تمام دانستنیهای لازم درباره کاشت ، ازدیاد و مراقبت از گل سرخ

طرز کاشت بوته گلسرخ
3 - در بعضی مواقع در اثر باد و حرارت زیاد هوا خشک می شود و یا اینکه گلسرخ کاشته شده دیر سبز می کند دراینصورت گلسرخ را از نزدیک خاک بریده اطرافش را خاک می دهند. محکم لگد می کنند و روی خاک را تسطیح می نمایند. یا در موقعیکه آفتاب شدید است روی بوته های تازه کاشت را پارچه می کشند، و گلسرخ های پایه بلند را به فاصله 2 متر یا بطور متفرق روی چمن می کارند گلسرخ پاکوتاه را به فواصل 100 ـ 80 سانتیمتر برحسب نوع و نیروی گلسرخ می کارند همچنین انواع رونده را کمتر از 180 سانتیمتر فاصله نباید کاشت.
1 ـ چاله کاشت که به عمق 30 سانتیمتر کنده شده ته آن کود پوسیده (گاوی یا گوسفندی) می ریزند و پنج سانتیمتر خاک روی آن ریخته تا ریشه ها مستقیماً با کود تماس پیدا نکنند.
2 ـ بعد از کاشت بلافاصله آب می دهند بطوریکه ریشه ها خوب خیس شوند.
انواع گل سرخ
ـ گلسرخ پابلند
این رقم بمنظور کاشتن کنار خیابان بطور قرینه استفاده می گردد و همچنین دستجاتی دوتائی یا سه تائی در روی چمن کاشته می شود، مشخصات این نوع عیناً مثل گلسرخ پاکوتاه (رقم اول) می باشد. محل پیوند در بالای ساقه است به ارتفاع (90 ـ 120 سانتیمتر) یا نیمه بلند به ارتفاع (70 ـ 90 سانتیمتر).
ـ گلسرخ پاکوتاه گل درشت
یا گلسرخ چای این رقم از سال اول کاشت گل می کند، منتها در سال اول گلش ضعیف است، معمولاً از اردیبهشت تا آبان ماه گل دارد ولی در نقاطی که تابستان گرم دارد در این فصل گل نمی کند و فقط بهار و پائیز گل میدهد . بیشتر نژادهای این رقم گلسرخ به سرمای زمستان مقاوم هستند . این گلسرخ ها روی نسترن وحشی پیوند می شوند محل پیوند در روی طوقه یا کمی بالاتر از آنست بنابراین شکلشان بوته ای می باشد. این رقم را بطور منفرد یا دسته های 3 تا 5 تائی در وسط چمن و یا در حاشیه ها و یا در قطعاتی مجزا به فواصل 75 سانتیمتر تا یک متر می توان کاشت.
ـ نسترن روینده
که گلهای ریز و دسته ای دارد R.polyantha Sarmentesa فقط در بهار گل می کند و چهار تا پنج هفته گل دارد. مثل نسترن قشقائی و نسترن رونده سفید و صورتی و غیره. بوته این گلسرخ خیلی قوی است و آنرا بوسیله قلمه زیاد می کنند، ولی بعضی از نسترنهای رونده در دو نوبت (بهار وپائیز) گل دارند مثل نسترن
ـ گلسرخ مجنون
این گل تشکیل شده از ساقه نسترن وحشی به ارتفاع 6/1 ـ 2 متر که در همان ارتفاع پیوند می زنند بطوریکه شاخه های پیوندی به طرف زمین سرازیر می شوند. پیوند آن باید از نسترنهای رونده باشد. انتخاب پایه برای گلسرخ : در ایران با وجودی که انواع نسترن وحشی زیاد است و باغداران به عنوان پایه گلسرخ از آنها استفاده می نمایند معذالک این پایه های محلی یکنواخت نیستند. از یکصد پایه کاشته شده پنجاه عدد آنها قابل پیوند نمی باشند و از پنجاه عدد پیوند خورده فقط سی عدد آنها قابل فروش می باشند معذالک باغداران این پایه های غیریکنواخت را که رشد و مقاومت شان نسبت به امراض مختلف است همه پیوند زده و به فروش می رسانند و این کار به ضرر خریداران است. دانشکده کشاورزی کرج پایه هائی از خارج کشور وارد نموده که یکنواخت اند و قدرت زیادی به آن می دهند و نتیجه مطلوبی از این عمل بدست آورده اند فعلاً پایه ای که باغداران برای گلسرخ استفاده می کنند سه نوع اند:
ـ‌ ازدیاد پایه از نوع نسترن پیچ
پایه نسترن پیچ قدرتش زیاد است ولی در خاکهائیکه قبلاً در آن گلسرخ کشت نشده باشد خیلی خوب رشد می کند. پایه نسترن پیچ ریشه زیاد می دهند ، شاخه های پیوندی روی این پایه رشد زیاد دارند و در پائیز شاخه ها کاملاً نمی رسند و ممکن است سرمای زمستانه آنها را از بین ببرد بیشتر در زمینهای شنی سبک از این نوع پایه استفاده می شود. این رز بوسیله قلمه زیاد می شود این رقم چون زودتر به نتیجه می رسد مورد علاقه تولید کنندگان است ، از لحاظ خریدار نیز مناسب است زیرا بوته های پیوندی آنها قوی و شاداب هستند. تهیه خاک و کاشت گلسرخ : خاک گل سرخ قبلاً باید شخم خورده و آماده باشد ، در اینصورت کشت ‌آن آسان است. خاک را به عمق 30 سانتیمتر برمی گردانند و مقداری کود پوسیده گاوی با بیل در زیر بستر کاشت (ته گودال) پهن می نمایند و درهمان ته بیل می زنند. مقدار کود بستگی به قوت زمین و خاصیت کود