اهمیت رعایت بهداشت در گلخانه ها و خطرات مصرف سموم گلخانه ای

ازجمله مزایای کشت های گلخانه ای میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
1- امکان تولید محصولات متنوع در زیر پوشش ، در فصول مختلف سال و اقلیم های مختلف وجود دارد.
ضرورت بهداشت در تولیدات گیاهی
2- به دلیل استفاده از سیستم های تحت فشار در مصرف آب صرفه جویی بعمل می آید .
3- کیفیت محصولات گلخانه ای به دلیل استفاده از ارقام اصلاح شده بالاست.
4- زودرسی در بازار سبزی و صیفی عامل مهمی در کسب درآمد است.
5- امکان صادرات محصولات به خارج از کشور بوجود می آید.
6- هزینه های نیروی انسانی کاهش می یابد.
سموم شیمیایی مورد استفاده در ضدعفونی بستر های گلخانه :
تا قبل از سال 1950 تولیدکنندگان محصولات گلخانه ای برای مبارزه با امراض خاکزی پس از یک یا چند دوره کشت اقدام به تعویض خاک بستر نموده که هزینه های آن زیاد ، بسیار پر زحمت و وقت گیر بوده است .
طی دهه 1950 روش های مختلف ضدعفونی خاک در گلخانه ها رایج وجایگزین تعویض خاک بسترشد.
در روش ضد عفونی خاک با مواد شیمیایی از ترکیبات شیمیایی تدخینی استفاده می شود که معمولا این ترکیبات در خاک بصورت گاز درمی آیند . این ترکیبات بسیار سمی بوده و از این رو برای استفاده از این مواد رعایت کامل موارد ایمنی و حضور کارشناس متخصص ضروری است.
این مواد شیمیایی دارای خاصیت حیات کشی بوده و بنابراین در حین ضدعفونی خاک توسط این مواد تمام ارگانیزم های موجود در خاک از بین رفته و خاک استریل می گردد . بنابراین اگر خاک پس از ضد عفونی با این مواد در معرض آلودگی مجدد قرار گیرد بدلیل فقدان موجودات مفید خاک عوامل بیمارگر بسرعت در خاک استقرار و گسترش می یابند .
مهمترین ترکیبات شیمیایی که برای ضد عفونی خاک بکا ر می روند به این شرح است :
فرمالین (Formalin): مصرف آن در اروپا و امریکا به لحاظ تاثیرات سرطان زایی ممنوع شده است و بعد از کاربرد آن نیز برای انجام مرحله کاشت باید دو تا سه هفته صبر کرد .
کلروپیکرین (Chloropicrin)یا گاز اشک آور : برای کاربرد این ماده بعد از پاشیدن روی بستر باید آن را محبوس کرد و سه روز نگه داشت و بعد از سه روز ، باید ده روز صبر نمود تا خاک تهویه شود .
متیل برماید(Methyl bromide) : ماده ای بی بو ، بسیار فرار و برای انسان بسیار سمی است و خطر عقیم شدگی را بهمراه دارد. این ماده قارچ ورتیسیلیوم را از بین نمی برد . متیل برماید علاوه بر خطراتی که در استعمال دارد به دلیل تخریب لایه ازن از سال 2003 استفاده از آن در بسیاری از موارد منسوخ شده است .
واپام (Vapam) یا متام سدیم (Metam Sodium): برای استفاده از این ماده روی خاک باید غلطک زده شود و پس از کاربرد سه تا 4 هفته زمان لازم است تا بستر کاملا آماده شود . تماس آن با پوست انسان نیز موجب ایجاد خارش می کند .
دازومت (Dazomet): شکل گرانول سم متام سدیم است که پس از استفاده می بایست مانند
متیل بروماید و واپام روی بستر با پلاستیک پوشش داده شود .
علاوه بر اینها ، خیساندن مخلوط های خاک با قارچکش هایی مانند بنومیل (Benomyl) ، ریدومیل(Ridomil) و کاپتان (Captan) ، تنها موجب کنترل بعضی از قارچ ها می شود .
در عین حال ضدعفونی بستر های گلخانه راهیست برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از آفات و عوامل بیماری زا ولی احتمال بکارگیری نابجا و غیر اصولی سموم وجود دارد . بنابراین میبایست مناسب ترین و ایمن ترین روش را انتخاب نمود تا علاوه بر ایمن بودن برای محیط زیست ، سلامت پرسنل گلخانه را نیز تامین نمود .
