شکار ، تکثیر و پرورش کرم خاکی و کاربرد آن در کشاورزی
کرم خاکی یکی از غذاهای زنده با پروتئین مناسب است که بسیاری از ماهیان آبزی دانی با دیدن آن خوشحال می شوند .
همچنین حتما شنیده اید که ماهیان ، صید قلابی می شوند که طعمه آن کرم باشد !
از این گذشته کرم خاکی یکی از قدیمی ترین غذاهای زنده مورد استفاده آبزیان است .
گزارشهایی وجود دارد که استفاده از کرم خاکی در غذای بسیاری از ماهیان در زمان تولید مثل ، باعث موفقیت تکثیر ماهی می شود .
گفتنی ها در مورد کرم خاکی بسیار زیاد است ولی من به همین مقدار بسنده می کنم .
در این نوشته روش شکار (صید) ، پرورش و تکثیر کرم خاکی را آنگونه که در منزل انجام پذیر باشد را برایتان بازگو می کنم .
سیستماتیک کرم خاکی
پیش از هر چیز باید بگویم که واژه کرم خاکی اصولا یک عنوان عمومی است .
به بیان دیگر به هر کرمی که در خاک زیست کند کرم خاکی می گویند .
اما کرم خاکی معمولی قرمز رنگی که در باغچه ها یافت می شود و احتمالن چند عکسی از آن را در کتاب های علوم دوره دبستان یا راهنمایی دیده اید ، دارای نام علمی Lumbricus terrestris می باشد
کرم خاکی معمولی یا لومبریکوس ترس تریس ، در فایلوم یا شاخه Annelida (آنلیدا) یا کرمهای حلقوی جای دارد .
گفتنش خالی از لطف نیست که واژه Annelus در لاتین به معنی حلقه کوچک است .
کرم خاکی معمولی در زیر رده الیگوکتا یا کم تاران دسته بندی می شود .
کرم های این زیر رده در هر حلقه تعداد کمی تار دارند .
نام عمومی کرم خاکی:
همان طور که همه شما می دانید نام عمومی کرم خاکی ، کرم خاکی است .
چرا ؟
چون در خاک به سر می برد . به همین سادگی .
در انگلستان به آن Common Earthworm (کرم خاکی معمولی) و Earthworm (کرم خاکی) می گویند .
در آمریکای شمالی و نیوزیلند آن را Night crawlers (کرم شب خز ) می نامند .
در کانادا به آن dew-worm (کرم شبنم ؟ ) گفته می شود .
این کرم همچنین دارای نامهایی چون : Rain worm (کرم باران) ، Night walkers (کرم شب گرد ) ، Angle worm (کرم قلاب) ، Fishing worm (کرم ماهی گیری) ، Garden worm (کرم باغچه) ، Ground worm (کرم زمین) ، Red worm (کرم قرمز) ، lob worm و ... می گویند .
ریخت و کالبد شناسی کرم خاکی«
بدن کرم خاکی استوانه ای و در دو انتها نازک است .
سطح شکمی پهن و رنگ پریده است ولی سطح پشتی تیره تر است .
بدن یک کرم بالغ از 80 تا 100 حلقه تشکیل شده .
هرچند که کرم خاکی سر چندان مشخصی ندارد ، دهان آن در حلقه اول قرار دارد .
مخرج کرم خاکی بیضی شکل و به طور عمودی در حلقه آخر قرار دارد .
در هر حلقه از بدن کرم به جز حلقه اول و حلقه آخر ، 4 جفت تار موی ابریشم مانند وجود دارد . هر تار عبارت از یک میله کیتینی نوک تیز است که در یک کیسه اپیدرمی مخصوص واقع در درون دیواره بدن جای گرفته است .
کرم می تواند به وسیله ماهیچه های منقبض کننده ، تار را در هر جهت حرکت داده و یا جلو و عقب بکشد .
این تارها در زمانی که کرم در سوراخش قرار دارد و یا روی زمین حرکت می کند مانند گیره یا میخ عمل می نماید .
دستگاه گوارش کرم خاکی از قسمت های زیر تشکیل گردیده :
1 – دهان و حفره دهانی که در حلقه های 1 تا 3 امتداد دارد .
2 – حلق که در حلقه های 4 و 5 است و باعث نرم شدن غذا می شود .
3 – مری که در حلقه های 6 تا 14 کشیده شده و دارای سه جفت غده های آهکی برای خنثی نمودن اسیدهای آلی موجود در غذای خورده شده است .
4 – چینه دان بزرگ با دیواره نازک که وظیفه ذخیره غذا را دارد .
5 – سنگدان در حلقه های 17 تا 18 بوده و دارای دیواره های عضلانی ضخیم و محکم با لایه داخلی از کوتیکول است . غذای انبار شده در چینه دان به کمک سنگ ریزه های موجود در سنگ دان عضلانی تکه تکه و خرد می شود .
6 – روده که تا مخرج ادامه دارد و جایگاه جذب مواد گوارش یافته است .
7 – مخرج .
شبیه ساز بسیار زیبای غذا خوردن کرم خاکی
دستگاه گوارش کرم خاکی دارای آنزیم های پپسین ، تریپسین ، لیپاز ، سلولاز و آمیلاز است .
شرح گردش خون کرم ربطی به مطلب این نوشته ندارد فقط باید گفت که 5 رگ اصلی ممتد در طول بدن و 5 جفت قلب در حلقه های 7 تا 11 این کرم دیده می شود .
