با توجه به اینکه ورود ارقام کیوی در کشور تحت نظارت موسسه تحقیقات نهال و بذر کشور با هماهنگی FAO انجام گرفته است، لذا از بدو ورود و انتشار در سطح باغات روشهای کاشت و داشت و برداشت نیز ترویج داده شده است. این امر تاثیر مثبتی بر تولید این محصول داشته و بنابراین درحال حاضر ۹۰ % از باغات کیوی با استفاده از روشهای صحیح مستقر گردیده و میتوان گفت که درجه ۱ می‌باشند.
ارقام کیوی فروت موجود :
درختان کیوی دو پایه بوده و دارای بوته‌های نر وماده هستند. ارقام کیوی فروت موجود نتاج نهالهائی هستند که درسال ۱۹۱۰ در نیوزیلند به بار نشستند. در آن سال نهالهای بسیار زیادی از تکثیر غیرجنسی بدست آمد که از بین آنها بهترین ارقام انتخاب شده، سپس در داخـــــل توده‌های مذکور بررسیهایی بعمل آمد و مشخصات آنها تعیین و بالاخره اسامی آنها بصورت قطعی اعلام شد (Mouat,1958)، ارقام تجارتی مهم ماده عبارتند از: آبوت، آلیسون، برونو، هایوارد و مونتی و ارقام نر ماتوا و توموری. بعلت نزدیکی ژنتیکی ارقام کیوی‌فروت، اختلاف صفات آنها خیلی کم است، بنحوی که از نظر شکل ظاهری یا مشخصات ساقه، شاخه و برگ قابل تشخیص نیستند، گل دادن و باروری آنها نیز دقیقاً متمایز نیست.
ارقام ماده :
مانتی Monthy
این رقم از نظر شکل ظاهری شبیه آبوت و نسبت به ارقام فوق الذکر دیر گل تر است. درختان رقم مانتی میوه زیادی تولید می‌کنند، بنابراین نیاز مبرمی به تنک کردن دارند. طعم این میوه بعلت بالا بودن اسید استیک ترش است و به همین علت کمتر مورد علاقه باغداران شمال ایران قرار گرفته است. وزن متوسط آن در ایران ۶۸ گرم با طول ۸/۶ وعرض ۳/۴ سانتی متر گزارش شده است.
آبوت Abbott :
این رقم زود گل و زودرس بوده و پرمحصول می‌باشد. شکل میوه استوانه‌ای و اندازه آن متوسط و نسبت به دو رقم هایوارد و برونو کوچکتر بوده و روی آنرا پرزهای متراکمی پوشانده است که در موقع برداشت و حمل و نقل قسمتی از آنها ریزش می‌کند. طعم میوه خیلی شیرین بوده و میزان اسید اسکوربیک در آن نسبت به سایر ارقام غیر از آلیسون کمتر است و بخاطر صفات مذکور مورد علاقه تولیدکنندگان قرار دارد. وزن متوسط آن ۵۸ گرم، طول ۷، عرض ۴ سانتی‌متر در شمال ایران ثبت شده است.
برونو Bruno :
این رقم درسال ۱۹۲۰ توسط شخصی بنام Bruno بدست آمده است. میوه رقم برونو از میوه سایر ارقام کیوی بخاطر شکل کشیده آن که در طرف دم میوه باریکتر می‌شود بخوبی قابل تشخیص است. طول میوه در این رقم زیاد و رنگ آن قهوه‌ای تیره و پرزهای خیلی متراکم وکوتاه و زبر دارد. بیشترین اسید اسکوربیک را در میان ارقام کیوی دارد. باردهی آن خیلی زیاد است و میوه آن برای تهیه مربا، ژله و کمپوت مناسب‌تر است زیرا پوست‌گیری آن در آب سرد بخوبی و بدون لک انجام می‌شود.
بعلت مقاومت زیادی که به سرما دارد وفراوانی میزان محصول اخیراً بیشتر مورد توجه باغدارن کیوی در اطراف ساری قرار گرفته است. وزن متوسط میوه این رقم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رامسر ۷۲ گرم، طول ۷ و عرض ۳/۴ سانتی‌متر گزارش شده است.
