا بایستی نمونه تهیه شده را درهوای آزاد و در سایه یا در داخل ساختمان روی یک قطعه گونی تمیز یا روز نامه کهنه پهن کرده تا خشک شود و مطلقا نبایستی از حرارت استفاده گردد .
• پس از خشک شدن، نمونه ها را در کیسه های پلاستیکی و یا جعبه مقوایی و یا بطری سرگشاد ی که به هیچ چیز آلوده نباشد ریخته با نصب دو بر چسب یکی در داخل و دیگری در خارج ( که نشان دهنده مشخصات خاک از قبیل شماره نمونه ، محل ، عمق و تاریخ نمونه برداری می باشد) مشخص نمایید. بعد از پایان کار در اسرع وقت نمونه را به آزمایشگاه برسانید.
• همچنین باید از هر گونه آلودگی نمونه ها به مواد زاید یا مخلوط شدن با یکدیگر و بویژه با خاکستر سیگار جلوگیری گردد.
دیدگاه ها