تجمع مواد سمی در غذا ، آب ، زمین و هوا یکی از بحث‌های روز برای سلامتی محیط زیست و بشر است ، براساس گزارشات آماری از سراسر جهان تعداد مسمومیت با سموم کشاورزی بیشتر ازپانصد هزارمورد در سال و همراه با بیش ازبیست هزار مورد مرگ می‌رسد . با توجه به اینکه اثرات خطرناک زیستی سموم در درازمدت بطور تجمعی در بدن انباشته می‌شود و صدمات وارده بر فرد ممکن است متناسب با جمع مقدار سم
دریافت شده در طول عمر باشد به همین دلیل است که خطر نادیده گرفته می‌شود.
به قول دکتر رنه بوس : انسانها طبیعتاً بیشتر متوجه بیماریهایی هستند که علائم آشکار دارند در حالی که بعضی از بدترین دشمنان ما آهسته و بی خبر به سویمان می خزند.
فاکتور مهم در مسمومیت مزمن سموم کشاورزی دارابودن تجمع طولانی مدت در بدن است و این تجمع مواد سمی در بدن در تمامی افراد به واسطه تماس مستقیم وحتی بطور غیرمستقیم از طریق غذا ، تنفس یا جذب پوستی به چشم می‌خورد.
امروزه هیچ کس به کارآیی سموم در حفاظت از محصولات زراعی شکی ندارد ،موضوع قابل بحث این است که اهمیتی که به افزایش عملکرد وسود تولید داده می شود اگر به همان اندازه به سلامت خود وشهروندان ومحیط زیست اعمال گردد جلوی بسیاری از خطرات اجباری ،ارادی و غیرارادی گرفته می‌شود.
واقعیت این است که تقریباً 90 درصد کلیه قارچ‌کشهای مورد مصرف در کشاورزی در مدلهای حیوانی سرطانزا می‌باشند هنوز این مسئله بزرگ توجه عمومی را بخود جلب نکرده است ،یک بررسی روی یازده نوع از قارچ‌کشها نشان داده است که هرچند این موادتنها10 درصد از موادشیمیائی مورد استفاده به عنوان آفت کش را در سال تشکیل می دهند ولی در کل عامل 60 درصد از سرطانهای شایع دستگاه گوارش هستند .
رعایت بهداشت در واحدهای کشت گلخانه ای
در یک واحد گلخانه ای، مهم ترین عامل برای کنترل موفقیت آمیز عوامل کاهنده تولید و کیفیت، رعایت کامل بهداشت محیط است . این امر مستلزم توجه دقیق به جزئیات قسمت های مختلف یک واحد تولیدی است. در این ارتباط، هدف اصلی همواره پیشگیری از توسعه و گسترش عوامل کاهنده تولید، از جمله آفات و عوامل بیماریزا می باشد. پیشگیری نسبت به کنترل هزینه کمتری دارد . لذا پیشگیری مقدم بر کنترل می باشد . از طرفی استفاده از سموم شیمیایی در کنترل آفات و عوامل بیماریزا به جهت باقیمانده سموم کشاورزی در تولیدات با محدودیت مواجه است .
بنابراین رعایت نکات بهداشتی در یک واحد تولیدی از اهم واجبات است که بایستی از زمان طراحی واحد گلخانه ای مدنظر قرار گیرد و در طی دوره بهره برداری نیز رعایت شود.
سموم کشاورزی کاربرد و خطرات
هرچندکنترل عامل بیماریزا ( با استفاده ازآفت کش ها) در بخش کشاورزی سودمند است ولی آفت کشها باعث ایجاد بیماری و مرگ درانسان‌ها می‌گردند،این مشکلات ناشی از شرایط مختلف تماس مستقیم و غیرمستقیم انسان با آفت‌کش‌ها می باشد.
مستعدترین افراد آنهایی هستند که در تماس مستقیم با این چنین مواد شیمیائی‌اند که همان کارگرانی هستند که در بخش کشاورزی در معرض سموم آفت کش می باشند .
کارگرانی که سموم آفت‌کش را مخلوط،حمل یا در مزرعه بکار می‌گیرند در معرض و تماس شدید آفت‌کش‌ها قرار دارند و اولین محل تماس سم در انسان پوست می باشد، اگر همین کارگران به لباس محافظ سم در زمان استفاده از مواد شیمیایی مجهز نباشند جذب آفت‌کش‌ها از طریق پوست می تواند چشمگیر و قابل ملاحظه باشد. اکثرسموم شیمیایی سرطانزاوتومورزاهستند ووجودانواع سرطانها درجوامع امروز زنگ خطری دراین زمینه است . این نوع مسمومیتها دراثرمصرف متوالی مقادیرجزئی باقیمانده سموم درموادغذایی بوجود می آیند .