هایواردHayward :
رقم Hayward بطور تصادفی توسط باغداری به همین نام بدست آمده و درسال ۱۹۳۴ در کالیفرنیا مورد کشت و کار قرار گرفته و بنام ایستگاه پرورش نهال آن chico نامیده شده است و محبوبترین واریته کیوی در تمام مناطق تولید است که علت آن بزرگ بودن اندازه میوه، شکل تخم مرغی و کیفیت انبار مانی بالای آن است. میوه پهن و قطور است یعنی نسبت عرض به طول آن زیاد است. ازنظر عطر و طعم نیز بهتر از ارقام دیگر بوده مقدار قند و اسید اسکوربیک آن بالا است. نسبتاً دیر گل و پرمحصول بوده و بعنوان یک رقم صادراتی پرورش می‌یابد. بنابراین به ارقام گرده دهنده دیر گل نیاز دارد که به تعداد کافی درکنار آن غرس شده باشند. وزن متوسط آن درنیوزیلند تا ۱۰۰ گرم گزارش گردیده ولی در ایران حدود ۸۴ گرم با طول ۷/۷ و عرض ۶/۴ سانتی متر گزارش شده است.
آلیسون Alisson :
این رقم شباهت زیادی به رقم آبوت دارد با این تفاوت که میوه آن کمی پهن تر است، یعنی عرض آن نسبت به طول بطور نسبی بیشتر است.گلبرگهای رقم آلیسون در کنار هم بخوبی قرار گرفته‌اند که قسمتی از هر گلبرگ، گلبرگ مجاور را می‌پوشاند وحاشیه مجعد دارند. اسیداسکوربیک آن در حد پائینی است. از آنجا که میزان تولید آن زیاد نیست، بیشتر به عنوان پایه برای تکثیر سایر ارقام کیوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رقم اولین واریته وارده به ایران بوده و وزن میوه آن حدود ۵۰ گرم است. در شمال ایران بسیار زودرس بوده و اواسط مهرماه قابل برداشت می‌باشد.
ارقام نر
درختان کیوی دو پایه بوده و دارای بوته‌های نر و ماده است. روی این اصل تعدادی از ارقام نر در دنیا بمنظور بهره‌گیری بیشتر مورد بررسی قرار گرفته و دو رقم از آنها با در نظر گرفتن کلیه شرایط اقلیمی مناطق پرورش و نوع ارقام ماده، بهتر از سایر ارقام تشخیص داده شده و انتخاب گردیده اند که عبارتند از:
توموری Tomuri :
در این رقم پرزهای پایه گل‌آذین بلند و گلها بصورت گروهای پنج‌تائی بوده و دیرتر از رقم ماتوا گل می‌کند، در نتیجه این رقم برای تلقیح واریته هایوارد که نسبتاً دیرگل اس ، مناسب می‌باشد.
ماتوا Matua :
در این رقم پرزهای پایه گل‌آذین بلند و گلها بصورت گروهی و معمولاً سه‌تائی اوایل فصل ظاهر می‌شود و دوام گلهای آن از سایر ارقام نر طولانی‌تر است. این رقم تلقیح کننده خوبی برای ارقام ماده زودرس و متوسط‌رس است و در نتیجه در مناطق تولید کیوی مورد استفاده زیادی است. همچنین این رقم از قدرت گرده‌دهی خوبی برخوردار است.
پایه های درخت کیوی :
در نیوزیلند ابتدا جهت بدست آوردن ارقام جدید از طریق بذر به تکثیر وتولید نهال کیوی اقدام گردیده و سپس از بین نهالهای بدست آمده، ارقام پرمحصول با کیفیت خوب انتخاب و تکثیر گردید. با توجه به اینکه نهالهای تولید شده از طریق بذر دارای تفرق صفات زیادی هستنـــد و میوه‌های نامرغوب تولید می‌نمایند، بعلاوه چون اختلاف ظاهری مشهودی بین نهالهای بذری نر و ماده وجود ندارد و تا سال ششم یا هفتم قابل تشخیص نمی‌باشد لذا تکثیر از طریق بذر مشکلاتی را ایجاد می‌نماید. ساده ترین روش استفاده از قلمه برای تکثیر نهال کیوی می‌باشد.
