طاعون نشخوارکنندگان کوچک
مقدمه
طاعون نشخوارکنندگان کوچک بیماری عفونی مهلک و بسرعت منتشرشونده ویروسی می باشد که مشخصه آن شروع ناگهانی علائم افسردگی، تب، ترشحات چشم و بینی، زخم در دهان و بوی بد دهان،تنفس نامنظم و سرفه، اسهال بدبو و مرگ می باشد. این بیماری به نام P.P.R نیز معروف است که مخفف نام لاتین آن می باشد. ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک با ویروس طاعون گاوی و سرخک انسان ارتباط نزدیکی دارد. نشخوارکنندگان وحشی نیز از جمله آهو و بز کوهی منبع این ویروس قرار می گیرند و این موضوع اغلب در مبارزه با این بیماری اختلال ایجاد می کند.
گاو و خوک به ویروس حساسند اما منشاء آلودگی برای حیوانات دیگر قرار نمی گیرند.
انتقال و انتشار بیماری
ترشحات چشم، بینی و دهان، مدفوع آبکی حاوی مقادیر زیادی از ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک می باشد. هنگام سرفه و عطسه ریزقطره های عفونی در هوا منتشر می شود. این ریزقطره ها توسط سایر دامها استنشاق می شود و منجر به آلودگی آنها می شود. هرچند تماس بین دامها مهمترین راه انتقال بیماری می باشد اما گمان می رود ترشحات و تراوشات عفونی آبشخورها،آخورها و بستر را آلوده ساخته آنها را به منبع آلودگی تبدیل می نماید ولی ویروس این بیماری برای مدت طولانی خارج از بدن میزبان زنده نمی ماند. در میادین دام که دامها از نقاط مختلف برای فروش آورده می شوند تماس نزدیک بین دامها خطر انتقال و انتشار بیماری را افزایش می دهد. در مراکز پرواربندی با سیستم متراکم نیز احتمال انتقال بیماری بیشتر است.
ظهور بیماری درگله
وقتی بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک برای اولین بار در یک منطقه اتفاق می افتد ممکن است تب بالا همراه با افسردگی شدید و مرگ وقوع یابد پیش از آنکه علائم بالینی دیگر مشاهده شود. گرچه گوسفند و بز حساس به عفونت با ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک هستند و ممکن است علائم بیماری را نشان دهند، لیکن همیشه بطور همزمان مبتلا نمی شوند. در نواحی بومی بیماری، اغلب دامهای مبتلا و تلف شده بالای 4 ماه تا 24 ماه سن دارند. تاریخچه ظهور بیماری بصورت بالینی می تواند با نقل و انتقال اخیر دام، تجمع گوسفند و بز با سنین مختلف در یک مکان، تغییر در جایگاه و تغذیه دامها، تماس دامهای گله با گوسفند و بزهایی که برای فروش به بازار برده می شوند، تغییرات آب و هوایی مانند آب و هوای گرم و مرطوب،فصل خشک،دوره سرما، تماس با دامهای کوچرو از طریق چرا، آب و یا جایگاه، تغییر در سیستم دامپروری مثلا" افزایش تراکم در ارتباط باشد.
علائم بالینی بیماری
دوره کمون بیماری 5-4 روز می باشد و بدنبال آن تب 41-40 درجه شروع می شود و دامهای مبتلا به طور واضح افسرده و خواب آلود بنظر می رسند. موهای بدن، بخصوص در نژادهای موکوتاه بحالت سیخ شده بوده و ظاهر پف کرده به دام می دهند. پیش از این مرحله ریزش ترشحات آبکی از چشمها، بینی و دهان شروع شده و بعلت عفونت های ثانویه این ترشحات غلیظ، زردرنگ و بدبو می شوند. ترشحات، پوزه و موهای زیر چشم را مرطوب کرده و پس از خشک شدن باعث چسبندگی پلک و انسداد سوراخهای بینی و در نتیجه اشکال در تنفس می شود. یک یا دو روز بعد از شروع تب، پوشش مخاطی دهان و چشمها بشدت قرمزرنگ می شود. سپس بعلت از بین رفتن بافت پوششی، نواحی خاکستری رنگ کوچک ته سوزنی بر روی لثه ها، کام، لبها و سطح داخلی گونه ها و سطح بالایی زبان ظاهر می شود. این نواحی از نظر تعداد و اندازه توسعه یافته و به هم متصل می شوند. سطح داخلی دهان تغییر ظاهری یافته، رنگ پریده و پوشیده از بافتهای مرده می شود و در بعضی موارد پوشش طبیعی آن ممکن است بوسیله یک ماده ضخیم پنیری به شکل کامل پوشانده شود. در زیر بافتهای