اصول جلوگیری از شیوع بیماری و کنترل عوامل بیماری زا
برای کنترل بیماری های گیاهی و پیشگیری از وقوع و شیوع آنها ، عملیات سالمسازی محیط گلخانه بلافاصله پس از پایان هر دوره کشت شروع و تا پایان مرحله برداشت محصول و حتی در حین دوره ذخیره سازی محصول ادامه می یابد .
باید توجه داشت که هیچ عملیاتی بدون داشتن برنامه قابل اجرا نخواهد بود و پیش از آن نیازمند ایجاد تفکر بهداشتی نزد مدیر واحد تولیدی و آموزش آن به تمام افراد مجموعه می باشد .
بنابراین رعایت مراحلی که به اختصار نام برده میشود میتواند در جلوگیری و کنترل بیماری های گیاهی مثمر ثمر گردد :
- کنترل مواد مغذی خاک و تقویت آن
- اطمینان از عدم آلودگی گیاهان به عوامل بیماری زا طی بازدید های مستمر
- پاکسازی کامل گلخانه از بقایای کشت قبلی
- رعایت تناوب بین کشت ها و محصولات
- حذف تمامی گیاه بیمار و یا مرده و ازبین بردن قسمت های بیمارو آسیب دیده گیاه و ضدعفونی محل آن
- پاکیزه نگه داشتن ابزار و شستشوی آنها پس از هر بار استفاده با آب و سپس ضدعفونی آنها
- کنترل درجه هوا، رطوبت و نور گلخانه
- ایجاد تهویه مناسب و خوب در اطراف ساقه و برگ های گیاهان
- اطمینان از پاکیزگی و ضدعفونی بودن دست ها و کفش ها قبل از ورود به محیط کار
- آراستن و اصلاح کردن قسمت های شکسته و آسیب دیده گیاه با چاقو یا تیغ تیز و ضدعفونی شده
- ضدعفونی دایم آب آبیاری بمنظور جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا
- اجتناب از خیس کرد بوته به هنگام آبیاری
- جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان
- استفاده از لباس کار مجزا برای هر واحد گلخانه
- ضدعفونی بسترهای گلخانه ، پوشش گلخانه ،محیط پیرامون گلخانه و تمام سیستمهای موجود در آن قبل از مرحله کاشت
- کنترل تردد کارگران و بازدید کنندگان
کاربرد مواد در ضدعفونی بستر های گلخانه
غالبا کاربرد مواد ضدعفونی کننده در بستر های کاشت، یک تیمار پیشگیری کننده است که عملا محصول را از خطرات بالقوه، یعنی آفات و بیماریهایی که ممکن است محصول را تهدید نمایند ، حفاظت می‌کند. درکاربرد مواد ضدعفونی کننده ، برخلاف استفاده از سموم باید نکاتی را در نظر داشته باشیم .
یک ضدعفونی کننده مناسب بایستی دارای خصوصیات زیر باشد :
- مقرون به صرفه باشد
- نفوذ پذیری آن در سطح و منافذ مناسب باشد
- کاربرد سریع و آسان داشته باشد
- امکان هدف قراردادن یک منطقه خاص را داشته باشد
- در طیف وسیع درجه حرارت تاثیر گذار باشد
- همیشه در دسترس باشد
- برای کاربر و محیط زیست ایمن باشد
- باقیمانده سمی در تولیدات گیاهی نداشته باشد
- قابل سنجش و پایش باشد
- مقاومت میکروبی ایجاد نکند
- برروی همه میکروبها و عوامل بیماریزای گیاهی موثر باشد
در مقابل، کاربرد سموم مستلزم این است که آن ماده دارای خواص فیزیکی شیمیایی خاصی باشد، بنابراین تعداد معدودی از مواد برای مصرف مناسب هستند. علاوه بر این، کاربرد مواد به تکنیک خاص و زمانبندی مصرف نیاز دارد.
آلودگی های آب آبیاری
عوامل بیماریزای گیاهی (خصوصاً قارچ عامل مرگ گیاهچه پی تیوم) می توانند از طریق آب آبیاری منتقل شوند. بنابراین بهداشت آب و ضد عفونی آن قبل از استفاده بعنوان آبیاری بسیار با اهمیت است .استفاده از آب سالم و ضد عفونی شده، از شیوع و انتشار بسیاری از بیماریها چلوگیری بعمل می آورد.
آلودگی های ابزار و لوازم کشاورزی وباغبانی
یکی از راه های انتقال بیماری از گیاهان آلوده و بیمار به گیاهان سالم استفاده از ابزار و ادوات است. بعنوان مثال قیچی، چاقو و ابزار هرس می توانند عامل انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا به بوته های سالم باشند.