دارد. اگر در زمین قبلاً کلم یا گوجه فرنگی یا ذرت بوده کود احتیاج دارد. در غیر اینصورت باندازه حجم خاک بستر کود می ریزند. عمل کودریزی و بیل زدن باید کامل باشد ، تکمه های کود را با شانه آهنی در ته بستر پهن کرده و همین موقع خرده آجر یا شن درشت مخلوط می کنند و خاک زیر را همواره می نمایند، بعد خاک مناسب روی آن ریخته شن کش می نمایند. اگر خاک زیرسنگین و سفت و خشن باشد باید بکلی آنها را درآورده بجای آن خاک مخلوط با کود ریخته و مجدداً روی خاک طبقه ای که می خواهیم گلسرخ بکاریم خاک مرغوب می ریزیم اگر بستر گلسرخ خوب زهکشی نداشته باشد یعنی آب را خوب رد نکند باید خاک زیر را درآورده و آجر ریز با سنگهای درشت ریخته (درحدود 10 ـ 15 سانتیمتر) و مخرجی باید تهیه نمایند تا آبهای زائد جمع آوری شده به خارج برود. گودی آن زمین تا حدود 60 سانتیمتر متناسب است . اگر گلسرخ در پائیز کاشته شود باید در اواخر مرداد یا شهریور عملیات زمین انجام شود اگر در بهار بخواهند عملیات کشت را انجام دهند باید در پائیز عملیات زمین انجام شود یا اوایل زمستان هر موقع زمین اجازه دهد گلسرخ هائیکه از خارج می خریم یا از خزانه خود در محل اصلی می بریم باید مراقبت های زیر در موقع کشت آنها بشود : اولاً هرگاه در روی نبات باشند بوسیله چاقو یا قیچی از ته برگ قطع شوند تا از خوردن احتمالی ساقه جلوگیری شود. ثانیاً شاخه های نرم و نارس را نیز باید از ساقه اصلی جدا کرد زیرا پس از یخبندان دیگر فایده ای ندارند. ثالثاً ریشه های له شده و خراب را باید برید. هیچوقت در خاک مرطوب و چسبناک نباید گلسرخ کاشته شود ، فقط رطوبت کمی داشته و بدست نچسبد، همچنین در موقع یخبندان نباید بوته ها را کاشت. بهترین فصل برای کاشت گلسرخ اواسط آذر می باشد ولی اگر وضعیت هوا مناسب باشد این عمل را تا اواخر اسفند می توان انجام داد. در محلهای سردسیر اگر گلسرخ را در اسفند ماه بکارند بهتر است برای کاشت پایه های خریداری شده مقداری خاک آفتاب خورده دانه ریز را مرطوب نموده ودو سطل از آن برداشه و یک مشت گرد استخوان با آن مخلوط می نمایند ، بعد چاله ای به عمق 25 و به عرض 30 سانتیمتر آماده نموده از خاک مخلوط پر می کنند ریشه های گلسرخ را در آنجا قرار می دهند بطوریکه با سطح خاک اطراف برابر باشد. ریشه ها را هرقدر ممکن است پخش کنند و روی آنرا با قدری از همان مخلوط و قدری خاک نرم و ماسه بپوشانند این عمل موجب تحریک انساج ریشه خواهد شد ، مجدداً مقداری از مخلوط خاک برداشته در اطراف بوته جای می دهند و با ملایمت لگد می کنند سپس بقیه خاک را می ریزند.
-نسترن وحشی که به طریق بذر زیاد می کنند
ـ بطریق بذر به این ترتیب که در پائیز نسترن وحشی را از باغات قدیمی جمع آوری نموده و در . . . . کوچکی (2 × 5متر) می کارند و مرتباً روی آنها را آب پاشی می نمایند. بطوریکه هم رطوبت کافی در اختیار بذر هست ، این بذر اول بهار سال بعد سبز می شوند و در اردیبهشت نهالهای کوچک را جابجا می کنند. در تمام فصل رشد ، مواظبت کامل می نماید ، در اسفند تمام بوته ها را جابجا می کنند و از خرداد سال سوم شروع به پیوند کردن بوته های پرریشه بدست می آید درصورتیکه خاک محل کاشت بذر پس از دو مرتبه جابجا شدن می توان بعد از یک مرتبه جابجا کردن پایه اقدام به پیوند نمود . 2 ـ بطریق پاجوش این کار قدیمی شده و دیگر باغداران از آن استفاده نمی کنند زیرا درصد گرفتن آنها کم است و مثل پایه بذری شاداب نیستند. مخصوصاً پاچوشهائیکه از کوهستانها بیرون می آورند. ولی اگر پاجوش از باغات جمع شود خطر نگرفتن آنها کمتر است.
ـ ازدیاد پایه از نوع نسترن پاکوتاه
نسترن پاکوتاه اغلب در زمستان برگش نمی ریزد و تا آخرین حد شیره نباتی را نگهداری می نماید یعنی تا وقتی هوا کاملاً سرد نشود شیره در جریان است ولی چون از طریق قلمه زیاد می شود و ریشه های سطحی دارد اگر روی آن پیوند بزنند بوته ای بدست می آید که قدرت بوته های دسته اول را ندارد (بوته هائیکه روی پایه نسترن وحشی بذری عمل می آیند) باین جهت اگر این پایه ها را در زمین کم آب و بی قوه بکارند در تابستان خشک مقاومت ندارند و ضعیف و کم گل خواهند شد. دلیل اینکه باغداران از این پایه استفاده می نمایند این است که زود ریشه می دهد و یک سال زودتر از نهال بذری می توانند آنرا بفروش برسانند.
