بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از :
- محل استقرار گیاهان .
- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر
- مخزن مواد غذایی
- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه
اجزای محیط رشد :
مواد معدنی : ورمی کولیت ، پوکه ، پرلیت ، پشم سنگ
مواد آلی: پیت ، کوکوپیت ، پوست درختان ، خاک برگ ، کود دامی
کود دامی : ظرفیت تبادل کاتیونی کود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای مواد غذایی است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم ,وعناصر کم مصرف نیز می باشد. کود گاوی پوسیده بهترین نوع کود مورد استفاده در گلخانه است . کود مرغی دارایی آمونیاک بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه وبرگ صدمه می زند .
پوست درختان
پوست درختان دارای لیگنین است که تجزیه آن کند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه کردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گروتقسیم بندی می شود:
الف) Softwood Bark :
شامل مخروطیان مانند صنوبر , کاج ,سرو , نراد
و شوکران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند .
تکه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای کشت ارکیده است .
ب) Hardwood Bark
شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود که 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .
کوکوپیت
این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایرپیت ها متفاوت است و ظرفیت کاتیونی آن نیز کمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .
پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود که البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مرکز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .
خاکبرگ
خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را کمی مرطوب می کنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت که اگر این خاک برگ ها با مواد شیمیایی و علف کش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینکه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .
پیت ماس
پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداکثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد که یخ بزنداین کار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال کرد . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشک خودش آب نگهداری کند ودارای یک درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.
پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . که انواع مختلف آن عبارتند از :
Sphagnum Papillosum
Capillacearum Sphagnum
Palusre Sphagnum
ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH آن بین 3 تا 4 متغیر است - قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشک خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.
98 -80 درصد آن منافذ است که در کشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ کشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبک است (حدودا هر متر مکعب آنKg 104 است .
درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است که تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 کاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4 و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی کاربرد دارد .
پیت هوموس
از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها کمتر است – PH آن حدود 7.5 – 5 است - نیتروژن آن زیاد است .
پیت خزه نی جنگی
این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .
مواد معدنی
پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوکه زغال سنگ , بازالت ,سنگ آهک و کف آهن است که در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست کاج برای کشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر کمی کلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است که البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه کافی نیست .
پرلیت
پرلیت سلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می کند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط کشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است .
خاک رس : هدف از کاربرد آن تغییر خاصیت فیزیکی محیط کشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شکستن است , دارای منافذ کافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل کاتیونی آن بالاست .
ورمی
کولیت : ورمی کولیت یک سنگ ازجنس سیلیکات میکا است که در 1000 درجه سانتیگراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای ضخامت نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی کولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی ,تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یک محیط کشت بدون خاک محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت کرد . ورمی کولیت را نباید با خاک مخلوط کرد چون فشرده شده و باعث کاهش منافذ آن می شود .
- محل استقرار گیاهان .
- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر
- مخزن مواد غذایی
- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه
اجزای محیط رشد :
مواد معدنی : ورمی کولیت ، پوکه ، پرلیت ، پشم سنگ
مواد آلی: پیت ، کوکوپیت ، پوست درختان ، خاک برگ ، کود دامی
کود دامی : ظرفیت تبادل کاتیونی کود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای مواد غذایی است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم ,وعناصر کم مصرف نیز می باشد. کود گاوی پوسیده بهترین نوع کود مورد استفاده در گلخانه است . کود مرغی دارایی آمونیاک بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه وبرگ صدمه می زند .
پوست درختان
پوست درختان دارای لیگنین است که تجزیه آن کند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه کردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گروتقسیم بندی می شود:
الف) Softwood Bark :
شامل مخروطیان مانند صنوبر , کاج ,سرو , نراد
و شوکران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند .
تکه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای کشت ارکیده است .
ب) Hardwood Bark
شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود که 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .
کوکوپیت
این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایرپیت ها متفاوت است و ظرفیت کاتیونی آن نیز کمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .
پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود که البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مرکز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .
خاکبرگ
خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را کمی مرطوب می کنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت که اگر این خاک برگ ها با مواد شیمیایی و علف کش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینکه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .
پیت ماس
پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداکثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد که یخ بزنداین کار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال کرد . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشک خودش آب نگهداری کند ودارای یک درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.
پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . که انواع مختلف آن عبارتند از :
Sphagnum Papillosum
Capillacearum Sphagnum
Palusre Sphagnum
ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH آن بین 3 تا 4 متغیر است - قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشک خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.
98 -80 درصد آن منافذ است که در کشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ کشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبک است (حدودا هر متر مکعب آنKg 104 است .
درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است که تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 کاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4 و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی کاربرد دارد .
پیت هوموس
از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها کمتر است – PH آن حدود 7.5 – 5 است - نیتروژن آن زیاد است .
پیت خزه نی جنگی
این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .
مواد معدنی
پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوکه زغال سنگ , بازالت ,سنگ آهک و کف آهن است که در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست کاج برای کشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر کمی کلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است که البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه کافی نیست .
پرلیت
پرلیت سلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می کند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط کشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است .
خاک رس : هدف از کاربرد آن تغییر خاصیت فیزیکی محیط کشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شکستن است , دارای منافذ کافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل کاتیونی آن بالاست .
ورمی
کولیت : ورمی کولیت یک سنگ ازجنس سیلیکات میکا است که در 1000 درجه سانتیگراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای ضخامت نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی کولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی ,تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یک محیط کشت بدون خاک محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت کرد . ورمی کولیت را نباید با خاک مخلوط کرد چون فشرده شده و باعث کاهش منافذ آن می شود .
دیدگاه ها