سطحی مرده زخم های کم عمقی وجود دارند. مالش ملایم انگشت بر روی لثه ها و کام ممکن است باعث جدا شدن بافت پوششی دهان شده و ایجاد بوی بد نماید. تغییرات مشابهی ممکن است در پوشش مخاط بینی و مهبل و واژن مشاهده شود. لبها متورم و ترک خورده و پوشیده از دلمه می شوند و هنگامی که بیماری پیشرفت می کند یک بوی متعفن مشخص از دهان خارج می شود. دام مبتلا تلاش می کند که دهان خود را ، بخاطر دردی که دارد، باز نماید. اسهال معمولا" 2 تا 3 روز بعد از شروع تب ظاهر می شود. در ابتدا مدفوع نرم و سپس آبکی، با بوی متعفن و احتمالا" حاوی رگه هایی از خون و قطعات بافت مرده لوله گوارش ایجاد می شود. دامهای مبتلا سریع تنفس می کنند، که در حرکات سریع جدار قفسه سینه و شکم مشهود است. دامهایی که بشکل شدید مبتلا شده اند، تنفس مشکل و صداداری دارند که این امر از حالت کشیدگی سر و گردن، اتساع سوراخهای بینی،بیرون آوردن زبان و سرفه آرام و دردناک،مشخص می باشد. علت تلف شدن مبتلایان از دست دادن آب بدن در اثر اسهال و کم آبی می باشد که با چشمان گودافتاده مشخص می شوند و اغلب 10-7 روز بعد از شروع علائم بیماری می میرند. بعضی از دامها بعد از یک دوره نقاهت همراه با درمانهای حمایتی بهبود می یابند. گاها" در مراحل بعدی بیماری، ضایعات دانه ای کوچک در پوست اطراف پوزه و لب به دلیل ابتلای ثانویه به بیماری اکتیمای واگیر مشاهده می شود که باعث سر در گمی در تشخیص بیماری می شود. در شیوع بیماری تا صد در صد دامها ممکن است مبتلا شده و 80-50% مبتلایان تلف شوند.بیماری ممکن است در دامهای آبستن سبب سقط جنین شود. علائم بیماری در بزها معمولا" شدیدتر از گوسفندان می باشد.
یافته های پس از مرگ
لاشه یک دام مبتلا به P.P.R معمولا" تحلیل رفته و قسمت خلفی دام آغشته به مدفوع نرم و آبکی بوده و چشمها و بینی پوشیده از ترشحات خشک شده می باشد. در دهان غشاهای کاذب سفید و کثیف، زخم بر روی لثه، کام، زبان و مری دیده می شود. حفره های بینی، ریه و روده ها قرمز و پرخون است. علایمی از خطوط گورخری در روده دامها قابل مشاهده است.
تائید آزمایشگاهی
برای اطمینان از جود بیماری بایستی نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد. ردیابی آنتی بادی برای تشخیص، مستلزم اخذ دو نمونه خون به فاصله سه هفته از یک دام می باشد. نمونه برای شناسایی آنتی بادی ها باید در دوره بیماری( حداقل یک هفته پس از ظهور علائم بالینی) اخذ گردد. نمونه از دامهای تلف شده می تواند شامل غدد لنفاوی،طحال،ریه و 0000 باشد و باید ظرف مدت 12 ساعت در کنار یخ یا به صورت منجمد به آزمایشگاه ارسال گردد.
کنترل و پیشگیری
کنترل بیماری متکی بر کنترل جابجایی دام(قرنطینه)همراه با استفاده از واکسیناسیون حلقه ای و ایمن سازی پیشگیرانه در جمعیتهای پرخطر و یا در موارد خاص معدوم سازی تمامی گله آلوده و پرداخت غرامت به دامداران می باشد. واکسیناسیون دامها با واکسن همولوگ به مدت سه سال، دام ها را در برابر بیماری P.P.R محافظت می نماید.
درمان بیماری
درمان خاصی علیه بیماری وجود ندارد ولی جهت جلوگیری از عفونتهای ثانویه و تلفات از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف و استفاده از ویتامین AD3E و داروهای ضد التهاب می تواند مفید باشد.
توجه
در تشخیص این بیماری بایستی دقت لازم صورت گیرد چرا که علائم آن باعث می شود که با بعضی از بیماری ها اشتباه شود. بطور مثال این بیماری به علت جراحات دهانی با بیماری تب برفکی، اکتیمای مسری و بیماری زبان آبی یا آبله اشتباه می گردد. همچنین به علت علائم تنفسی با بیماری پاستورلوز(تب حمل و نقل) و پلوروپنومونی واگیر بزان اشتباه می شود. وجود اسهال و موهای سیخ شده نیز ظاهر دام را شبیه به مبتلایان انگلی یا بیماری کوکسیدیوز می نماید.
