گلخانه ها همیشه برای تولید متمرکز بسیار عالی بوده و اگر چه نیاز به سرمایه گذاری زیادی دارند اما بدلیل اینکه شرایط محیطی در آنها کاملا قابل کنترل بوده و در مصرف آب هم تا مقدار زیادی صرفه جوئی میگردد اما واسطه تولید در محیطی محدود توسعه و رشد آفات و بیماریها در آنها نیز بسیار سریع بوده و و برای کنترل آنها باید با درایت و دقت عمل کرد
علل اساسی رشد و توسعه آفات و بیماریهای مختلف در گلخانه دو عامل هستند :
اول : عدم برخورداری از گلخانه مناسب با تجهیزات مخصوص پرورش گل و گیاه
دوم : نداشتن اطلاعات علمی و تجربه کافی در خصوص آفات و بیماریهای شایع در گلخانه ها
در این مقاله سعی شده است که موارد را بطور مختصر توضیح داده و در جهت کاهش مصرف سموم راه حلهائی را ارائه نمائیم :
اول : عدم برخورداری از گلخانه مناسب با تجهیزات مخصوص پرورش گل و گیاه
در صورت استفاده از گلخانه های مدرن و اتوماتیک بسیاری از مشکلات عملیات کنترل آفات و بیماریها حل شده و در صورت برخورداری از کارشناسان خبره راحت و سریعتر کنترل اتفاق میافتد اما در گلخانه های نیمه اتوماتیک که معمولا سطح آنها کمتر از یک هکتار میباشد اگر چه اصول اولیه ساخت گلخانه در آنها رعایت شده است اما گاها بدلیل ساخت آنها در جهتهای مخالف توصیه کارشناسان باعث شده است که راندمان لازم برای اثر کیفی سموم کاهش پیدا نماید و کاهش مصرف سموم به حدی که مد نظر کارشناسان میباشد میسر نگردد بخصوص زمانی که هواکش ها در جاهای مناسب تعبیه نشده باشند و سالن از تهویه خوبی برخوردار نگردد در گلخانه های سنتی هم که تعداد زیادی در کشور موجود میباشند و بدلیل عدم رعایت اصول اولیه در آنها مبارزه با آفات و بیماریها عمدتا با مشکل مواجه میباشد
دوم : نداشتن اطلاعات علمی و تجربه کافی در خصوص آفات و بیماریهای شایع در گلخانه ها :
بر اساس مطالعات انجام شده اکثر گلخانه داران به صورت تجربی کار می کنند و در میان آنها تعداد کمی وجود دارند که شخصا با دانش روز همراه باشند، و این عدم آشنایی موجب توسعه انواع بیماریهای قارچی و همچنین حمله آفات مختلف به گلخانه ها شده است
راه حل های پیشنهادی کاهش مصرف سموم در گلخانه ها
روش اول :
بهترین و موثرترین راه برای کاهش آفات و بیماریها در سالنهای گلخانه ها و در نتیجه کاهش مصرف سم داشتن تهویه خوب با به جریان انداختن هوای اطراف گیاه است که در این رابطه باید حتما تهویه همراه با کنترل دقیق دمای شب و روزداخل گلخانه باشد متاسفانه دیده شده که گاه بخصوص در فصول گرم (بهار-تابستان) که شیوع بیماری ها بیشتر است درب گلخانه ها بازمانده و همچنین به جای استفاده از وسایل خنک کننده سالن و بکار انداختن تهویه ها برای صرفه جوئی در هزینه ها بجای آن درب گلخانه ها را باز میگذارند که این امر باعث شیوع بیشتر آفات مختلف میشود براساس تحقیقات انجام شده در کشور چنانچه در زمستان و تابستان کل هوای گلخانه را در زمان مشخص (باتوجه به حجم هوای گلخانه) جابه جا کنیم و دمای مناسب را در اختیار گیاه قرار دهیم مصرف سم برای انواع کنه، شته، ترپیس، مگس گلخانه و بیماریهای قارچی تا حدود یک پنجم کاهش پیدا می کند.