در این گونه معمولا روی حلقه های31 تا 37 بر آمدگی غده ای مشخصی به نام کمربند تناسلی Clitellum ( کلایتلوم) دیده می شود .
کمربند تناسلی ماده سازنده پیله یا موکوس مخصوص را که محتوی تخم است ترشح می کند .
گزارش شده که خشکسالی باعث می شود که کرم خاکی کمربند تناسلیش را از دست بدهد که البته پس از مناسب شدن شرایط دوباره رشد خواهد کرد .
همچنین گویا کرمهای بسیار پیر هم کمربند تاسلی خود را از دست می دهند .
طول عمر کرم خاکی را از یک تا 8 سال برآورد کرده اند .
گفته می شود که بخشهایی از بدن کرم خاکی قدرت ترمیم داشته و در صورت تخریب شدن دوباره رشد می کنند .
شکار کرم خاکی:
برای پرورش و تکثیر کرم خاکی ابتدا باید آن را جمع آوری یا شکار(صید) نمود .
یکی از راه های جمع آوری کرم خاکی ، گرفتن چند عدد کرم درشت و مولد از فروشگاه های فروش طعمه زنده برای ماهی گیری یا یکی از دوستان است .
جمع آوری کرم خاکی از محیط طبیعی معمولا در شب های بهار موفق تر است .
این کرمها در شب از سوراخ های خود خارج می شوند و به گردش می پردازند .
برای همین به آنها شب خز یا شب گرد می گویند .
با داشتن یک چراغ قوه و با رعایت سکوت می توان شب هنگام ، کرمها را در باغچه ، بر روی زمین یا در لایه های نزدیک به سطح جستجو کرد .
شانس این عمل به ویژه زمانی که در هنگام غروب به گیاهان باغ خود آب داده باشید دوچندان می شود .
یادتان باشد نور قوی و ارتعاش زیاد باعث فراری دادن کرمها می شود .
اگر چراغ قوه تان دارای نور قوی یا زننده ای است می توانید روی آن را با کاغذ های مات بپوشانید تا از تابش نورش بکاهید .
همچنین مشخص شده که کرم های خاکی نسبت به نور قرمز بی توجه هستند .
پس می توانید از فیلتر های نور قرمز استفاده کنید .
خوب ! اگر نمی خواهید شب های خود را با جستجوی کرم خاکی به هدر بدهید چاره ای جز صید این کرم ندارید .
یادتان باشد که فصل بهار بهترین فصل شکار کرم خاکی (و بسیاری از جانوران) است .
1- ساده ترین روش این است که بخشی از زمینی را که می دانیم دارای کرم خاکی است را آب ببندیم . پس از کم و بیش 15 دقیقه کرم ها به سطح زمین می آیند .
این کار معمولا به هنگام غروب جواب بهتری می دهد چون به علت خنکی هوا کرمها در لایه های نزدیک سطح به سر می برند و با خیس شدن زمین ، سریع تر بیرون می آیند .
2 – در این روش زمینی که دارای کرم خاکی است را مرطوب می کنند و سپس یک پارچه متقال پهن می کنند و تفاله چایی روی پارچه می ریزند . کرمها پس از مدتی روی پارچه جمع می شوند .
3 – در این روش آب را با غلظت 55/0 % فرمالین مخلوط کرده و روی زمین می ریزیم .
بوی فرمالین سبب می شود که کرمها زودتر از زمین خارج شوند .
4 – در این روش زمین را مرطوب می کنیم سپس یک تکه چوب نسبتا کلفت (الوار) را در خاک نرم زمین فرو می کنیم و به آن ضربه می زنیم یا مثلا آن را اره می کنیم . در اثر این ارتعاشات ، کرمها از مخفی گاه خود خارج می شوند .
5 – در این روش که در اصل صید الکتریکی کرم خاکی است ، از یک میله فولادی به قطر 5 میلی متر و با دسته عایق استفاده می کنیم . این میله باید به برق با ولتاژ 220 و شدت جریان 3 – 5 آمپر وصل شود . سپس میله را در زمینی که مرطوب است فرو می کنیم . با اتصال جریان ، کرم ها از خاک بیرون می آیند .
سالهاست که در دنیا دستگاه های برقی متنوعی برای صید کرم خاکی به بازار وارد شده اند که برخی از آنها با باطری – مثل باطری ماشین – کار می کنند (یک نمونه از آنها در ابتدای فیلم سینمایی گودزیلا نشان داده شده ) .
پرورش کرم خاکی
به طور کلی برای پرورش کرم خاکی نیاز به وسایل زیر است :
جعبه نگهداری کرم خاکی :
این جعبه (کرم دانی) بستگی به اهداف پرورش دهنده دارد . از یک جعبه کفش تا مخازن بزرگ پلاستیکی (یا سیمانی ) برای نگهداری کرمها استفاده می شود .
معمولا از جعبه هایی با ابعاد 30*30*90 استفاده می شود .
بیشینه خاک درون این جعبه ها 15 تا 20 سانتی متر است زیرا در غیر این صورت کرمها از جعبه خارج می شوند .
جعبه باید دارای در پوش باشد تا هم مانع نفوذ نور شود و هم از کاهش رطوبت خاک جلو گیری کند .