ـ نسترن پاکوتاه
این رقم گلهای ریزی دارند که بطور مجتمع در راس ساقه قرار گرفته و در هر دسته تا حدود چهل گل ریز دارد. خصوصیات این نوع که خیلی پر گل است و از اردیبهشت تا آبان ماه مرتباً گل می کند مقاومتش به سرما خیلی زیاد است و بیشتر حاشیه ها را با آن تزئین می کنند ، باید دقت نمود که در حاشیه فقط از یک رنگ کاشته شود تا جلوه بیشتری نماید و از نظر نمو و قد یکنواخت باشد، این رقم بوسیله قلمه یا پیوند زیاد می شود ولی معمولاً‌ آنرا از راه قلمه زیاد می کنند. بطور خلاصه این نوع گل سرخها دارای گلهای فراوان بوده و دوره گل کرد در آنها طولانی است و مقاومت به سرمای شدید دارند و نسبتاً مقاوم به امراض آفات می باشند. برای انتخاب نسترن پاکوتاه از انواع گل درشت و آنهائیکه شاخه های متحدالشکل و یکنواخت می دهند باید استفاده کرد. ضمناً دورگی از نسترن پاکوتاه و گلسرخ پاکوتاه بدست آمده به اسم فلوری بندا که تمام خصوصیات نسترن پاکوتاه را دارد ولی گلهایش شبیه به گلسرخ معمولی یعنی تقریباً درشت می باشند ولی دسته ای گل می کنند . دسته های گل از 5 تا 10 عدد می باشد و مثل گلسرخ معمولی رشد کافی دارند و برای عرضه بسیار مناسبند و از اردیبهشت تا آخر پائیز مرتباً‌ گل دارند. گلسرخ رونده Rosac sarmentosa این رقم از جفتگیری نسترن پیچ و گلسرخ پاکوتاه بدست آمده است و از سال دوم کشت به گل می آید ولی در سال اول مقدار کمی گل دارد و دوام گل شبیه رقم اول است. این نوع برای تزئین دیوار و آلاچیق بکار می رود.
رطوبت خاک :
نوع خاک هرچه باشد پایه اساسی و صحیح برای بستر گلسرخ رطوبت است ، همانطوریکه قبلاً نیز اشاره شد باید 3 ـ 4 روز یکبار به بستر گلسرخ آب بدهند (درتابستان در خاکهای شنی رسی) ولی در خاکهای رسی 7 ـ 8 روز یکبار کافی است . منظور این است که برای تولید گل فراوان ، گلسرخ نیازمند به آب زیاد می باشد غذا را می توان به شکل قابل حل داخل نبات نمود ولی وقتی رطوبت قطع می شود غذا نمی تواند داخل نبات گردد. برای اصلاح این وضع سطح زمین باید مرطوب باشد تا ریشه های کم عمق از مواد غذایی استفاده بنمایند. اگر احیاناً آبیاری را فراموش کنیم باید متوجه باشیم که با شدت حرارت تیر و مرداد ریشه های سطحی از خشکی صدمه خواهند دید. ذخیره رطوبت تحت الارضی در اغلب خاکها منظم وتمام نشدنی است برای اینکه از تبخیر رطوبت جلوگیری کنیم باید بعد از هر آبیاری سطح بستر گلسرخ را با فوکا نرم کنیم .
در اینجا سؤالی پیش می آید که آیا این کار پرزحمت یعنی سله شکستن برای چیست با تشریح یک مثال موضوع روشن می شود. اگر دواتی را واژگون کنیم و کاغذ آب خشک کن را در زیر آن قرار دهیم آب خشک کن مرکب را بخود جذب میکند و بتدریج رطوبت نشت کرده تا به قسمتهای دیگر آب خشک کن می رود . این در نتیجه سوراخهای باریکی است که در آب خشک کن موجود است و مرکب بوسیله لوله های باریک به شکل مو جذب می گردد هر قدر این لوله های موئی شکل باریکتر باشند همانقدر نفوذ رطوبت بیشتر خواهد رفت. این عمل نظیر خاک است ، در تمام خاکها یک میزان معین خاک رس وجود دارد که از ذرات ریز درهم فشرده برای تشکیل یک جسم مجوف شبیه به کاغذ آب خشک کن ساخته شده است واین جسم لوله های ریزی دارد.
رطوبت زمین در این لوله ها صعود می کند و بزودی در سطح خاک تبخیر می شود. پس می بینیم که ذخایر آب در خاک دائماً بطرف سطح صعود می نماید و در هوا تبخیر می شود. فوکا را از این لحاظ مورد استفاده قرار می دهیم که سر این لوله ها را می شکند و مانع تبخیر رطوبت زمین می شود. گلسرخ خاک رس را دوست دارد با وجود این گلسرخ در زمین سخت و سنگلاخی زمین شنی و زمین کود دار و همینطور در هر زمین زراعتی عمل می آید. این قاعده یعنی خوبی خاک رس برای گلسرخ استثناء دارد، مثلاً پایه های وحشی برای خوب عمل آمدن و گل دادن محلهای مخصوص لازم دارد، اما معمولاً برای تهیه باغ گلسرخ خاک رسی لازم است در جائیکه رس کم باشد باید خاک را خوب تهیه کرد و کونتراد و آباد نمود موقعیکه خاک خیلی سنگین است و چسبندگی دارد و یا وقتی که خاک مرطوب است شن ـ هوموس (خاک برگ پوسیده ریز یا کود پوسیده) خاکستر چوب اضافه کنند. زمین شنی و سست ممکن است بوسیله رس اصلاح شود ، کود گاوی و آهک نیز به اصلاح زمین کمک می نماید ـ در خاک شنی ممکن است مقدار زیادی زباله مخلوط نمود برای اینکه خاک رطوبت را خوب نگهدارد در غیراینصورت خاک زود خشک می شود گلسرخ وقتی خوب عمل می آید که مقدار زیادی کود و غذای کامل داشته باشد ـ مشکل است که تمام سطح کاشت را کودریزی کامل کنیم بنابراین لازم است که قسمت تحتانی در محلی که ریشه گلسرخ قرار دارد به اندازه کافی و