تب هموراژیک (خونریزی دهنده) کنگو – کریمه
دکترمحمد سربی
تاریخچه بیماری:
تب هموراژیک – کنگو کریمه یک تب خونریزی دهنده ویروسی است که اولین باربصورت حاد در طی سالهای 1944- 1945 باعث ابتلای بیش از 200نفر درمنطقه کریمه واقع در اوکراین ( اتحاد جماهیرشوروی سابق) شده است . عامل بیماری بعدها در سال 1956 بهمراه علائم مشابه در کنگو ( زئیرZair ) واقع در قاره آفریقا شناسائی شد. بهمین خاطر نام این بیماری ترکیبی از هر دو محل کریمه و کنگو انتخاب گردید. نام دیگر بیماری نیز تب خونریزی دهنده آسیای مرکزی Central Asian hemorrhagic fever میباشد.
امروزه در بیشتر کشورها بخصوص کشورهای همسایه ایران ، ویروس این بیماری ویا آنتیبادی مربوط به آن جداشده، از جمله در کشور عراق، پاکستان، ترکیه، افغانستان، دوبی، کشورهای عربی، قزاقستان، ازبکستان گزارشاتی در این رابطه وجود دارد.
در ایران برای اولین بار در یک مطالعه روی کنههای جدا شده از دامها در سال 1978 ( کنه های Ixodidea وargasidae) در خراسان مشخص شد که این کنه ها آلوده به ویروس عامل CCHF میباشند. منشاء آن در آن زمان ورود دام ها ی آلوده از مناطق مرزی شرق کشور اعلام شد
در طی چند سال اخیر بیش از صد مورد انسانی مظنون به بیماری و 45 مورد تایید و 15 مورد فوت در استانهای خوزستان، بوشهر، چهار محال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، یزد، کرمان، تهران، اصفهان و فارس گزارش شده اند. خوشبختانه این بیماری در انسان کمتر یا بندرت اتفاق میافتد اگرچه میزان شیوع درحیوانات بیشتر میباشد.
در سال 1994 در امارات عربی مشخص شدکه کارگران کشتارگاه دراثر تماس با لاشه دامهای بومی به بیماری مبتلا گشتهاند. در آزمایش سرولوژیکی بوسیله ELISA این دامها دارای آنتیبادی برعلیه ویروس CCHF بوده اند. همچنین طی آزمایش Antingen. Capture ELISA کنههای جمعآوری شده از روی این دامها نیز دارای آنتی ژن ویروس CCHF بودند.
در سال 1996 در آفریقای جنوبی 15 نفر در اثر تماس با شترمرغ درمزرعه پرورش شترمرغ مبتلا شدند شترمرغ مانند دیگر پرندگان بعنوان مخزن بیماری بحساب میآید و از مقاومت نسبی طبیعی نسبت به CCHF برخوردار میباشد.
در سال 1998 دو گزارش از بیماری وجود دارد یکی در پاکستان که 4 نفر مبتلا شده که دو نفر از مبتلایان در اثر این بیماری تلف شدند ودر افغانستان نیز 19 نفر مبتلا شده و12 نفر از مبتلایان مردند.
بسته به موقعیت جغرافیای محل و اندمیک بودن، این بیماری در منطقه با حدت های متفاوتی ایجاد میشود مثلا در آسیا بیماری حدت بیشتری دارد و همراه با تلفات میباشد ولی در آفریقا کمتر تلفات گزارش شده است و حداکثر علائم خونریز ی Phenomena Hemorrhagic ویا حالتهای خفیف Mild و یا مخفی Inapparent دیده میشود.
مشخصات عامل بیماری:
عامل بیماری ویروسی از خانواده Bunyaviridae و جنس Nairovirus میباشد. این ویروس دارای پوشش پروتئینی ( Envelop) است و قطر ساختمان ویروس nm100 – 85 می باشد واز گروه RNA های یک رشتهای میباشد.