اگر از جعبه های پلاستیکی استفاده می کنید ، سوراخی برای خروج آب اضافی در مواقع لازم و همچنین سوراخی برای جریان هوا در آن ایجاد کنید .
جعبه های چوبی معمولا این مشکل را ندارند ولی بهتر است که قبل از خاک ریزی ، دیواره های آن را با پارافین یا موم در مقابل هدر رفتن رطوبت ، عایق کنید .
جعبه باید در جایی قرار بگیرد که رطوبت و دمای آن قابل کنترل باشد .
تا جایی که ممکن است باید از تابش مستقیم نور مهر به کرم دانی جلوگیری نمود .
نور شدید ، سرمای زیاد ، ضربه و ارتعاش ، کاهش رطوبت و .. از عواملی است که کرمها را وادار می کند که به عمق خاک بروند .
از لحاظ تراکم در هر متر مربع می توان حدود 100 عدد کرم خاکی را جا داد .
برخی منابع نیز عدد وزنی نیم تا یک کیلو گرم کرم خاکی در هر متر مربع را ذکر می کنند.
بستر پرورش کرم خاکی:
معمولا بهترین گزینه برای یک تولید خانگی ، مخلوط خاک برگ و شن ریز است .
گاهی از مخلوط خاک و شن و برگ درختان اشاره می شود که تکرار همان جمله بالاست.
آنچه مسلم است مقدار رس در این بستر پرورشی یا Bed باید در کمترین مقدار ممکن باشد .
به بیان دیگر ؛ هرگز از رس استفاده نکنید !
خاک مورد استفاده باید نرم باشد تا کرم ها به آسانی بتوانند در آن رفت و آمد کنند و هوا نیز بتواند به سادگی به آن نفوذ کند .
برای تهیه چنین خاکی ، آن را الک می کنند .
یکی از نکات کلیدی در پرورش کرم خاکی ، مرطوب نگهداشتن خاک است .
فراموش نکنید که اگر بیش از اندازه آب بکار ببرید ، کرم ها خفه می شوند .
می توانید از افشانه ها یا آب پاش ها برای مرطوب نگهداشتن خاک استفاده کنید .
رطوبت خاک باید حدود 25 تا 30 % باشد .
رطوبت بیش از 35% و کمتر از 13% باعث توقف تخم گذاری کرمها می شود .
p.H خاک هم در حد طبیعی و خنثی (6/5 تا 3/8 ) است .
بیشتر منابع اروپایی دمای مناسب پرورش کرم خاکی را 18 درجه سانتی گراد اعلام کرده اند اما اینجانب تا 26 درجه سانتی گراد هم بدون مشکل پرورش داده ام .
تغذیه کرم خاکی :
گزارش شده که با خاک برگ و شن به تنهایی می توان برای چند ماه کرم ها را زنده نگه داشت . زیرا کرم ها مواد قابل استفاده خاک برگ را جذب می کنند .
کرم ها می توانند تقریبا از دور ریز آشپز خانه ای تمامی سبزیجات تغذیه کنند .
تکه های هندوانه ، تکه های پرتقال یا سایر مرکبات ، برگ های خارجی کلم یا کاهو ، تفاله چایی ، تکه های سیب زمینی پخته و سیب درختی ، چغندر ، هویج و لوبیا پخته و ... حتی پوسته تخم مرغ !
تمامی گیاهان و سبزیجات را می توان پس از حدود 35 دقیقه پختن به عنوان غذا به کرمها پیشکش نمود .
همچنین می توانید چند نوع گیاه و مواد مختلف را پخته و با هم مخلوط کنید و غذایی تر کیبی به کرمهای خاکی بدهید .
به عنوان سایر مواد غذایی می توان از انواع کودهای حیوانی (مثلا کود گاوی یا گوسفندی ) ، نان (بربری) خیس شده ، سویا ، آرد و مخمر نیز سود جست .
یکی از بهترین غذا ها استفاده از غذای ماهی (پولکی یا پلت) مرطوب شده است .
نباید به کرمها زیاد غذا داد زیرا نخست اینکه غذای اضافی در خاک مانده و گند می کند و ضمن رشد قارچها ممکن است باعث ایجاد بوی بد هم بشود و اگر جعبه شما در باغچه باشد همین بو ممکن است باعث گرد آمدن بسیاری حیوانات بدجنس مثل زنبور ها و موش ها به آن دوروبر شود .
به خصوص از دادن گوشت به کرمهای خاکی باید پرهیز نمود زیرا هم مورد تغذیه کرم قرار نمی گیرد و هم بوی گند بیشتری تولید می کند .
دلیل دیگر که تربیتی است اینکه غذادادن زیاد باعث می شود کرم هایتان لوس بشوند .
برای دادن غذا به کرمها شیار هایی در میان خاک جعبه ایجاد و غذا را به داخل آن شیار ها می ریزند .
اگر غذایتان پخته و مانند پوره شده است می توانید از وسایل مخصوصی که با آنها خامه را روی کیک می ریزند استفاده کنید .
پس از این حتما باید روی غذا را با خاک پوشاند تا دیر تر فاسد شود .
کرم ها طی مدت 3 تا 4 روز دور غذا جمع می شوند و شروع به خوردن می کنند .
جفت گیری و تولید مثل کرم خاکی
کرم های خاکی جاندارانی Hermaphrodit (یعنی الهه دو شاخه) یا نرماده هستند .
یعنی هر جاندار در بدن خود هم گامت نر (اسپرم) تولید می کند و هم گامت ماده (تخمک) .