در تابستان و زمستان دو وضعیت مختلف داریم: در تابستان به علت گرما اطراف گلخانه را بازمی کنند تا جریان آرامی بوجود آید و گرمای جمع شده زیر پلاستیک گلخانه را با خود جابه جا کند، بنابراین هوای گرم و خشک وارد گلخانه می شود و جای هوای گرم و مرطوب گلخانه را می گیرد. این امر باعث ورود انواع شته ها، تریس ها، مگس گلخانه های و سایر آفات نیز می شود.
در فصول گرم سال می بایست ازسیستم خنک کننده فن و پد استفاده کنند تا نه تنها هوای مرطوب و خنک را وارد گلخانه کنند بلکه مانع از ورود هر نوع حشره و آفت به داخل سالن گردند . در زمستان وضعیت تهویه بسیار نامناسب تر است چرا که به علت سرما دربهای گلخانه کاملا بسته است و هیچ گونه جریان هوایی به داخل گلخانه ورود پیدا نمیکند وکه این امر بسیار مشکل ساز است و علاوه بر آن با توجه به سیستم های فعلی گرم کننده بخصوص در گلخانه های سنتی هوای گرم در بالای گلخانه جمع می شود و هوای سرد در پایین گلخانه در حقیقت رطوبت نسبی هوای گرم نسبت به هوای سرد پایین گلخانه کمتر است،
با توجه به کلیه موارد فوق مشاهده می شود که درزمستان برگهای انتهایی گلدانها حالت کم هوایی پیدا می کنند و رشد کنه روی آنها به سرعت صورت می گیرد و بنابراین گلخانه داران مجبورند به طور مرتب هر ۱۵ تا ۲۰ روز یکبار با سموم گران قیمت سمپاشی کنند،
از طرف دیگر برگهای پایین گیاه و اطراف گلدان دارای هوای مرطوب هستند و باعث رشد قارچهای مختلف(از قبیل فوزاریوم و …) می شود که باز هم گلخانه داران مجبورند با قار چکش های مختلف (از قبیل بنومیل و…) با شیوع بیماریهای قارچی مبارزه کنند. بنابراین هر ۱۵ روز یکبار برنامه سمپاشی جهت از بین بردن بیماریهای قارچی دارند، همچنین در زمستان به علت سکون هوای داخل گلخانه روی جدار داخل پوششی گلخانه بخار آب به صورت قطرات آب در میآید و این قطرات روی گیاه می چکداین وضعیت نیز باعث بروز بیماری در گیاه می شود اول آنکه کدر شدن پوشش گلخانه (با بخار آب) باعث کاهش عبور نور از آن شده و در نتیجه گلخانه در زمستان دچار کمبود نور و در نهایت ضعیف شدن گیاه می شود، این ضعف گیاه باعث حساسیت بیشتر آنها نسبت به آفات و بیماری ها میشود و در نتیجه مصرف سموم را بالا میبرد در شرایط نورکم، امکان بروز بیماریهای قارچی نیز بیشتر می شود.
با توضیحات کلی ارائه شده مشاهده می کنیم که چنانچه گردش هوا را در زمستان و تابستان کنترل کرده و در حد مطلوب نگه داریم نه تنها مشکلات کمتری خواهیم داشت بلکه از مزایای زیر هم استفاده میکنیم :
کاهش مصرف سم تا یک پنجم نسبت به حالت قبل از چرخش هوا
کاهش مصرف گازوئیل تا ۳۰ درصد حدود ۲۰ هزار لیتر در سال در یک گلخانه ۳۰۰۰ متر مربعی
توجه داشته باشید که اختلاف دما در شب و روز از نکات اصلی و اساسی کنترل دما در گلخانه ها می باشد .گیاهان می بایست در شب دارای دمای کمتری نسبت به روز داشته باشند. کاهش دما در شب باعث می شود شدت تنفس سلولی در گیاه کاهش پیدا می کند و در نتیجه مصرف هیدروکربن ها نیز کاهش پیدا می کنند ، این قند اضافی در روز بعد صرف تولیدات گیاهی می شوند و از افزایش رشد گیاه بین ۲۰ -۱۰ درصد را بدنبال خواهد داشت.