بقدری که قابل جذب نبات باشد تقویت کنیم ،‌اسیدیته یا الکالیته خاک برای طراوت رزها خیلی مؤثرند اگر خاک قلیائی باشد گلسرخ خوب نمی شود و اگر خنثی یا مایل به اسیدی باشد خیلی بهتر می شود. گلسرخ خیلی مایل به کود گاوی است این کود باید سیاه رنگ و یک یا دو سال در شیره خودش پوسیده شده باشد. کودهای اصطبل قدیمی برای این منظور خوب است . کود گاوی هر چند سال که مانده باشد مورد استعمال دارد در ته بستر گلسرخ زیر ردیف ریشه های گلسرخ می ریزند علاوه بر موقع کاشت همه ساله 2 ـ 3 مرتبه برای هر بوته یک سطل کودگاوی می باشند به این ترتیب رطوبت خوب نگهداری می شود . کود جوجه و مرغ خیلی قوی است ، همچنین کود سایر طیور که باید در موقع استعمال خیلی دقت نمود. باید بصورت پودر را درآورده و پای هر بوته یک مشت کوچک بپاشند. کود اسبی زود گرم شده گلسرخ را می سوزاند . کود اسبی اگر خوب پوسیده شده باشد برای سبک کردن زمین های سنگین مناسب است . کود حیوانی خیلی پوسیده بمراتب بهتر از کودهای شیمیائی می باشد. کود استخوان نیز غذای خوبی است ولی باید چند ماه قبل از کاشت به زمین داده شود تا فوائدش محسوس گردد. از استعمال کودهای شیمیائی از قبیل اسید فسفریک نیترات دو سود آهک سولفات و امونیم باید احتراز کرد مگر اینکه کسی احتیاجات زمین را خوب بشناسد فقط باید به آنها اجازه داده شود تا از این کود استفاده نمایند. خاکستر چوب به اندازه کافی پتاس دارد و بدون ضرر می توان به تمام سطح زمین داد. کود حیوانی علاوه براینکه از سفت شدن خاک جلوگیری می کند در تهویه خاک نیز کمک می نماید. کودهای مصنوعی از قبیل نیترات دوپتاس و سولفات آمونیم ممکن است در زمین های خسته نشده نتایج شگفت آوری را تولید کند این قبیل کودها نیز مانند مواد الکلی که به شخص خسته می دهند تحریک کننده ای بیش نیستند و چون آنها هم مانند سایر مواد بزودی جذب در خاک نمی شوند لذا با رسیدن باران و آب به زمین ناپدید می گردند. تجزیه خاکستر گلسرخ نشان می دهند که آهک در ریشه و ساقه تسلط دارد و در شاخ و برگ بطور زیاد مجتمع می گرددو لیکن مقدار آن در خود گل کمتر است در صورتیکه میزان پتاسیم در ساقه و برگ تا حداکثر خود به طرف گل بالا می رود. مخلوط ذیل که از تجزیه خاکستر ترکیب یافته است در اغلب خاکها نتایج عالی می دهد و باید آنها را در ماه اسفند یا بفوریت پس از انجام هرس از قرار دو کیلو ، چهارکیلو درهر صد متر مربع استعمال کرد : نیترات دوپتاس 10 جزء سولفات دوشو 12 “ سولفات دومنیزیم 8 “ سولفات دوفر 1 “ باری همیشه باید در خاطر داشت که گلسرخ جدیدی که در وهله اول کاشته می شود ممکن است بر اثر استعمال کود زیاد فاسد شود به هیچ یک از گلسرخ های کاشته شده نباید در ظرف سال اول کود اعم از طبیعی وغیره علاوه برآنچه از سابق در خاک بوده است داد. کودهائیکه در بالا ذکر شد در سال دوم پس از انجام هرس پوششی در روی سطح کرت ها باید بپاشند. آب پاشی گلسرخ : درمدت فصول خشک آبیاری لازم است اما بطور کامل باید انجام شود ، آب دادن با آب پاش خوب نیست زیرا ریشه های نرم به سطح زمین آمده و می سوزند . بهتر است آبیاری بعد از ظهر انجام شود یا صبح زود موقعیکه برگها خشک باشند و از شبنم روی آنها نمانده باشد. سفیدک بوسیله بودن آب روی برگها منتشر می شود درصورتیکه برگها مرطوب و شب سرد باشد مطمئناً سفیدک حمله می کند مگر اینکه برگها را با قارچ کش محافظت کرده باشند . رز را معمولاً روی پشته هائی می کارند که از دو طرف پشته آب بخورد ولی اگر خاک خیلی مرغوب و آباد باشد می توان گلسرخ را در کرت کاشت به این ترتیب بوته ها خیلی شاداب خواهند شد.
امراض گلسرخ
الف ) لکه سیاه رز :
از نظر اهمیت ، این مرض بعد از سفیدک مهمترین بیماری محسوب می شود و خسارات زیادی دارد. در این مرض لکه های سیاه دایره ای شکل روی برگ دیده می شود که بوسیله هاله زرد رنگی احاطه شده است ، برگهای آلوده زرد رنگ شده و زودتر از موقع خزان می کند. فرقی که این خزان با خزان واقعی برگها دارد این است که در خزان حقیقی تمام برگچه ها یکدفعه با دمبرگ اصلی می ریزند ، در صورتیکه در خزان حاصله از این مرض برگچه ها تک تک از بوته جدا می شوند. لکه ها همیشه در سطح روئی برگ مشاهده می شود. فصل شروع بیماری متغیر است ، و شدت بیماری در اواسط تابستان و آخر آن تا رسیدن فصل یخبندان است. این بیماری در مناطق شمال ایران بشدت شیوع دارد. در اغلب نواحی بخصوص روی رزهائی که در گلخانه پیوند می شوند این مرض شیوع دارد . بهترین طریق مبارزه جمع آوری برگهای آلوده و هرس شاخه های آلوده و سوزاندن آنها است . مبارزه سمپاشی بوسیله سموم گوگردی نیز توصیه می شود.