از طرف دیگر اسپرم های یک کرم خاکی ، نمی تواند تخمک های خودش را بارور کند و برای باروری به فرد دیگری از گونه خود نیاز دارد .
برای همین به کرمهای خاکی از لحاظ تولید مثلی ، هرم آفرودیت دیگر لقاح یا نر ماده دگر بارور گفته می شود .
در سطح بدن کرم خاکی سوراخ هایی به غیر از دهان و مخرج وجود دارد که برخی از آنها در تولید مثل نقش دارند .
- چهار سوراخ کوچک مربوط به جایگاه اسپرمی یا جام نطفه ای که به طور جانبی در شیارهای میان حلقه 9-10 و 10-11 واقع است .
- سوراخهای تخم بر یا اوویدوکت به صورت زوج در سطح شکمی در حلقه 14 .
- سوراخهای مجاری اسپرمی زوج با لبه های متورم در سطح شکمی حلقه 15 .
همچنین هر کرم خاکی 2 جفت بیضه (کوچک و بزرگ) و یک جفت تخمدان دارد .
کرمهای خاکی در قسمت بیشتر سال تولید مثل می کنند ولی حداکثر فعالیت تکثیری آنها در هوای گرم و مرطوب است .
جفت گیری معمولا در شب صورت گرفته و به 2 یا 3 ساعت وقت نیازمند است .
دو کرم خاکی از سوراخ خود خارج شده و سطح شکمی قدامیشان را نزدیک هم می آورند به طوری که امتداد قرار گیری سر در آنها در جهت مخالف هم قرار داشته باشد .
یعنی اگر سر یک کرم به سمت مشرق است ، سر کرمی که می خواهد با او جفت گیری کند به سمت مغرب خواهد بود .
در این زمان ، کمربند تناسلی (حلقه 31 تا 37 ) هر کرم به حلقه های 7 تا 12 دیگری محکم می چسبد .
سپس هر کرم لوله گلی به دور خودش تولید می کند که حلقه های 9 تا 36 را می پوشاند .
سپس هر کرم از طریق یک جفت شیار اسپرمی که از حلقه 15 تا کمربند تناسلی کشیده می شود به کرم دیگر اسپرم منتقل می کند .
بعد از این کرم ها از هم جدا می شوند .
بعدا هر کرم پیله های (cocoons) محتوی تخم تولید می کند .
اندازه پیله ها در کرم خاکی معمولی 7 تا 5 میلی متر است و هر کدام دارای چندین تخم است که گویا فقط یکی از آنها به ثمر می رسد .
پیله ها به شکل قطره اشک و به رنگ نارنجی یا قهوه ای هستند .
معمولا 3 هفته تا یک ماه طول می کشد تا تخم به کرم تبدیل شود و این مدت وابسته به دما و رطوبت است .
همچنین حدودا 2 ماه طول می کشد تا کرم ها بالغ شوند .
پس از این مدت زمان برداشت کرم ها رسیده است .
برداشت کرم خاکی
یک روش پیچیده برداشت کرم این است که خاک مو جود در جعبه ها را در یک ظرف فلزی بریزیم ، سپس از بالا به سطح خاک نور بتابانیم و حرارت بدهیم ( دما نباید بیش از 25 تا 29 درجه باشد زیرا تخم ها را از بین می برد) و از طرف دیگر زیر ظرف را سرد کنیم .
از آنجا که کرم ها از نور و گرمای زیاد فراری هستند به سمت ته ظرف آهنی می روند .
خاک رویی را بر می داریم و کرم ها را که در ته ظرف جمع شده اند را جدا می کنیم .
این کار را چند بار با خاک هر جعبه تکرار می کنیم تا مطمئن شویم که بیشتر کرمها را گرفته ایم .
روش دوم این است که آستینها را بالا زده و از الک برای جدا کردن کرم از خاک استفاده کنیم . به همین سادگی .
نکته بسیار مهم در این قسمت این است که خاک اضافه را نباید دور ریخت زیرا پر از تخم و نوزاد کرم خاکی است و بهترین بستر برای شروع پرورش دوباره است !
فرآوری کرم خاکی
برای عمل آوری کرم های برداشت شده می توان چند پیشنهاد را مطرح نمود :
1 – یک راه این است که کرم ها را تمیز کرده و بشوییم و در لای پارچه تمیزی در دمای 3 تا 4 درجه (یخچال) نگهداری کنیم تا متابولیسم آنها پایین بیاید .
با این کار می توان کرمها را چند روزی تازه و زنده نگه داشت و به صورت درسته یا تکه شده به ماهیان خوراند .
2 – روش دیگر این است که کرمها را تکه کنیم و خشک کنیم . مثل گاماروس که در بازار است . (موجودات کوچک و میگو مانند که به رنگ قهوه ای روشن در پلاستیکهای کوچک به فروش می رسد ) .
3 – روش بعدی انجماد و خشک کردن کرمهاست . مانند همان کاری که با توبیفکس می کنند .
4 – این روش که محصول آن بسیار با ارزش است تولید آرد کرم خاکی نام دارد .
در این روش باید کرم ها را خشک و سپس آسیاب نمود .
5 – روش آخر ؛ غنی سازی کرم خاکی زنده با آنتی بیوتیکها و مواد مفید دیگر است که خودم روی طرح غنی سازی کرم خاکی با امگا 3 کار می کنم .