برای بدست آوردن یک نهال ریشه‌دار درصورت استفاده از قلمه غیرخشبی با روش مه‌پاش در تابستان سه ماه وقت لازم است و هرگاه قلمه خشبی در زمستان زده شود ۶ ماه طول می‌کشد، در حالیکه دستیابی به نهال پیوندی بر روی بذر حداقل یکسال و نیم طول می‌کشد. بعلاوه نهالهای حاصله از قلمه همگی از نظر صفات کیفی وکمی مشابه رقم مادری بوده و تفرق صفات نخواهند یافت. یکنواختی نهالهای حاصله، هزینه کمتر عملیات، زمان کم، آموزش آسان روش کار و جدا کردن فوری پایه های ماده از نر همگی از محاسن تکثیر با قلمه نسبت به روش پیوند یا بذر است. بنابراین در مورد کیوی پایه خاصی مورداستفاده قرار نگرفته بلکه هریک از ارقام بروش قلمه گیری براحتی تکثیر می‌شوند.
نظامهای بهره‌برداری رایج باغات میوه کیوی:
مراکز پراکندگی باغات کیوی‌فروت در نقشه پیوست مشخص گردیده است، همانطور که در این نقشه دیده می‌شود، باغات کیوی در سه استان شمالی کشور یعنی استانهای مازندران، گیلان و گلستان پراکنده می‌باشند. در سایر مناطق کشور بدلیل محدودیتهای آب وهوایی امکان کشت این محصول فراهم نیست. در ۹۰% از باغات رقم هایوارد کشت شده است. طبق بررسیهای انجام گرفته توسط سازمان‌جهادکشاورزی استان‌مازندران حــدود ۷۰-۶۰ درصد سطح زیر کشت کیوی‌فروت در این استان از باغهای با تعداد کمتر از ۲۰۰ اصله درخت تشکیل شده و ۳۰% این درختان در حیاط و باغچه منازل کشت شده‌اند.
ارقام کیوی فروت موجود :
درختان کیوی دو پایه بوده و دارای بوته‌های نر وماده هستند. ارقام کیوی فروت موجود نتاج نهالهائی هستند که درسال ۱۹۱۰ در نیوزیلند به بار نشستند. در آن سال نهالهای بسیار زیادی از تکثیر غیرجنسی بدست آمد که از بین آنها بهترین ارقام انتخاب شده، سپس در داخـــــل توده‌های مذکور بررسیهایی بعمل آمد و مشخصات آنها تعیین و بالاخره اسامی آنها بصورت قطعی اعلام شد (Mouat,1958)، ارقام تجارتی مهم ماده عبارتند از: آبوت، آلیسون، برونو، هایوارد و مونتی و ارقام نر ماتوا و توموری. بعلت نزدیکی ژنتیکی ارقام کیوی‌فروت، اختلاف صفات آنها خیلی کم است، بنحوی که از نظر شکل ظاهری یا مشخصات ساقه، شاخه و برگ قابل تشخیص نیستند، گل دادن و باروری آنها نیز دقیقاً متمایز نیست.
ارقام ماده :
مانتی Monthy
این رقم از نظر شکل ظاهری شبیه آبوت و نسبت به ارقام فوق الذکر دیر گل تر است. درختان رقم مانتی میوه زیادی تولید می‌کنند، بنابراین نیاز مبرمی به تنک کردن دارند. طعم این میوه بعلت بالا بودن اسید استیک ترش است و به همین علت کمتر مورد علاقه باغداران شمال ایران قرار گرفته است. وزن متوسط آن در ایران ۶۸ گرم با طول ۸/۶ وعرض ۳/۴ سانتی متر گزارش شده است.