د ) بیماری ویروسی : این بیماری خیلی خطرناک است و در روی برگهای رز ایجاد لکه های سبز روشن می نماید. بطوریکه برگ را ابلق نشان می دهد. اغلب برگهای آلوده ریز مانده و در یک محل مجتمع می شوند. این بیماری بوسیله پیوندک منتقل می شود ، بنابراین از واریته های آلوده نباید پیوندک گرفت.
ب ) سفیدک :
مرضی است قارچی که برگهای جوان ، شاخه ها و غنچه ها را آلوده می نماید . در برگهای جوان آلوده برجستگی شبیه به تاول پیدا می شود و در برگهای آلوده لکه های سفید مایل به خاکستری مشاهده می گردد. و همچنین در شاخه های جوان آلوده پیچیدگی ایجاد می گردد. موقعیکه بوته زیاد آلوده می شود و مرض پیشرفته است ، برگها و شاخه ها کاملاً می پیچند. غنچه گل در اثر این بیماری باز نمی شود. در آخر فصل برگها به رنگ خاکستری تیره درمی آیند و نقاط سیاهی که عبارت از ریسه های قارچ می باشد و با ذره بین می توان آنها را دید در روی کاسبرگ و دم گل مشاهده می گردد. و دراین نقاط سیاه حاوی اسپرهای قارچ بوده که در زمستان باقی مانده و در سال بعد مجدداً به نبات حمله می نمایند. اسپر قارچ بوسیله باد منتقل می شوند. برعکس باران زیاد رشد این قارچ را به تعویق می اندازد. حرارت بالاتر از 26 درجه سانتیگراد برای رشد این قارچ مناسب نیست . در مناطقی که بارندگی کم است و مواقعی که هوا خشک است همان رطوبت برگ جوان برای رشد قارچ کافی است. تاریخ ظهور اولین علائم بیماری که در شروع سمپاشی خیلی اهمیت دارد بسته به نقاط مختلف و سالهای مختلف فرق می کند ، بطوریکه در تهران یکماه زودتر از کرج ظاهر می گردد،‌مثلاً در کرج در سال 1343 در سرمای بهارة فروردین بوته ها بر این بیماری مبتلا شدند. حساسیت گونه های مختلف به بیماری متفاوت است ، مثلاً رزهای بالارونده نسبت به سفیدک حساس تر می باشند. انواعی از گلسرخ که دارای برگهای کلفت براق می باشند تا اندازه ای باین بیماری مقاومند.
طرز جلوگیری و مبارزه با سفیدک :
مبارزه شیمیائی : …….. موقعی انجام می شود که تازه علائم سفیدک مشاهده می گردد. اغلب باغداران در ایران آشنائی به اصول پیشگیری ندارند و وقتی متوجه بیماری می شوند که روی برگها و شاخه ها کاملاً سفید شده و گیاه بکلی آلوده گردیده است. مبارزه در این موقع قارچ موجود را از بین نمی برد. پس همانطوریک گفته شد به محض مشاهده اولین علامت در بوته باید شروع به سمپاشی نمود. معمولاً سمپاشی بصورت محلول معمول می باشد. سمپاشی باید بطوری انجام شود که برگهای رز که بخصوص در اوائل فصل رشد سطحشان از یک ورقه مومی پوشیده شده است خیس شود. ترکیبات گوگردی به شرطی که ایجاد سوختگی در برگها نکند مناسب است یعنی در موقعیکه حرارت هوا زیاد نباشد از این نوع گوگرد استفاده می نمایند ولی باید این ترکیبات با مویان مخلوط شود . بطوریکه در دانشکده کشاورزی کرج آزمایش شده است سم کاراتان به نسبت یک در هزار با مویان یک در هزار نتیجه رضایتبخش داده است ولی بشرطی که در اواسط اردیبهشت هر 20 روز یکمرتبه سمپاشی تکرار شود و تا شهریور خاتمه یابد. هر چه تعداد سمپاشی بیشتر باشد آلودگی کمتر خواهد شد.
مبارزه مکانیکی : چون قارچ زمستان را به روی شاخه ها بصورت های مختلف می گذارند، می توان با حذف شاخه ها و قسمت های آلوده از ظهور مرض در سال بعد تا حدی جلوگیری کرد ، بهترین موقع برای این کار پیش از آزاد شدن اسپرها است یعنی قبل از بیدارشدن جوانه ها و همچنین برگهای خشک شده را که روی زمین ریخته شده جمع آوری نموده و بسوزانند.
آفات گلسرخ
الف ) شپشک :
این حشره به شکل پولک های خیلی ریز و مدور به رنگ سفید مایل به خاکستری روی ساقه های گلسرخ دیده می شود و در نواحی شمالی ایران زیاد مشاهده می شود در تهران و اطراف آن شپشک دیگری مخصوص درختان میوه است که اغلب به گلسرخ نیز حمله می کند. هر دو رقم شپشک با فرمول زیر دفع می شوند : پاراتین 25% 10 گرم دفن پارافین 100 گرم مویان 20 گرم آب 10 لیتر ولی اخیراً دفع شپشک با گوزایتون دو در هزار نتیجه رضایتبخش داده است سمپاشی با گوزایتون در اردیبهشت انجام می شود.