کرم خاکی یکی از غذاهای زنده با پروتئین مناسب است که بسیاری از ماهیان آبزی دانی با دیدن آن خوشحال می شوند .
همچنین حتما شنیده اید که ماهیان ، صید قلابی می شوند که طعمه آن کرم باشد !
از این گذشته کرم خاکی یکی از قدیمی ترین غذاهای زنده مورد استفاده آبزیان است .
گزارشهایی وجود دارد که استفاده از کرم خاکی در غذای بسیاری از ماهیان در زمان تولید مثل ، باعث موفقیت تکثیر ماهی می شود .
گفتنی ها در مورد کرم خاکی بسیار زیاد است ولی من به همین مقدار بسنده می کنم .
در این نوشته روش شکار (صید) ، پرورش و تکثیر کرم خاکی را آنگونه که در منزل انجام پذیر باشد را برایتان بازگو می کنم .
سیستماتیک کرم خاکی
پیش از هر چیز باید بگویم که واژه کرم خاکی اصولا یک عنوان عمومی است .
به بیان دیگر به هر کرمی که در خاک زیست کند کرم خاکی می گویند .
اما کرم خاکی معمولی قرمز رنگی که در باغچه ها یافت می شود و احتمالن چند عکسی از آن را در کتاب های علوم دوره دبستان یا راهنمایی دیده اید ، دارای نام علمی Lumbricus terrestris می باشد
کرم خاکی معمولی یا لومبریکوس ترس تریس ، در فایلوم یا شاخه Annelida (آنلیدا) یا کرمهای حلقوی جای دارد .
گفتنش خالی از لطف نیست که واژه Annelus در لاتین به معنی حلقه کوچک است .
کرم خاکی معمولی در زیر رده الیگوکتا یا کم تاران دسته بندی می شود .
کرم های این زیر رده در هر حلقه تعداد کمی تار دارند .
نام عمومی کرم خاکی:
همان طور که همه شما می دانید نام عمومی کرم خاکی ، کرم خاکی است .
چرا ؟
چون در خاک به سر می برد . به همین سادگی .
در انگلستان به آن Common Earthworm (کرم خاکی معمولی) و Earthworm (کرم خاکی) می گویند .
در آمریکای شمالی و نیوزیلند آن را Night crawlers (کرم شب خز ) می نامند .
در کانادا به آن dew-worm (کرم شبنم ؟ ) گفته می شود .
این کرم همچنین دارای نامهایی چون : Rain worm (کرم باران) ، Night walkers (کرم شب گرد ) ، Angle worm (کرم قلاب) ، Fishing worm (کرم ماهی گیری) ، Garden worm (کرم باغچه) ، Ground worm (کرم زمین) ، Red worm (کرم قرمز) ، lob worm و ... می گویند .
ریخت و کالبد شناسی کرم خاکی«
بدن کرم خاکی استوانه ای و در دو انتها نازک است .
سطح شکمی پهن و رنگ پریده است ولی سطح پشتی تیره تر است .
بدن یک کرم بالغ از 80 تا 100 حلقه تشکیل شده .
هرچند که کرم خاکی سر چندان مشخصی ندارد ، دهان آن در حلقه اول قرار دارد .
مخرج کرم خاکی بیضی شکل و به طور عمودی در حلقه آخر قرار دارد .
در هر حلقه از بدن کرم به جز حلقه اول و حلقه آخر ، 4 جفت تار موی ابریشم مانند وجود دارد . هر تار عبارت از یک میله کیتینی نوک تیز است که در یک کیسه اپیدرمی مخصوص واقع در درون دیواره بدن جای گرفته است .
کرم می تواند به وسیله ماهیچه های منقبض کننده ، تار را در هر جهت حرکت داده و یا جلو و عقب بکشد .
این تارها در زمانی که کرم در سوراخش قرار دارد و یا روی زمین حرکت می کند مانند گیره یا میخ عمل می نماید .
دستگاه گوارش کرم خاکی از قسمت های زیر تشکیل گردیده :
1 – دهان و حفره دهانی که در حلقه های 1 تا 3 امتداد دارد .
2 – حلق که در حلقه های 4 و 5 است و باعث نرم شدن غذا می شود .
3 – مری که در حلقه های 6 تا 14 کشیده شده و دارای سه جفت غده های آهکی برای خنثی نمودن اسیدهای آلی موجود در غذای خورده شده است .
4 – چینه دان بزرگ با دیواره نازک که وظیفه ذخیره غذا را دارد .
5 – سنگدان در حلقه های 17 تا 18 بوده و دارای دیواره های عضلانی ضخیم و محکم با لایه داخلی از کوتیکول است . غذای انبار شده در چینه دان به کمک سنگ ریزه های موجود در سنگ دان عضلانی تکه تکه و خرد می شود .
6 – روده که تا مخرج ادامه دارد و جایگاه جذب مواد گوارش یافته است .
7 – مخرج .
شبیه ساز بسیار زیبای غذا خوردن کرم خاکی
دستگاه گوارش کرم خاکی دارای آنزیم های پپسین ، تریپسین ، لیپاز ، سلولاز و آمیلاز است .
شرح گردش خون کرم ربطی به مطلب این نوشته ندارد فقط باید گفت که 5 رگ اصلی ممتد در طول بدن و 5 جفت قلب در حلقه های 7 تا 11 این کرم دیده می شود .