برای چرخش هوا در داخل گلخانه ها به طور خلاصه می بایست اقدامات زیر را انجام داد:
خرید هواکشهائی که قدرتشان مناسب با حجم گلخانه باشد و از همه مهمتر اینکه نصب آن به همراه کانال پلاستیکی در سرتاسر گلخانه صورت پذیرد
استفاده از ترموستات ویژه گلخانه که کار روشن و خاموش کردن فنها را انجام بدهد
در صورت ساخت گلخانه های جدید، ارتفاع متوسط گلخانه را بین ۵/۵ تا ۶ متر قرار دهیم.
جهت ساخت گلخانه ها بخصوص گلخانه های پرورشی(تجاری) حتما شمالی-جنوبی ساخته شود.
پیشگیری دومین راه حل پیشنهادی برای کاهش مصرف سم می باشد، این اصل یکی از نکات مهم و اساسی می باشد که با توجه به مدیریت گلخانه دار، مصرف سم می تواند به نحو چشمگیری کاهش یابد :
تمیز نگه داشتن اطراف گلخانه (زیر سکوهای پرورش و یا دیواره های گلخانه) از کلیه علفهای هرز، چون علفهای هرز یکی از عوامل مهم بقاء و انتقال آفات به گلخانه ها می باشد.
ضدعفونی کلیه وسایل، خاک(مواد بستری) و گیاه قبل از استفاده بسیار مهم میباشد متاسفانه گلخانه داران ما به اصول گندزایی یا استرلیزه قبل از هم زدن و یا تهیه خاک و نیز انتقال گیاه و نشاء به گلخانه ها به درستی آشنایی ندارند، از طرف دیگر برای ضد عفونی خاک یا مواد بستری در گلخانه مشکل اساسی وجود دارد و آن هم عدم دسترسی به دستگاه های ضدعفونی کننده یا بخار آب است بنابراین از سموم به جای بخار آب استفاده می کنند. که مصرف سموم چه برای استرلیزاسیون و چه برای نگهداری گل و گیاه بسیار بیشتر از استانداردهای معمول میباشد .
باید از تردد افراد غیر مسئول در گلخانه جلوگیری نمود چرا که لباسهای آلوده این افراد به بیماریهای گیاهی یکی دیگر از مواردی است که باعث ورود آلودگیو افزایش آن شده که طبیعتا باعث مصرف زیاد سم در گلخانه می شود،
سومین روش:
حفظ تعادل گیاه با کاهش گازهای مضر داخل سالن یکی از راه حلهای پیشنهادی است، تعادل در نور، دما، رطوبت، می تواند تعادل گیاه را حفظ کند. به طور مثال در زمستان در شرایطی که هوا ابری و نور کافی اکسیژن کافی در گلخانه وجود ندارد و از طرفی محیط داخل گلخانه وجود ندارد به علت مسدود بودن دربها گاز کربنیک زیاد میشود و در نتیجه گیاهان رشد کمتری می کنند،
در این شرایط اغلب گلخانه داران تصور می کنند با دادن کود شیمیایی می توانند این کمبود را جبران نمایند، با این تصور اقدام به کوددهی می کنند و تعادل داخل گیاه را بر هم می زنند و بافت گیاه را ظریفتر و ضعیف تر کرده باعث افزایش حساسیت گیاه به انواع آفات و بیماریها می شوند و در نتیجه مصرف سموم بالا می رود.
هنگامی که گیاه یا زراعتی در منطقه مطلوب کشت نمی شود یکی از شرایط رطوبتی، دمایی، طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع و نور تعادل آن برهم زده و در نتیجه حساسیت آن گیاه نسبت به آفت یا بیماری زیاد می شود و مصرف سموم را افزایش میدهد .