ب ) شته :
شته گلسرخ حشره ای است کوچک به رنگ سبز روشن و گاهی قهوه ای روشن که در قسمتهای نرم جوانه ها ، سطح زیربرگها ، نوک ساقه و روی ساقه های نرم گل دهنده و روی غنچه ها دیده می شود . این آفت بدلیل قدرت تولید مثل زیادی که دارد در زمان کوتاهی می تواند تمام بوته های گلسرخ را آلوده نماید ، زیرا در اوایل بهار که هوا مساعد بشود، حشره موسس از تخم خارج شده و بطریق زنده زائی تولید مثل می نمایند و این نوزادان حشرات ماده می باشند که خودبخود بدون حشره نر تولید مثل می کنند و در مدت زمان کوتاهی از یک حشره در چند نسل هزاران شته بوجود می آید . در ضمن در اواخر فصل بهار و تمام تابستان حشرات بالداری ظاهر می شوند که می توانند پرواز کرده آلودگی را انتشار دهند. این جانوران بالدار جفتگیری می نمایند و حشره زمستان را بصورت تخم می گذراند و بهار در سال بعد حشره از تخم خارج می شود. طریق مبارزه : هر چند عوامل طبیعی از قبیل باد و باران و حرارت پائین و کفشدوزک و غیره تا حدودی از شدت آفت جلوگیری می نماید ولی چون طغیان آفت زیاد است و موجب خسارت می گردد باید وسائل شیمیائی با شته مبارزه نمود. شته را با فرمول شیمیایی زیر دفع می نمایند. پاراتین Paration 25% 75 گرم آب 100 لیتر مویان 100 لیتر درصورتیکه بخواهند از نیکوتین استفاده کنند : سولفات دونیکوتین 45% 250 گرم مویان 100 “ آب 100 “‌ سم مؤثر برای شته متاسیستوکس می باشد که از محلول یک درهزار آن استفاده می شود.
طرز ازدیاد گلسرخ
1 ـ بوسیله بذر :
در قدیم ازدیاد گلسرخ بوسیله بذر مرسوم بوده است و امروز بیشتر برای تهیه واریته های جدید مورد استعمال دارد. در اینجا فقط موضوع بحث ما درباره تهیه پایه های لازم جهت گلسرخ می باشد. بذر نسترن وحشی Rosa Camia در شهریور و مهر ماه می رسد و باید در این موقع آنها را جمع آوری نمود و همه را در بشکه ای ریخته روی آن آب ریخت و چند روزی باین وضعیت می ماند تا گوشت روی بذر جدا شود ، بعد آنها را تمیز کرده و می شویند و بلافاصله استراتیفیه می نمایند و در دی و بهمن بذر را در خزانه می کارند. ممکن است بجای استراتیقیه کردن بذر و 24 ساعت تا 48 ساعت در آب نیم گرم قرارداد و در نتیجه بذر متورم می شوند و بلافاصله آنرا می کارند. اگر بذر و کشت شده مرتباً آبیاری می‌شود و بذر تازه باشد ، در سال بعد همه آنها سبز می کنند ولی اگر بذر کهنه باشد و یا اینکه رطوبت آن قطع شود ممکن است یکسال بذر در زمین مانده و سبز نکند و در سال دوم سبز شود. بوته های کوچکی که در اردیبهشت و خرداد سال بعد بدست می آید خیلی مراقبت لازم دارند ،‌ باید مرتباً اطراف آنها را سیخک زد و علفهای هرز زده را از بین برد. چون در بهار هوا مرطوب است و شبنم روی گلسرخ را می گیرد و بلافاصله آفتاب می تابد ، اغلب پایه ها مبتلا به سفیدک می شوند که باید با سموم گوگردی آنها را دفع نمود عمده مطلب این است که نگذارند برگها در اثر سفیدک و سایر امراض از بین بروند.
2 ـ بوسیله قلمه :
معمولاً اگر بخواهند بوته رز پرریشه شود بهتر است از راه پیوند آنرا زیاد نمایند. رزهائیکه با قلمه زیاد می شوند ریشه آنها سطحی است واغلب واریته ها خوب ریشه نمی کنند مگر در نواحی مرطوب شمال و دشت گرگان و گنبد کادوس که انواع گل سرخها را با قلمه زیاد می نمایند و یا اینکه در گلخانه برای تهیه گل بریده از این طریق استفاده می نمایند بهر حال برای ازدیاد گلسرخ ها می توان آنها را دو دسته نمود. دسته اول : آنهائی هستند که جهت پایه از آنها استفاده می شود مثل نسترن وحشی و یا نسترن پاکوتاه همچنین در نسترن مولتی فلورا استفاده می شود. قلمه ها را از شاخه های سال جاری که در مهر و آبان رسیده اند انتخاب می نمایند و ممکن است در اواخر پائیز و یا در نقاط سردسیر در اسفند در هوای آزاد درکرتهائی که در سطح آن ماسه ریخته اند قلمه بزنند. بهترین قلمه ها از قسمت وسط شاخه خواهد بود ، هر قلمه بایستی دارای 3 جوانه باشد. همچنین ممکن است قلمه ها را در آذرماه روی صفحه گلخانه در ماسه بکارند. دسته دوم : ازدیاد گلسرخ هیبرید بوسیله قلمه باین ترتیب است ، بعد از اینکه رز در بهار شروع گل کردن نمود می توان شروع به قلمه زدن کرد و بدین ترتیب در تمام مدتی که رز دارای گل است چه در بهار و تابستان و چه در پائیز می توان قلمه آنرا گرفت. بعد از ظاهر شدن گل یعنی درست زمانی که گل از حالت غنچه‌گی خارج شده و قبل از پژمرده شدن شاخه های حامل گل را از محل اتصال آن با شاخه سال قبل قطع می نمایند شاخه جوان دارای 5 ـ 3 سری برگ است ، شاخه را بطور مورب از بالای آخرین سری برگهای 5 تائی یا بعبارت دیگر در زیر سری برگهای سه تائی قطع می کنند. باید قلمه باندازه 50 سانتیمتر داخل خاک شود قلمه ها در گلخانه با دستگاه آب گردکن (Mist) آبپاشی می نمایند خاک مخصوص قلمه عبارت است از ماسه و خاک برگ پوسیده ، روزهای گرم تابستان که نور خورشید زیاد است روی شیشه را با دوغاب آهک می پوشانند (حداکثر حرارت 30 درجه سانتیگراد باشد) نحوه قلمه زدن در هوای آزاد باین طریق است که قلمه را بنحو بالا تهیه کرده در زیر شاسی چوبی می زنند و روی شاسی را ململ می کشند و این ململ مانع تابش شدید آفتاب می شود و بخار آب دور برگها می ماند.