در این گونه معمولا روی حلقه های31 تا 37 بر آمدگی غده ای مشخصی به نام کمربند تناسلی Clitellum ( کلایتلوم) دیده می شود .
کمربند تناسلی ماده سازنده پیله یا موکوس مخصوص را که محتوی تخم است ترشح می کند .
گزارش شده که خشکسالی باعث می شود که کرم خاکی کمربند تناسلیش را از دست بدهد که البته پس از مناسب شدن شرایط دوباره رشد خواهد کرد .
همچنین گویا کرمهای بسیار پیر هم کمربند تاسلی خود را از دست می دهند .
طول عمر کرم خاکی را از یک تا 8 سال برآورد کرده اند .
گفته می شود که بخشهایی از بدن کرم خاکی قدرت ترمیم داشته و در صورت تخریب شدن دوباره رشد می کنند .
شکار کرم خاکی:
برای پرورش و تکثیر کرم خاکی ابتدا باید آن را جمع آوری یا شکار(صید) نمود .
یکی از راه های جمع آوری کرم خاکی ، گرفتن چند عدد کرم درشت و مولد از فروشگاه های فروش طعمه زنده برای ماهی گیری یا یکی از دوستان است .
جمع آوری کرم خاکی از محیط طبیعی معمولا در شب های بهار موفق تر است .
این کرمها در شب از سوراخ های خود خارج می شوند و به گردش می پردازند .
برای همین به آنها شب خز یا شب گرد می گویند .
با داشتن یک چراغ قوه و با رعایت سکوت می توان شب هنگام ، کرمها را در باغچه ، بر روی زمین یا در لایه های نزدیک به سطح جستجو کرد .
شانس این عمل به ویژه زمانی که در هنگام غروب به گیاهان باغ خود آب داده باشید دوچندان می شود .
یادتان باشد نور قوی و ارتعاش زیاد باعث فراری دادن کرمها می شود .
اگر چراغ قوه تان دارای نور قوی یا زننده ای است می توانید روی آن را با کاغذ های مات بپوشانید تا از تابش نورش بکاهید .
همچنین مشخص شده که کرم های خاکی نسبت به نور قرمز بی توجه هستند .
پس می توانید از فیلتر های نور قرمز استفاده کنید .
خوب ! اگر نمی خواهید شب های خود را با جستجوی کرم خاکی به هدر بدهید چاره ای جز صید این کرم ندارید .
یادتان باشد که فصل بهار بهترین فصل شکار کرم خاکی (و بسیاری از جانوران) است .
1- ساده ترین روش این است که بخشی از زمینی را که می دانیم دارای کرم خاکی است را آب ببندیم . پس از کم و بیش 15 دقیقه کرم ها به سطح زمین می آیند .
این کار معمولا به هنگام غروب جواب بهتری می دهد چون به علت خنکی هوا کرمها در لایه های نزدیک سطح به سر می برند و با خیس شدن زمین ، سریع تر بیرون می آیند .
2 – در این روش زمینی که دارای کرم خاکی است را مرطوب می کنند و سپس یک پارچه متقال پهن می کنند و تفاله چایی روی پارچه می ریزند . کرمها پس از مدتی روی پارچه جمع می شوند .
3 – در این روش آب را با غلظت 55/0 % فرمالین مخلوط کرده و روی زمین می ریزیم .
بوی فرمالین سبب می شود که کرمها زودتر از زمین خارج شوند .
4 – در این روش زمین را مرطوب می کنیم سپس یک تکه چوب نسبتا کلفت (الوار) را در خاک نرم زمین فرو می کنیم و به آن ضربه می زنیم یا مثلا آن را اره می کنیم . در اثر این ارتعاشات ، کرمها از مخفی گاه خود خارج می شوند .
5 – در این روش که در اصل صید الکتریکی کرم خاکی است ، از یک میله فولادی به قطر 5 میلی متر و با دسته عایق استفاده می کنیم . این میله باید به برق با ولتاژ 220 و شدت جریان 3 – 5 آمپر وصل شود . سپس میله را در زمینی که مرطوب است فرو می کنیم . با اتصال جریان ، کرم ها از خاک بیرون می آیند .
سالهاست که در دنیا دستگاه های برقی متنوعی برای صید کرم خاکی به بازار وارد شده اند که برخی از آنها با باطری – مثل باطری ماشین – کار می کنند (یک نمونه از آنها در ابتدای فیلم سینمایی گودزیلا نشان داده شده ) .
پرورش کرم خاکی
به طور کلی برای پرورش کرم خاکی نیاز به وسایل زیر است :
جعبه نگهداری کرم خاکی :
این جعبه (کرم دانی) بستگی به اهداف پرورش دهنده دارد . از یک جعبه کفش تا مخازن بزرگ پلاستیکی (یا سیمانی ) برای نگهداری کرمها استفاده می شود .
معمولا از جعبه هایی با ابعاد 30*30*90 استفاده می شود .
بیشینه خاک درون این جعبه ها 15 تا 20 سانتی متر است زیرا در غیر این صورت کرمها از جعبه خارج می شوند .
جعبه باید دارای در پوش باشد تا هم مانع نفوذ نور شود و هم از کاهش رطوبت خاک جلو گیری کند .
اگر از جعبه های پلاستیکی استفاده می کنید ، سوراخی برای خروج آب اضافی در مواقع لازم و همچنین سوراخی برای جریان هوا در آن ایجاد کنید .