مقدمه
طاعون نشخوارکنندگان کوچک بیماری عفونی مهلک و بسرعت منتشرشونده ویروسی می باشد که مشخصه آن شروع ناگهانی علائم افسردگی، تب، ترشحات چشم و بینی، زخم در دهان و بوی بد دهان،تنفس نامنظم و سرفه، اسهال بدبو و مرگ می باشد. این بیماری به نام P.P.R نیز معروف است که مخفف نام لاتین آن می باشد. ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک با ویروس طاعون گاوی و سرخک انسان ارتباط نزدیکی دارد. نشخوارکنندگان وحشی نیز از جمله آهو و بز کوهی منبع این ویروس قرار می گیرند و این موضوع اغلب در مبارزه با این بیماری اختلال ایجاد می کند.
گاو و خوک به ویروس حساسند اما منشاء آلودگی برای حیوانات دیگر قرار نمی گیرند.
انتقال و انتشار بیماری
ترشحات چشم، بینی و دهان، مدفوع آبکی حاوی مقادیر زیادی از ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک می باشد. هنگام سرفه و عطسه ریزقطره های عفونی در هوا منتشر می شود. این ریزقطره ها توسط سایر دامها استنشاق می شود و منجر به آلودگی آنها می شود. هرچند تماس بین دامها مهمترین راه انتقال بیماری می باشد اما گمان می رود ترشحات و تراوشات عفونی آبشخورها،آخورها و بستر را آلوده ساخته آنها را به منبع آلودگی تبدیل می نماید ولی ویروس این بیماری برای مدت طولانی خارج از بدن میزبان زنده نمی ماند. در میادین دام که دامها از نقاط مختلف برای فروش آورده می شوند تماس نزدیک بین دامها خطر انتقال و انتشار بیماری را افزایش می دهد. در مراکز پرواربندی با سیستم متراکم نیز احتمال انتقال بیماری بیشتر است.
ظهور بیماری درگله
وقتی بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک برای اولین بار در یک منطقه اتفاق می افتد ممکن است تب بالا همراه با افسردگی شدید و مرگ وقوع یابد پیش از آنکه علائم بالینی دیگر مشاهده شود. گرچه گوسفند و بز حساس به عفونت با ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک هستند و ممکن است علائم بیماری را نشان دهند، لیکن همیشه بطور همزمان مبتلا نمی شوند. در نواحی بومی بیماری، اغلب دامهای مبتلا و تلف شده بالای 4 ماه تا 24 ماه سن دارند. تاریخچه ظهور بیماری بصورت بالینی می تواند با نقل و انتقال اخیر دام، تجمع گوسفند و بز با سنین مختلف در یک مکان، تغییر در جایگاه و تغذیه دامها، تماس دامهای گله با گوسفند و بزهایی که برای فروش به بازار برده می شوند، تغییرات آب و هوایی مانند آب و هوای گرم و مرطوب،فصل خشک،دوره سرما، تماس با دامهای کوچرو از طریق چرا، آب و یا جایگاه، تغییر در سیستم دامپروری مثلا" افزایش تراکم در ارتباط باشد.
علائم بالینی بیماری
دوره کمون بیماری 5-4 روز می باشد و بدنبال آن تب 41-40 درجه شروع می شود و دامهای مبتلا به طور واضح افسرده و خواب آلود بنظر می رسند. موهای بدن، بخصوص در نژادهای موکوتاه بحالت سیخ شده بوده و ظاهر پف کرده به دام می دهند. پیش از این مرحله ریزش ترشحات آبکی از چشمها، بینی و دهان شروع شده و بعلت عفونت های ثانویه این ترشحات غلیظ، زردرنگ و بدبو می شوند. ترشحات، پوزه و موهای زیر چشم را مرطوب کرده و پس از خشک شدن باعث چسبندگی پلک و انسداد سوراخهای بینی و در نتیجه اشکال در تنفس می شود. یک یا دو روز بعد از شروع تب، پوشش مخاطی دهان و چشمها بشدت قرمزرنگ می شود. سپس بعلت از بین رفتن بافت پوششی، نواحی خاکستری رنگ کوچک ته سوزنی بر روی لثه ها، کام، لبها و سطح داخلی گونه ها و سطح بالایی زبان ظاهر می شود. این نواحی از نظر تعداد و اندازه توسعه یافته و به هم متصل می شوند. سطح داخلی دهان تغییر ظاهری یافته، رنگ پریده و پوشیده از بافتهای مرده می شود و در بعضی موارد پوشش طبیعی آن ممکن است بوسیله یک ماده ضخیم پنیری به شکل کامل پوشانده شود. در زیر بافتهای سطحی مرده زخم