مواظبت تابستانه برای گلسرخ :
زیبائی گلسرخ در باغ بستگی دارد به مواظبتی که از آن در تابستان می شود.
این مواظبتها عبارتند از :
ـ معمولاً در تابستان نباید شاخه ها را برید و اگر گل بریده لازم باشد باید در قطعه جداگانه گلسرخ را تربیت نمود و این قطعه باید خیلی آباد و کود خورده باشد تا جوانه ها مرتباً رشد نمایند.
ـ اگر خاک برگها یا کود روی بستر گلسرخ به قطر 5 سانتیمتر پهن کنیم سیخک زدن لازم نیست ولی اگر مقدور نباشد مرتباً پای بوته ها بعد از هر آبیاری سیخک بخورد و همیشه نرم نگهداری شود تا رطوبت محفوظ بماند.
ـ آب پاشی گلسرخ : همانطوریکه در بند 6 گفته شد آبیاری در تابستان بطور کامل باید انجام شود، بطوریکه ریشه ها خوب سیراب شوند و ضمناً باید دقت کرد آبیاری از 3 ـ 4 روز یک مرتبه در تابستان دیرتر نشود روی خود بوته و شاخه ها هم آب بپاشند تا طراوت خود را از دست ندهد و بخصوص موقعیکه هوا خشک است این طرز آبپاشی روی بوته باعث تولید شاخه های جدید می شود و گلهای بعدی را تامین می نماید. البته این موضوع مربوط به تابستان است ولی در بهار و پائیز که روی بوته ها را شبنم می گیرد نباید روی آنها را آبپاشی نمود.
ـ برای کمک به غنچه های تازه باید سعی نمود که شاخه ها در سال اول کاشت بریده نشوند زیرا این عمل به ضرر نهال جوان است. تعویض گلسرخ های مسن و قدیمی اغلب مشاهده شده گلسرخ هائیکه در کرتها و حاشیه های قدیمی کاشته شده اند و بیش از (8 ـ 10) سال عمر دارند خوب رشد نمی کنند و مایه دلسردی می شوند. علت این موضوع این است :
الف- در اثر آب زیاد که به بوته ها می دهند خاک لجنی شده و مانع جریان هوا می شود و بعلاوه خاک ترش و خسته شده است .
ب- بوته ها پیر شده اند، ثانیاً خاک در اثر بیل خوردن ساختمانش بهم خورده و منافذ آن بسته شده است و هوا کمتر در آن نفوذ می کند ،
ـ حذف جوانه های هرزه از پایه های پیوندی : این عمل مهمی است طرق مختلفی برای تشخیص جوانه های وحشی موجود است. یک طریق این است که خاک اطراف پایه را پس زده و جوانه ای که از خاک بیرون آمده می کنند . اگر این جوانه از زیر بوته کشیده شود می توان اطمینان کرد که وحشی است و باید بطوری این جوانه کنده شود که یک قسمت با پوست آن جدا شود ، تا جوانه های دیگر بتوانند سبز شوند. برگهای پایه وحشی معمولاً از 7 ـ 9 برگچه تشکیل شده است در صورتیکه پیوندیها معمولاً 5 برگچه دارند رنگ برگ گلسرخ وحشی روشنتر وتیغ های بیشتری دارد. اگر این برگها را نگیرند قوه حیاتی نبات از بین می رود.
ـ غنچه گیری : در اغلب از واریته های چندین غنچه روی یک ساقه قرار دارند غنچه وسطی باید نگهداری و بقیه حذف شوند درباره هیبریدهای چای غنچه های اطرافی را به فواصل زیاد حذف می کنند. البته این عمل برای تهیه گل بریده لازم است ولی بوته هائیکه در تزئینات بکار می روند احتیاج به غنچه گیری ندارند.
هر چند ممکن است نباتات کهنه و پیر را در نتیجه تقویتی که به زمین می شود به نمو وادار کنند ولی بهتر است اصولاً پایه ای که 10 سال عمر کرده دور ریخته و با تعویض خاک مجدداً نهال جوان بکارند ، البته این بستگی بخاک هم دارد ، در خاکهای رسی ریشه ها زودتر پیر می شوند چون جریان هوا در آن کم است ولی اگر شنی و رسی باشد دوام بوته زیاد است زیرا آب بهتر از خاک رد شده و جریان هوا زیاد می شود برای تجدید در کاشت باید خاک حاشیه یا کرت را بطور کلی برداشت و یا اینکه چاله کاشت را بعمق 50 ـ 60 سانتیمتر خاکش را درآورده و بجای آن خاک مرغوب آفتاب خورده بریزند. (خاک نوک قبلاً در آن نباتی کشت نشده است) چطور بوته هائیکه آبشان را از دست داده اند تازه و شاداب کنیم بوته های پیوندی که از خزانه خارج می شوند و بفروش می رسند ممکن است چند روز در راه بمانند یا اینکه بوته های پیوندی از خارج کشور می رسند و به خریداران توزیع می گردند، این بوته ها اغلب شادابی خود را از دست می دهند زیرا بسته بندی که نموده اند ممکن است خشک شودوبا بوته ها چون بهم فشرده اند درموقع حمل و نقل گرم شده باشند، در این قبیل موارد ساقه های گلسرخ چروک خورده وزنشان کم می شود زیرا رطوبت خود را از دست داده اند. این بوته ها را اگر مستقیماً در خاک بکارند سبز نمی کنند و یا خیلی دیر جوانه شان باز می شوند. برای اینکه دو مرتبه آنها را شاداب کنیم باید آنها را در گلدان کاشته یا در شاسی یا گلخانه آنها را نگهداری می داریم ، روزی چند بار روی آنها را پولوریزه می کنیم تا بوته ها شاداب شود و ریشه بدواند و پس از قوی شدن بوته ها آنها را با خاک از گلدان بیرون آورده در محل اصلی می کارند و یا اینکه بوته ها را در محل اصلی می توان کشت نمود و شاخه های اضافی و چروک خورده را حذف کرد و به روی بوته را با کلاهک کاغذی یا گلدان در وسط روز که شدت نور آفتاب زیاد است می پوشانند ، گاهی بوسیله آبپاشی روی بوته ها را رطوبت می دهند تا جوانه ها می کنند و بتدریج پوشش را از روی آنها برمی دارند.