آبوت Abbott :
این رقم زود گل و زودرس بوده و پرمحصول می‌باشد. شکل میوه استوانه‌ای و اندازه آن متوسط و نسبت به دو رقم هایوارد و برونو کوچکتر بوده و روی آنرا پرزهای متراکمی پوشانده است که در موقع برداشت و حمل و نقل قسمتی از آنها ریزش می‌کند. طعم میوه خیلی شیرین بوده و میزان اسید اسکوربیک در آن نسبت به سایر ارقام غیر از آلیسون کمتر است و بخاطر صفات مذکور مورد علاقه تولیدکنندگان قرار دارد. وزن متوسط آن ۵۸ گرم، طول ۷، عرض ۴ سانتی‌متر در شمال ایران ثبت شده است.
برونو Bruno :
این رقم درسال ۱۹۲۰ توسط شخصی بنام Bruno بدست آمده است. میوه رقم برونو از میوه سایر ارقام کیوی بخاطر شکل کشیده آن که در طرف دم میوه باریکتر می‌شود بخوبی قابل تشخیص است. طول میوه در این رقم زیاد و رنگ آن قهوه‌ای تیره و پرزهای خیلی متراکم وکوتاه و زبر دارد. بیشترین اسید اسکوربیک را در میان ارقام کیوی دارد. باردهی آن خیلی زیاد است و میوه آن برای تهیه مربا، ژله و کمپوت مناسب‌تر است زیرا پوست‌گیری آن در آب سرد بخوبی و بدون لک انجام می‌شود.
بعلت مقاومت زیادی که به سرما دارد وفراوانی میزان محصول اخیراً بیشتر مورد توجه باغدارن کیوی در اطراف ساری قرار گرفته است. وزن متوسط میوه این رقم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رامسر ۷۲ گرم، طول ۷ و عرض ۳/۴ سانتی‌متر گزارش شده است.
هایواردHayward :
رقم Hayward بطور تصادفی توسط باغداری به همین نام بدست آمده و درسال ۱۹۳۴ در کالیفرنیا مورد کشت و کار قرار گرفته و بنام ایستگاه پرورش نهال آن chico نامیده شده است و محبوبترین واریته کیوی در تمام مناطق تولید است که علت آن بزرگ بودن اندازه میوه، شکل تخم مرغی و کیفیت انبار مانی بالای آن است. میوه پهن و قطور است یعنی نسبت عرض به طول آن زیاد است. ازنظر عطر و طعم نیز بهتر از ارقام دیگر بوده مقدار قند و اسید اسکوربیک آن بالا است. نسبتاً دیر گل و پرمحصول بوده و بعنوان یک رقم صادراتی پرورش می‌یابد. بنابراین به ارقام گرده دهنده دیر گل نیاز دارد که به تعداد کافی درکنار آن غرس شده باشند. وزن متوسط آن درنیوزیلند تا ۱۰۰ گرم گزارش گردیده ولی در ایران حدود ۸۴ گرم با طول ۷/۷ و عرض ۶/۴ سانتی متر گزارش شده است.
آلیسون Alisson :
این رقم شباهت زیادی به رقم آبوت دارد با این تفاوت که میوه آن کمی پهن تر است، یعنی عرض آن نسبت به طول بطور نسبی بیشتر است.گلبرگهای رقم آلیسون در کنار هم بخوبی قرار گرفته‌اند که قسمتی از هر گلبرگ، گلبرگ مجاور را می‌پوشاند وحاشیه مجعد دارند. اسیداسکوربیک آن در حد پائینی است. از آنجا که میزان تولید آن زیاد نیست، بیشتر به عنوان پایه برای تکثیر سایر ارقام کیوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رقم اولین واریته وارده به ایران بوده و وزن میوه آن حدود ۵۰ گرم است. در شمال ایران بسیار زودرس بوده و اواسط مهرماه قابل برداشت می‌باشد.