چنانچه بتوان برای در هر منطقه چند گیاه خاص مناسب همان ناحیه را توصیه کرد و خرید تضمینی را اجرا نمود در آن صورت کشاورزان از این طرح زراعی استقبال بیشتری کرده و از طرف دیگر به علت عدم تنوع گیاه در منطقه پتانسیل آفتی و بیماری کاهش می یابد و در نتیجه آفت های منطقه به چند نوع محدود می شوند، که کم شدن تعداد و نوع آفات دو مسئله مهم و اساسی برای سهولت مبارزه با آفات و بیماریها و کاهش مصرف سموم خواهد بود .:
علل اساسی رشد و توسعه آفات و بیماریهای مختلف در گلخانه دو عامل هستند :
اول : عدم برخورداری از گلخانه مناسب با تجهیزات مخصوص پرورش گل و گیاه
دوم : نداشتن اطلاعات علمی و تجربه کافی در خصوص آفات و بیماریهای شایع در گلخانه ها
در این مقاله سعی شده است که موارد را بطور مختصر توضیح داده و در جهت کاهش مصرف سموم راه حلهائی را ارائه نمائیم :
اول : عدم برخورداری از گلخانه مناسب با تجهیزات مخصوص پرورش گل و گیاه
در صورت استفاده از گلخانه های مدرن و اتوماتیک بسیاری از مشکلات عملیات کنترل آفات و بیماریها حل شده و در صورت برخورداری از کارشناسان خبره راحت و سریعتر کنترل اتفاق میافتد اما در گلخانه های نیمه اتوماتیک که معمولا سطح آنها کمتر از یک هکتار میباشد اگر چه اصول اولیه ساخت گلخانه در آنها رعایت شده است اما گاها بدلیل ساخت آنها در جهتهای مخالف توصیه کارشناسان باعث شده است که راندمان لازم برای اثر کیفی سموم کاهش پیدا نماید و کاهش مصرف سموم به حدی که مد نظر کارشناسان میباشد میسر نگردد بخصوص زمانی که هواکش ها در جاهای مناسب تعبیه نشده باشند و سالن از تهویه خوبی برخوردار نگردد در گلخانه های سنتی هم که تعداد زیادی در کشور موجود میباشند و بدلیل عدم رعایت اصول اولیه در آنها مبارزه با آفات و بیماریها عمدتا با مشکل مواجه میباشد
دوم : نداشتن اطلاعات علمی و تجربه کافی در خصوص آفات و بیماریهای شایع در گلخانه ها :
بر اساس مطالعات انجام شده اکثر گلخانه داران به صورت تجربی کار می کنند و در میان آنها تعداد کمی وجود دارند که شخصا با دانش روز همراه باشند، و این عدم آشنایی موجب توسعه انواع بیماریهای قارچی و همچنین حمله آفات مختلف به گلخانه ها شده است
راه حل های پیشنهادی کاهش مصرف سموم در گلخانه ها
روش اول :
بهترین و موثرترین راه برای کاهش آفات و بیماریها در سالنهای گلخانه ها و در نتیجه کاهش مصرف سم داشتن تهویه خوب با به جریان انداختن هوای اطراف گیاه است که در این رابطه باید حتما تهویه همراه با کنترل دقیق دمای شب و روزداخل گلخانه باشد متاسفانه دیده شده که گاه بخصوص در فصول گرم (بهار-تابستان) که شیوع بیماری ها بیشتر است درب گلخانه ها بازمانده و همچنین به جای استفاده از وسایل خنک کننده سالن و بکار انداختن تهویه ها برای صرفه جوئی در هزینه ها بجای آن درب گلخانه ها را باز میگذارند که این امر باعث شیوع بیشتر آفات مختلف میشود براساس تحقیقات انجام شده در کشور چنانچه در زمستان و تابستان کل هوای گلخانه را در زمان مشخص (باتوجه به حجم هوای گلخانه) جابه جا کنیم و دمای مناسب را در اختیار گیاه قرار دهیم مصرف سم برای انواع کنه، شته، ترپیس، مگس گلخانه و بیماریهای قارچی تا حدود یک پنجم کاهش پیدا می کند.
در تابستان و زمستان دو وضعیت مختلف داریم: در تابستان به علت گرما اطراف گلخانه را بازمی کنند تا جریان آرامی بوجود آید و گرمای جمع شده زیر پلاستیک گلخانه را با خود جابه جا کند، بنابراین هوای گرم و خشک وارد گلخانه می شود و جای هوای گرم و مرطوب گلخانه را می گیرد. این امر باعث ورود انواع شته ها، تریس ها، مگس گلخانه های و سایر آفات نیز می شود.