(Enveloped Virion 85-100nm – Single Strand – negative Sense RNA)
مقاومت ویروس در برابر حرارت کم است ودردمای c ˚56 بمدت 30 دقیقه از بین می رود بنابر این پختن گوشت و یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس میگردد، ضمنا ویروس میتواند در خون بمدت ده روز در دمای c40 مقاومت کند. ویروس در محیط اسیدی مثلا اسید استیک 2% ( ویا محیط اسیدی ایجاد شده پس از جمود نعشی ) از بین می رود و همچنین در برابر هیپوکلریت سدیم یک درصد (Hypochlorite) و محلول 2% Glutaraldehyde و یا ضدعفونی کنندههای فنولیک Phenolic 5 تا 3 درصد، حساس میباشد. صابون و مایعات یا مواد شستشو دهنده با اینکه ویروس از بین نمی برند ولی تا حدی ویروس را غیر فعال میکنند.
راه انتقال بیماری:
انتقال از طریق گزش کنه یکی از راههای مهم ابتلاء بحساب میاید. کنهها بخصوص اعضای خانواده Hyalomma (گونه های مختلف Hyalomm SPP.) از طریق تخمدان آلوده در تمام مراحل رشد آلوده شده و عفونت زا میباشند. کنه بالغ از طریق تخمدان Transovarial ویروس را به نوزادان خود انتقال میدهد. در فصل فعالیت کنه، اوایل بهار تا پائیز، احتمال آلودگی زیادتر میباشد.
کنهها از طریق گزش حیوانات مختلف از جمله گاو، گوسفند و بز (حیوانات اهلی)، پرندگان بخصوص شترمرغ- در مزارع پرورش شترمرغ حاوی میزان زیادی کنه میباشد-، جوندگان (حتی جوجه تیغی) و… را مبتلا می سازند.
غیر از کنه، اغلب حشرات نیز با تغذیه ازخون دامهای مبتلا ، میتوانند بیماری را به سایر حیوانات و یا انسان انتقال دهند. پرندگانی که حاوی کنه باشند بخصوص پرندگانی که بطور فصلی کوچ میکنند میتوانند در صورت آلودگی بیماری را به نقاط مختلف پراکنده کنند، ضمنا دام دراثر تماس با خون یا ترشحات مبتلایان آلوده میشود.
انسان نیز در اثر تماس مستقیم ( پوششهای مخاطی) با خون و ترشحات یا بافتهای آلوده دام (بخصوص افرادی که درصنعت دام نقش دارند از جمله دامپزشکان، دامپروران، کارکنان کشتارگاه) و یا کارکنان بیمارستان مثل پزشکان، پرستاران، بهیاران، و…. در اثر تماس با افراد بیمار و یا وسایل آلوده آنها به بیماری مبتلا میشود. ضمنا از طریق تنفس در تماس با دامهای آلوده نیز امکان ابتلا وجود دارد.
علائم بیماری:
پس از دوره کمون 3 تا 12 روزه عفونت خونی ویروس Viremia ایجاد میشود دامها بندرت علائم کلینیکی نشان میدهند و در اثر عفونت خونی ویروسی تب بمدت یک هفته در دام دوام مییابد و گهگاهی در حالت حاد خونریزی در مخاطات و یا پرخونی دیده میشود و پس از یک هفته دام بعنوان ناقل بیماری ویروس را از خود دفع میکند.
این بیماری درانسان به صورتهای حاد، تحت حاد و خفیف یا فرم مخفی گزارش شده است در فرم حاد پس از عفونت خونی ویروس علائم تب و سردرد، درد عضلانی، لرز،گلودرد، دردشکم، تهوع و استفراغ، اسهال، پرخونی ملتحمه چشم و حساسیت به نور دیده میشود و بین روزهای سوم تا ششم از شروع علائم، دانههای قرمز جوش مانندی (Petechi) درسطح بدن بخصوص روی سینه و دست و پا و مخاطات بدن (دهان و واژن) ایجاد میشود. در فرم شدید در اثر شدت بیماری لکههای خونریزی در زیر پوست مشاهده میشود که بهمراه خون دماغ، استفراغ خونی، ملنا (مدفوع خونی در اثر خونریزی در دستگاه گوارش) و خونریزی رحمی میباشد.