ضد عفونی ابزار آلات کاشت، داشت و برداشت قبل و در هنگام استفاده از آنها می تواند از انتقال اینگونه آلودگی ها پیشگیری نماید.
پرسیدین ماده ای ضدعفونی کننده بر پایه پراستیک اسید می باشد که با بالاترین استانداردها و کیفیت برای از بین بردن ویروسها ، باکتریها ، قارچها و دیگر عوامل میکروبی مضر فرمولاسیون و تولید می گردد که دارای تاییدیه های معتبر از مرکز علمی معتبر داخلی می باشد .
پرسیدین 15% توان از بین بردن کلیه میکروارگانیسم ها را با توجه به غلظت مصرفی و شرایط محیطی دارا است و براساس طبقه بندی EPA و FDA این ترکیب در خانواده پراکسی کامپندها و قدرت اثر استریل کنندگی، باکتری کشی، ویروس کشی، قارچ کشی و اسپورکشی قرار دارد.
آلودگی های بستر کاشت
خاک منبع آلودگی بسیاری از بیماریهاست. عوامل بیماری زایی که قادرند بدون حضور میزبان تا مدت زیادی در خاک زنده بمانند، عوامل خاکزاد نامیده می شوند (قارچ های فوزاریوم، پی تیوم، ریزدکتونیا از این گروه بشمار می روند) .
عوامل بیماریزایی که بدون حضور میزبان فقط مدت کوتاهی در خاک زنده می مانند اصطلاحاً عوامل بیماریزای حمله ور به خاک نامیده می شوند (از این گروه می توان به تمام نماتد های انگل، پاره ای از ویروس ها، بعضی باکتریهای بیماری زا و بسیاری از قارچها مانند فوما اشاره نمود).
بعضی از باکتریهای بیماریزا به علت وجود محیط مناسب (طوبت و غذای کافی) در حال تکثیر هستند ولی به دلیل اینکه موجب خسارت آنی نمی گردند به آنها اهمیت داده نمی شود ولی به دلیل اینکه موجب خسارت آنی نمی گردند به آنها اهمیت داده نمی شوند ولی وجود آنها به عنوان یک منبع بالقوه آلودگی باید مورد توجه قرار گیرد.
موارد کاربرد پرسیدین 15% گرید استاندارد
برای کنترل بیماری های گیاهی نیاز است در طی دوره رویش حتی تا زمان ذخیره سازی محصولات زراعی و باغی از بروز بیماریها جلوگیری بعمل آورده تا تولیدات دچار افت تولید و ایجاد ضایعات نگردند .
این ترکیب قابلیت استفاده در کلیه گلخانه های پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی ، تولید سبزی و صیفی جات ، پرورش قارچ های خوراکی ، نهالستان های تکثیر نهال و نیز انبار های ذخیره تولیدات زراعی و باغی را در موارد زیر دارد :
5- ضدعفونی سطوح و بستر ها قبل و بعد از کاشت
.ضد عفونی سطوح ( راهروها ، سطح داخلی پوشش گلخانه و … ) به منظور کنترل عوامل بیماریزا و جلبک زدائی .
. ضد عفونی بسترها قبل از کاشت و حذف عوامل بیماریزا .
0 ضد عفونی بسترهای کشت داده شده طی یک تناوب مشخص به منظور جلوگیری از رشد و توسعه عوامل بیماریزا .
3- ضدعفونی آب آبیاری (به منظورسالم سازی آب از عوامل بیماری زا و جلوگیری از رشد جلبک و خزه ها در بسترها و خطوط انتقال آب )
2- ضدعفونی و رسوب زدایی خطوط لوله انتقال آب
(به منظور ضد عفونی و رسوب زدایی مسیر انتقال آب آبیاری و جلبک زدائی مخازن و حوضچه های ذخیره آب )
4- ضدعفونی ابزار و لوازم کاشت ، داشت و برداشت (ضد عفونی سینی ها، جعبه ها و گلدان های کاشت ، قیچی قلمه گیری ، هرس و برداشت ، چاقوی پیوندو به منظور پاکسازی آنها از عوامل بیماریزا و جلوگیری از انتقال آلودگی ها از گیاه بیمار به گیاهان سالم )
1- ضدعفونی فضا و سطوح گلخانه ها ، سالن ها ، انبار ها و سرد خانه ها
روش تهیه منحصر به فرد پرسیدین و عدم تولید مواد مضر شیمیایی ثانویه در پروسه تولید و ناپایداری آن در محیط زیست پس از مصرف ، در مقایسه با بسیاری از ترکیبات ها ، آنرا کاندیدای مطالعات زیست سنجی و بررسی امکان جایگزینی آن به عنوان ترکیب ضد میکروارگانیسم های بیماریزا ، ساخته است.