در فصول گرم سال می بایست ازسیستم خنک کننده فن و پد استفاده کنند تا نه تنها هوای مرطوب و خنک را وارد گلخانه کنند بلکه مانع از ورود هر نوع حشره و آفت به داخل سالن گردند . در زمستان وضعیت تهویه بسیار نامناسب تر است چرا که به علت سرما دربهای گلخانه کاملا بسته است و هیچ گونه جریان هوایی به داخل گلخانه ورود پیدا نمیکند وکه این امر بسیار مشکل ساز است و علاوه بر آن با توجه به سیستم های فعلی گرم کننده بخصوص در گلخانه های سنتی هوای گرم در بالای گلخانه جمع می شود و هوای سرد در پایین گلخانه در حقیقت رطوبت نسبی هوای گرم نسبت به هوای سرد پایین گلخانه کمتر است،
با توجه به کلیه موارد فوق مشاهده می شود که درزمستان برگهای انتهایی گلدانها حالت کم هوایی پیدا می کنند و رشد کنه روی آنها به سرعت صورت می گیرد و بنابراین گلخانه داران مجبورند به طور مرتب هر ۱۵ تا ۲۰ روز یکبار با سموم گران قیمت سمپاشی کنند،
از طرف دیگر برگهای پایین گیاه و اطراف گلدان دارای هوای مرطوب هستند و باعث رشد قارچهای مختلف(از قبیل فوزاریوم و …) می شود که باز هم گلخانه داران مجبورند با قار چکش های مختلف (از قبیل بنومیل و…) با شیوع بیماریهای قارچی مبارزه کنند. بنابراین هر ۱۵ روز یکبار برنامه سمپاشی جهت از بین بردن بیماریهای قارچی دارند، همچنین در زمستان به علت سکون هوای داخل گلخانه روی جدار داخل پوششی گلخانه بخار آب به صورت قطرات آب در میآید و این قطرات روی گیاه می چکداین وضعیت نیز باعث بروز بیماری در گیاه می شود اول آنکه کدر شدن پوشش گلخانه (با بخار آب) باعث کاهش عبور نور از آن شده و در نتیجه گلخانه در زمستان دچار کمبود نور و در نهایت ضعیف شدن گیاه می شود، این ضعف گیاه باعث حساسیت بیشتر آنها نسبت به آفات و بیماری ها میشود و در نتیجه مصرف سموم را بالا میبرد در شرایط نورکم، امکان بروز بیماریهای قارچی نیز بیشتر می شود.
با توضیحات کلی ارائه شده مشاهده می کنیم که چنانچه گردش هوا را در زمستان و تابستان کنترل کرده و در حد مطلوب نگه داریم نه تنها مشکلات کمتری خواهیم داشت بلکه از مزایای زیر هم استفاده میکنیم :
کاهش مصرف سم تا یک پنجم نسبت به حالت قبل از چرخش هوا
کاهش مصرف گازوئیل تا ۳۰ درصد حدود ۲۰ هزار لیتر در سال در یک گلخانه ۳۰۰۰ متر مربعی
توجه داشته باشید که اختلاف دما در شب و روز از نکات اصلی و اساسی کنترل دما در گلخانه ها می باشد .گیاهان می بایست در شب دارای دمای کمتری نسبت به روز داشته باشند. کاهش دما در شب باعث می شود شدت تنفس سلولی در گیاه کاهش پیدا می کند و در نتیجه مصرف هیدروکربن ها نیز کاهش پیدا می کنند ، این قند اضافی در روز بعد صرف تولیدات گیاهی می شوند و از افزایش رشد گیاه بین ۲۰ -۱۰ درصد را بدنبال خواهد داشت.