ارقام نر
درختان کیوی دو پایه بوده و دارای بوته‌های نر و ماده است. روی این اصل تعدادی از ارقام نر در دنیا بمنظور بهره‌گیری بیشتر مورد بررسی قرار گرفته و دو رقم از آنها با در نظر گرفتن کلیه شرایط اقلیمی مناطق پرورش و نوع ارقام ماده، بهتر از سایر ارقام تشخیص داده شده و انتخاب گردیده اند که عبارتند از:
توموری Tomuri :
در این رقم پرزهای پایه گل‌آذین بلند و گلها بصورت گروهای پنج‌تائی بوده و دیرتر از رقم ماتوا گل می‌کند، در نتیجه این رقم برای تلقیح واریته هایوارد که نسبتاً دیرگل اس ، مناسب می‌باشد.
ماتوا Matua :
در این رقم پرزهای پایه گل‌آذین بلند و گلها بصورت گروهی و معمولاً سه‌تائی اوایل فصل ظاهر می‌شود و دوام گلهای آن از سایر ارقام نر طولانی‌تر است. این رقم تلقیح کننده خوبی برای ارقام ماده زودرس و متوسط‌رس است و در نتیجه در مناطق تولید کیوی مورد استفاده زیادی است. همچنین این رقم از قدرت گرده‌دهی خوبی برخوردار است.
پایه های درخت کیوی :
در نیوزیلند ابتدا جهت بدست آوردن ارقام جدید از طریق بذر به تکثیر وتولید نهال کیوی اقدام گردیده و سپس از بین نهالهای بدست آمده، ارقام پرمحصول با کیفیت خوب انتخاب و تکثیر گردید. با توجه به اینکه نهالهای تولید شده از طریق بذر دارای تفرق صفات زیادی هستنـــد و میوه‌های نامرغوب تولید می‌نمایند، بعلاوه چون اختلاف ظاهری مشهودی بین نهالهای بذری نر و ماده وجود ندارد و تا سال ششم یا هفتم قابل تشخیص نمی‌باشد لذا تکثیر از طریق بذر مشکلاتی را ایجاد می‌نماید. ساده ترین روش استفاده از قلمه برای تکثیر نهال کیوی می‌باشد.
برای بدست آوردن یک نهال ریشه‌دار درصورت استفاده از قلمه غیرخشبی با روش مه‌پاش در تابستان سه ماه وقت لازم است و هرگاه قلمه خشبی در زمستان زده شود ۶ ماه طول می‌کشد، در حالیکه دستیابی به نهال پیوندی بر روی بذر حداقل یکسال و نیم طول می‌کشد. بعلاوه نهالهای حاصله از قلمه همگی از نظر صفات کیفی وکمی مشابه رقم مادری بوده و تفرق صفات نخواهند یافت. یکنواختی نهالهای حاصله، هزینه کمتر عملیات، زمان کم، آموزش آسان روش کار و جدا کردن فوری پایه های ماده از نر همگی از محاسن تکثیر با قلمه نسبت به روش پیوند یا بذر است. بنابراین در مورد کیوی پایه خاصی مورداستفاده قرار نگرفته بلکه هریک از ارقام بروش قلمه گیری براحتی تکثیر می‌شوند.
نظامهای بهره‌برداری رایج باغات میوه کیوی:
مراکز پراکندگی باغات کیوی‌فروت در نقشه پیوست مشخص گردیده است، همانطور که در این نقشه دیده می‌شود، باغات کیوی در سه استان شمالی کشور یعنی استانهای مازندران، گیلان و گلستان پراکنده می‌باشند. در سایر مناطق کشور بدلیل محدودیتهای آب وهوایی امکان کشت این محصول فراهم نیست. در ۹۰% از باغات رقم هایوارد کشت شده است. طبق بررسیهای انجام گرفته توسط سازمان‌جهادکشاورزی استان‌مازندران حــدود ۷۰-۶۰ درصد سطح زیر کشت کیوی‌فروت در این استان از باغهای با تعداد کمتر از ۲۰۰ اصله درخت تشکیل شده و ۳۰% این درختان در حیاط و باغچه منازل کشت شده‌اند.
دیدگاه ها