جعبه های چوبی معمولا این مشکل را ندارند ولی بهتر است که قبل از خاک ریزی ، دیواره های آن را با پارافین یا موم در مقابل هدر رفتن رطوبت ، عایق کنید .
جعبه باید در جایی قرار بگیرد که رطوبت و دمای آن قابل کنترل باشد .
تا جایی که ممکن است باید از تابش مستقیم نور مهر به کرم دانی جلوگیری نمود .
نور شدید ، سرمای زیاد ، ضربه و ارتعاش ، کاهش رطوبت و .. از عواملی است که کرمها را وادار می کند که به عمق خاک بروند .
از لحاظ تراکم در هر متر مربع می توان حدود 100 عدد کرم خاکی را جا داد .
برخی منابع نیز عدد وزنی نیم تا یک کیلو گرم کرم خاکی در هر متر مربع را ذکر می کنند.
بستر پرورش کرم خاکی:
معمولا بهترین گزینه برای یک تولید خانگی ، مخلوط خاک برگ و شن ریز است .
گاهی از مخلوط خاک و شن و برگ درختان اشاره می شود که تکرار همان جمله بالاست.
آنچه مسلم است مقدار رس در این بستر پرورشی یا Bed باید در کمترین مقدار ممکن باشد .
به بیان دیگر ؛ هرگز از رس استفاده نکنید !
خاک مورد استفاده باید نرم باشد تا کرم ها به آسانی بتوانند در آن رفت و آمد کنند و هوا نیز بتواند به سادگی به آن نفوذ کند .
برای تهیه چنین خاکی ، آن را الک می کنند .
یکی از نکات کلیدی در پرورش کرم خاکی ، مرطوب نگهداشتن خاک است .
فراموش نکنید که اگر بیش از اندازه آب بکار ببرید ، کرم ها خفه می شوند .
می توانید از افشانه ها یا آب پاش ها برای مرطوب نگهداشتن خاک استفاده کنید .
رطوبت خاک باید حدود 25 تا 30 % باشد .
رطوبت بیش از 35% و کمتر از 13% باعث توقف تخم گذاری کرمها می شود .
p.H خاک هم در حد طبیعی و خنثی (6/5 تا 3/8 ) است .
بیشتر منابع اروپایی دمای مناسب پرورش کرم خاکی را 18 درجه سانتی گراد اعلام کرده اند اما اینجانب تا 26 درجه سانتی گراد هم بدون مشکل پرورش داده ام .
تغذیه کرم خاکی :
گزارش شده که با خاک برگ و شن به تنهایی می توان برای چند ماه کرم ها را زنده نگه داشت . زیرا کرم ها مواد قابل استفاده خاک برگ را جذب می کنند .
کرم ها می توانند تقریبا از دور ریز آشپز خانه ای تمامی سبزیجات تغذیه کنند .
تکه های هندوانه ، تکه های پرتقال یا سایر مرکبات ، برگ های خارجی کلم یا کاهو ، تفاله چایی ، تکه های سیب زمینی پخته و سیب درختی ، چغندر ، هویج و لوبیا پخته و ... حتی پوسته تخم مرغ !
تمامی گیاهان و سبزیجات را می توان پس از حدود 35 دقیقه پختن به عنوان غذا به کرمها پیشکش نمود .
همچنین می توانید چند نوع گیاه و مواد مختلف را پخته و با هم مخلوط کنید و غذایی تر کیبی به کرمهای خاکی بدهید .
به عنوان سایر مواد غذایی می توان از انواع کودهای حیوانی (مثلا کود گاوی یا گوسفندی ) ، نان (بربری) خیس شده ، سویا ، آرد و مخمر نیز سود جست .
یکی از بهترین غذا ها استفاده از غذای ماهی (پولکی یا پلت) مرطوب شده است .
نباید به کرمها زیاد غذا داد زیرا نخست اینکه غذای اضافی در خاک مانده و گند می کند و ضمن رشد قارچها ممکن است باعث ایجاد بوی بد هم بشود و اگر جعبه شما در باغچه باشد همین بو ممکن است باعث گرد آمدن بسیاری حیوانات بدجنس مثل زنبور ها و موش ها به آن دوروبر شود .
به خصوص از دادن گوشت به کرمهای خاکی باید پرهیز نمود زیرا هم مورد تغذیه کرم قرار نمی گیرد و هم بوی گند بیشتری تولید می کند .
دلیل دیگر که تربیتی است اینکه غذادادن زیاد باعث می شود کرم هایتان لوس بشوند .
برای دادن غذا به کرمها شیار هایی در میان خاک جعبه ایجاد و غذا را به داخل آن شیار ها می ریزند .
اگر غذایتان پخته و مانند پوره شده است می توانید از وسایل مخصوصی که با آنها خامه را روی کیک می ریزند استفاده کنید .
پس از این حتما باید روی غذا را با خاک پوشاند تا دیر تر فاسد شود .
کرم ها طی مدت 3 تا 4 روز دور غذا جمع می شوند و شروع به خوردن می کنند .
جفت گیری و تولید مثل کرم خاکی
کرم های خاکی جاندارانی Hermaphrodit (یعنی الهه دو شاخه) یا نرماده هستند .
یعنی هر جاندار در بدن خود هم گامت نر (اسپرم) تولید می کند و هم گامت ماده (تخمک) .