برای چرخش هوا در داخل گلخانه ها به طور خلاصه می بایست اقدامات زیر را انجام داد:
خرید هواکشهائی که قدرتشان مناسب با حجم گلخانه باشد و از همه مهمتر اینکه نصب آن به همراه کانال پلاستیکی در سرتاسر گلخانه صورت پذیرد
استفاده از ترموستات ویژه گلخانه که کار روشن و خاموش کردن فنها را انجام بدهد
در صورت ساخت گلخانه های جدید، ارتفاع متوسط گلخانه را بین ۵/۵ تا ۶ متر قرار دهیم.
جهت ساخت گلخانه ها بخصوص گلخانه های پرورشی(تجاری) حتما شمالی-جنوبی ساخته شود.
پیشگیری دومین راه حل پیشنهادی برای کاهش مصرف سم می باشد، این اصل یکی از نکات مهم و اساسی می باشد که با توجه به مدیریت گلخانه دار، مصرف سم می تواند به نحو چشمگیری کاهش یابد :
تمیز نگه داشتن اطراف گلخانه (زیر سکوهای پرورش و یا دیواره های گلخانه) از کلیه علفهای هرز، چون علفهای هرز یکی از عوامل مهم بقاء و انتقال آفات به گلخانه ها می باشد.
ضدعفونی کلیه وسایل، خاک(مواد بستری) و گیاه قبل از استفاده بسیار مهم میباشد متاسفانه گلخانه داران ما به اصول گندزایی یا استرلیزه قبل از هم زدن و یا تهیه خاک و نیز انتقال گیاه و نشاء به گلخانه ها به درستی آشنایی ندارند، از طرف دیگر برای ضد عفونی خاک یا مواد بستری در گلخانه مشکل اساسی وجود دارد و آن هم عدم دسترسی به دستگاه های ضدعفونی کننده یا بخار آب است بنابراین از سموم به جای بخار آب استفاده می کنند. که مصرف سموم چه برای استرلیزاسیون و چه برای نگهداری گل و گیاه بسیار بیشتر از استانداردهای معمول میباشد .
باید از تردد افراد غیر مسئول در گلخانه جلوگیری نمود چرا که لباسهای آلوده این افراد به بیماریهای گیاهی یکی دیگر از مواردی است که باعث ورود آلودگیو افزایش آن شده که طبیعتا باعث مصرف زیاد سم در گلخانه می شود،
سومین روش:
حفظ تعادل گیاه با کاهش گازهای مضر داخل سالن یکی از راه حلهای پیشنهادی است، تعادل در نور، دما، رطوبت، می تواند تعادل گیاه را حفظ کند. به طور مثال در زمستان در شرایطی که هوا ابری و نور کافی اکسیژن کافی در گلخانه وجود ندارد و از طرفی محیط داخل گلخانه وجود ندارد به علت مسدود بودن دربها گاز کربنیک زیاد میشود و در نتیجه گیاهان رشد کمتری می کنند،
در این شرایط اغلب گلخانه داران تصور می کنند با دادن کود شیمیایی می توانند این کمبود را جبران نمایند، با این تصور اقدام به کوددهی می کنند و تعادل داخل گیاه را بر هم می زنند و بافت گیاه را ظریفتر و ضعیف تر کرده باعث افزایش حساسیت گیاه به انواع آفات و بیماریها می شوند و در نتیجه مصرف سموم بالا می رود.
هنگامی که گیاه یا زراعتی در منطقه مطلوب کشت نمی شود یکی از شرایط رطوبتی، دمایی، طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع و نور تعادل آن برهم زده و در نتیجه حساسیت آن گیاه نسبت به آفت یا بیماری زیاد می شود و مصرف سموم را افزایش میدهد .
چنانچه بتوان برای در هر منطقه چند گیاه خاص مناسب همان ناحیه را توصیه کرد و خرید تضمینی را اجرا نمود در آن صورت کشاورزان از این طرح زراعی استقبال بیشتری کرده و از طرف دیگر به علت عدم تنوع گیاه در منطقه پتانسیل آفتی و بیماری کاهش می یابد و در نتیجه آفت های منطقه به چند نوع محدود می شوند، که کم شدن تعداد و نوع آفات دو مسئله مهم و اساسی برای سهولت مبارزه با آفات و بیماریها و کاهش مصرف سموم خواهد بود .:
دیدگاه ها