لزوم هرس گلسرخ تا حد زیادی بواسطه نمو طبیعی آن است و می گوید در یک گلسرخ اعم از اهلی یا وحشی ملاحظه می شود که اولین شاخه قوی پس از گل دادن بغایت ضعیف می شود و شاخه قوی دیگری خیلی پائین تر از شاخه اولی و یا از پایه خود نهال بیرون می آید واکثر قسمت شیره را بزودی جذب می کند و بالاخره شاخه اصلی را دچار فرسودگی می کند و ممکن است خودش نیز متناوباً از طرف شاخه دیگری دچار همین وضعیت شود بدین طریق گلسرخی که در حالت طبیعی باشد و هرس نشود همه ساله شاخه هائی می دهد که بوسیله شاخه های جوانی که از زیر آن می رویند ضعیف می گردد. این موضوع یکی از علل عمده هرس است با توجه به مراتب بالا معموم می شود که طبیعت برای رهائی یافتن از قسمتهای نامطلوب گیاه بتدریج شاخه هائی را ضعیف می نماید و حتی شاخه های قوی نیز در محتملاً ضعیف می گردند و صدمه می بینند یا مریش می شوند. منظور باغبان این است که نهالهای سالم و خوش فرم داشته باشد و از این نهالهای سالم گلهای درشت و قابل ملاحظه و زیبا بدست آورد. برای رسیدن باین مقصود باید به طبیعت کمک کنند و اقدام به هرس نمایند. صنعت هرس عبارت از قطع کردن قطعات مختلف گلسرخ است بطریق علمی بطوریکه قوه گلسرخ را به شاخه هائی بدهیم که ممکن است از آنها بهتر استفاده نمائیم بنابراین شیره نباتی را به گلهائی برسانیم که نهایت می تواند بطور شایسته ای آنها را بپروراند. بنابراین هرس شامل دو عمل مشخص می باشد : اول : تنک نمودن یعنی چوبهای خشک و ناجور و مریض را کاملاً ببریم . دوم : کوتاه کردن شاخه های باقیمانده بطوریکه گلهای حاصله درشتر و بهتر شوند .
مواظبت زمستانه برای گلسرخ :
اغلب از واریته های گلسرخ در سرمای سخت زمستان مقاومت ندارند با گرم نگهداشتن آنها می توان نتیجه خوب گرفت .
بدترین زمستان وقتی است که هوا گرم شده و شیره نباتی به جریان بیفتد و بعد از آن سرد شده و جریان شیره متوقف شود . در اینصورت انساج نبات که در حال فعالیت بودند می میرند. برای جلوگیری از این پیش آمد بوته های گلسرخ را در پائیز خیلی دیروقت می پوشانند باید در موقع یجبندان شاخه ها خشبی باشند. اگر شاخه ها مملو از شیره باشند نمی توانند زنده بمانند زیرا درموقع بخبندان و بازشدن یخ شیره ازدیاد حجم پیدا کرده و پوست را می ترکاند و چوب زیر نمایان می شود. خشبی کردن شاخه ها را در پائیز ممکن است به وسایل زیر تسریح نمود : 1 ـ بوسیله کم آب دادن در آخر پائیز 2 ـ بوسیله متوقف کردن غذا در شهریور ماه 3 ـ بوسیله شخم زدن در پائیز عملیات بالا برای آن است که رشد پائیزه عقب بیفتد ، یکی دیگر از کارهای محافظ این است که در محلهای خیلی سرد در اولین سرمای سخت پای هر بوته را خاک به ارتفاع 15 سانتیمتر توده می نمایند، وقتی زمین یخ دارد ده سانتیمتر کاه یا کود پوسیده روی بستر می ریزند باین ترتیب نبات تا چهارده حال خواب باقی می ماند این طبقه کود پس از رفع سرمای بهاره برداشته می شود. این عمل یعنی محفوظ نگهداشتن گلسرخ با خاک و کاه و غیره در دانشکده کشاورزی برای گلسرخ های پاکوتاه عمل شده . نتیجه خوبی عاید گردیده بطوریکه سرشاخه ها را سرما از بین نبرده و جوانه ها سالم و قوی ماندند درصورتیکه آنها را نپوشانند اغلب شاخه ها سرما زده و خشک می شوند همچنین آزمایش شده پایه هائیکه در پائیز پیوند خورده اند به علت آنکه شاخه های پیوندی کوتاه و نموشان کم بوده مصادف با سرمای سخت زمستان رشدشان متوقف گردیده است. این نهالها خیلی حساس به سرما بوده و حتماً محافظت شوند و حتماً باید این بوته های ضعیف را نباید در پائیز جابجا نمود بلکه در خزانه مانده و اسفند ماه آنها را جابجا می کنند. یا اینکه در آخر پائیز آنها را از خاک بیرون آورده در گلدان قرار داده به گلخانه یا در محل محفوظی نگهداری می کنند.
اشتباهات زیادی که در هرس کردن دست می دهد عبارتند از :
ـ باقی گذاشتن شاخه های انبوه در روی بوته گلسرخ و برین آن شاخه ها بشکل متحدالشکل مثل اینکه شمشادی را هرس می نمایند
ـ باقی گذاشتن شاخه زیاد در موقع تراش و تنک کردن.
ـ هرس ضعیف درباره انواعی که هرس شدید لازم دارند.