های کم عمقی وجود دارند. مالش ملایم انگشت بر روی لثه ها و کام ممکن است باعث جدا شدن بافت پوششی دهان شده و ایجاد بوی بد نماید. تغییرات مشابهی ممکن است در پوشش مخاط بینی و مهبل و واژن مشاهده شود. لبها متورم و ترک خورده و پوشیده از دلمه می شوند و هنگامی که بیماری پیشرفت می کند یک بوی متعفن مشخص از دهان خارج می شود. دام مبتلا تلاش می کند که دهان خود را ، بخاطر دردی که دارد، باز نماید. اسهال معمولا" 2 تا 3 روز بعد از شروع تب ظاهر می شود. در ابتدا مدفوع نرم و سپس آبکی، با بوی متعفن و احتمالا" حاوی رگه هایی از خون و قطعات بافت مرده لوله گوارش ایجاد می شود. دامهای مبتلا سریع تنفس می کنند، که در حرکات سریع جدار قفسه سینه و شکم مشهود است. دامهایی که بشکل شدید مبتلا شده اند، تنفس مشکل و صداداری دارند که این امر از حالت کشیدگی سر و گردن، اتساع سوراخهای بینی،بیرون آوردن زبان و سرفه آرام و دردناک،مشخص می باشد. علت تلف شدن مبتلایان از دست دادن آب بدن در اثر اسهال و کم آبی می باشد که با چشمان گودافتاده مشخص می شوند و اغلب 10-7 روز بعد از شروع علائم بیماری می میرند. بعضی از دامها بعد از یک دوره نقاهت همراه با درمانهای حمایتی بهبود می یابند. گاها" در مراحل بعدی بیماری، ضایعات دانه ای کوچک در پوست اطراف پوزه و لب به دلیل ابتلای ثانویه به بیماری اکتیمای واگیر مشاهده می شود که باعث سر در گمی در تشخیص بیماری می شود. در شیوع بیماری تا صد در صد دامها ممکن است مبتلا شده و 80-50% مبتلایان تلف شوند.بیماری ممکن است در دامهای آبستن سبب سقط جنین شود. علائم بیماری در بزها معمولا" شدیدتر از گوسفندان می باشد.
یافته های پس از مرگ
لاشه یک دام مبتلا به P.P.R معمولا" تحلیل رفته و قسمت خلفی دام آغشته به مدفوع نرم و آبکی بوده و چشمها و بینی پوشیده از ترشحات خشک شده می باشد. در دهان غشاهای کاذب سفید و کثیف، زخم بر روی لثه، کام، زبان و مری دیده می شود. حفره های بینی، ریه و روده ها قرمز و پرخون است. علایمی از خطوط گورخری در روده دامها قابل مشاهده است.
تائید آزمایشگاهی
برای اطمینان از جود بیماری بایستی نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد. ردیابی آنتی بادی برای تشخیص، مستلزم اخذ دو نمونه خون به فاصله سه هفته از یک دام می باشد. نمونه برای شناسایی آنتی بادی ها باید در دوره بیماری( حداقل یک هفته پس از ظهور علائم بالینی) اخذ گردد. نمونه از دامهای تلف شده می تواند شامل غدد لنفاوی،طحال،ریه و 0000 باشد و باید ظرف مدت 12 ساعت در کنار یخ یا به صورت منجمد به آزمایشگاه ارسال گردد.
کنترل و پیشگیری
کنترل بیماری متکی بر کنترل جابجایی دام(قرنطینه)همراه با استفاده از واکسیناسیون حلقه ای و ایمن سازی پیشگیرانه در جمعیتهای پرخطر و یا در موارد خاص معدوم سازی تمامی گله آلوده و پرداخت غرامت به دامداران می باشد. واکسیناسیون دامها با واکسن همولوگ به مدت سه سال، دام ها را در برابر بیماری P.P.R محافظت می نماید.
درمان بیماری
درمان خاصی علیه بیماری وجود ندارد ولی جهت جلوگیری از عفونتهای ثانویه و تلفات از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف و استفاده از ویتامین AD3E و داروهای ضد التهاب می تواند مفید باشد.
توجه
در تشخیص این بیماری بایستی دقت لازم صورت گیرد چرا که علائم آن باعث می شود که با بعضی از بیماری ها اشتباه شود. بطور مثال این بیماری به علت جراحات دهانی با بیماری تب برفکی، اکتیمای مسری و بیماری زبان آبی یا آبله اشتباه می گردد. همچنین به علت علائم تنفسی با بیماری پاستورلوز(تب حمل و نقل) و پلوروپنومونی واگیر بزان اشتباه می شود. وجود اسهال و موهای سیخ شده نیز ظاهر دام را شبیه به مبتلایان انگلی یا بیماری کوکسیدیوز می نماید.
دیدگاه ها