از طرف دیگر اسپرم های یک کرم خاکی ، نمی تواند تخمک های خودش را بارور کند و برای باروری به فرد دیگری از گونه خود نیاز دارد .
برای همین به کرمهای خاکی از لحاظ تولید مثلی ، هرم آفرودیت دیگر لقاح یا نر ماده دگر بارور گفته می شود .
در سطح بدن کرم خاکی سوراخ هایی به غیر از دهان و مخرج وجود دارد که برخی از آنها در تولید مثل نقش دارند .
- چهار سوراخ کوچک مربوط به جایگاه اسپرمی یا جام نطفه ای که به طور جانبی در شیارهای میان حلقه 9-10 و 10-11 واقع است .
- سوراخهای تخم بر یا اوویدوکت به صورت زوج در سطح شکمی در حلقه 14 .
- سوراخهای مجاری اسپرمی زوج با لبه های متورم در سطح شکمی حلقه 15 .
همچنین هر کرم خاکی 2 جفت بیضه (کوچک و بزرگ) و یک جفت تخمدان دارد .
کرمهای خاکی در قسمت بیشتر سال تولید مثل می کنند ولی حداکثر فعالیت تکثیری آنها در هوای گرم و مرطوب است .
جفت گیری معمولا در شب صورت گرفته و به 2 یا 3 ساعت وقت نیازمند است .
دو کرم خاکی از سوراخ خود خارج شده و سطح شکمی قدامیشان را نزدیک هم می آورند به طوری که امتداد قرار گیری سر در آنها در جهت مخالف هم قرار داشته باشد .
یعنی اگر سر یک کرم به سمت مشرق است ، سر کرمی که می خواهد با او جفت گیری کند به سمت مغرب خواهد بود .
در این زمان ، کمربند تناسلی (حلقه 31 تا 37 ) هر کرم به حلقه های 7 تا 12 دیگری محکم می چسبد .
سپس هر کرم لوله گلی به دور خودش تولید می کند که حلقه های 9 تا 36 را می پوشاند .
سپس هر کرم از طریق یک جفت شیار اسپرمی که از حلقه 15 تا کمربند تناسلی کشیده می شود به کرم دیگر اسپرم منتقل می کند .
بعد از این کرم ها از هم جدا می شوند .
بعدا هر کرم پیله های (cocoons) محتوی تخم تولید می کند .
اندازه پیله ها در کرم خاکی معمولی 7 تا 5 میلی متر است و هر کدام دارای چندین تخم است که گویا فقط یکی از آنها به ثمر می رسد .
پیله ها به شکل قطره اشک و به رنگ نارنجی یا قهوه ای هستند .
معمولا 3 هفته تا یک ماه طول می کشد تا تخم به کرم تبدیل شود و این مدت وابسته به دما و رطوبت است .
همچنین حدودا 2 ماه طول می کشد تا کرم ها بالغ شوند .
پس از این مدت زمان برداشت کرم ها رسیده است .
برداشت کرم خاکی
یک روش پیچیده برداشت کرم این است که خاک مو جود در جعبه ها را در یک ظرف فلزی بریزیم ، سپس از بالا به سطح خاک نور بتابانیم و حرارت بدهیم ( دما نباید بیش از 25 تا 29 درجه باشد زیرا تخم ها را از بین می برد) و از طرف دیگر زیر ظرف را سرد کنیم .
از آنجا که کرم ها از نور و گرمای زیاد فراری هستند به سمت ته ظرف آهنی می روند .
خاک رویی را بر می داریم و کرم ها را که در ته ظرف جمع شده اند را جدا می کنیم .
این کار را چند بار با خاک هر جعبه تکرار می کنیم تا مطمئن شویم که بیشتر کرمها را گرفته ایم .
روش دوم این است که آستینها را بالا زده و از الک برای جدا کردن کرم از خاک استفاده کنیم . به همین سادگی .
نکته بسیار مهم در این قسمت این است که خاک اضافه را نباید دور ریخت زیرا پر از تخم و نوزاد کرم خاکی است و بهترین بستر برای شروع پرورش دوباره است !
فرآوری کرم خاکی
برای عمل آوری کرم های برداشت شده می توان چند پیشنهاد را مطرح نمود :
1 – یک راه این است که کرم ها را تمیز کرده و بشوییم و در لای پارچه تمیزی در دمای 3 تا 4 درجه (یخچال) نگهداری کنیم تا متابولیسم آنها پایین بیاید .
با این کار می توان کرمها را چند روزی تازه و زنده نگه داشت و به صورت درسته یا تکه شده به ماهیان خوراند .
2 – روش دیگر این است که کرمها را تکه کنیم و خشک کنیم . مثل گاماروس که در بازار است . (موجودات کوچک و میگو مانند که به رنگ قهوه ای روشن در پلاستیکهای کوچک به فروش می رسد ) .
3 – روش بعدی انجماد و خشک کردن کرمهاست . مانند همان کاری که با توبیفکس می کنند .
4 – این روش که محصول آن بسیار با ارزش است تولید آرد کرم خاکی نام دارد .
در این روش باید کرم ها را خشک و سپس آسیاب نمود .
5 – روش آخر ؛ غنی سازی کرم خاکی زنده با آنتی بیوتیکها و مواد مفید دیگر است که خودم روی طرح غنی سازی کرم خاکی با امگا 3 کار می کنم .
دیدگاه ها