مرگ ممکن است در اثر تداوم اسهال و در نتیجه از دست رفتن مایعات بدن ، خونریزی مغزی و یا ادم ریوی و نارسائی ریوی اتفاق افتد و میزان مرگ ومیر 15-70% گزارش شده است. بیمارانی که بدن آنها در برابر بیماری مقاومت کند از روز دهم به بعد همراه با محو شدن لکههای خونریزی بهبودی مییابند ولی دوره نقاهت ممکن است تا ماهها به طول انجامد که بهمراه عوارضی مثل اختلال در CNS مانند مننژیت، رعشه و غش، کما و نهایتا خونریزی مغزی، سقط جنین، ریزش مو، تورم مفاصل و اعصاب، زردی در اثر تورم کبد، اختلال در بینایی و شنوائی، لخته گسترده داخل رگی(DIC) Disseminated intravascular coagulation (بهمراه ضایعات کلیوی، قلبی و مغزی) میباشد.
روش تشخیص:
درهفته اول بیماری و درمرحله تب میتوان با نمونهگیری از خون ویروس را جدا کرد همچنین میتوان ویروس را از نمونههای بافتی مثل بافت کبد، طحال، کلیه، غدد لنفاوی جدا کرد.
ویروس را می توان در کشت سلولی تهیه شده از بافت کلیه میمون کشت داد و یا توسط آزمایش PCR (Polymerase Chain reaction) اثر ویروس را در نسخه برداری معکوس Reverse Transcriptase مشاهده کرد.
بوسیله آزمایشهای سرمی نیز میتوان به جستجوی آنتیبادی پرداخت از جمله می توان از آزمایشهائی نظیرE LISA ، IFA (Immunofluerescense Antibody) ، خنثی سازی ,Neutralizing ab CFT Compliment fixation test)- ثبوت عناصر مکمل-) استفاده کرد. معمولا پس از شش روز IgM قابل اندازه گیری میباشد و تا چهار ماه در خون باقی میماند ولی IgG را تا پنج سال میتوان در خون بررسی کرد اما در حالتهای فوق حاد و مرگ آور در ابتدای بیماری معمولا هیچگونه آنتی بادی در خون (قبل از شش روز) قابل اندازه گیری نمی باشد بنابراین تشخیص بر پایه جداسازی ویروس از خون وبافت ها بروش کشت سلولی ویا تشخیص آنتی ژن ویروس بروشهای IFA, EIA و PCR ( polymerase chain reaction) میباشد.
همچنین با اندازهگیری SGOT و SGPT میتوان به عفونت ویروس در کبدViral Hepatitis پی برد معمولا در مبتلایان SGOT بالاتر ازSGPT میباشد.
درمان و پیشگیری:
در درمان بیماران غیر از مصرف داروی Ribavirin که برای درمان تبهای هموراژیک باسندرم کلیوی مؤثر میباشد میتوان از تزریق خون، یا مایعات جایگزین آن جهت کنترل حجم خون و تزریق ویتامینها و … استفاده کرد.
Ribavirin را میتوان بصورت خوراکی و یا تزریقی مصرف نمود. حتی در افراد در معرض خطر توصیه شده که در جهت پیشگیری Prophylaxy بصورت رژیم پیشگیری کننده بمیزان 500 میلیگرم هر شش ساعت یکبار بمدت هفت روز خوراکی مصرف شود.
استفاده از پلاسمای ایمن Immune Plasma که تیتر بالایی از آنتیبادی خنثی کننده Neutralizing Ab دارا باشد توصیه شده است.
جهت پیشگیری یک واکسن تهیه شده ولی هنوز بطور گسترده برای انسان بکار نرفته است. بهترین راه پیشگیری محافظت در برابر گزش کنه میباشد. بخصوص افرادی که در صنعت دام نقش دارند باید اقداماتی جهت محافظت خود بخصوص در فصل بهار تا پائیز که فصل فعالیت کنهها میباشد داشته باشند. توصیه شده که دامها را موقعی به کشتارگاه بفرستند که حداقل 14روز قبل با کنه تماس نداشته و هیچگونه تب و علائمی دال بر این بیماری نداشته باشند. بنابراین باید دامهای پرواری را مرتب تحت نظر قرار داد و در طی دورة پرواری چندین نوبت سمپاشی یا از حمام ضد کنه استفاده کرد.
کسانیکه در صنعت دام نقش دارند (کارکنان کشتارگاه، دامپروران، دامپزشکان و …) باید بوسیله پوشیدن دستکش و سایر لباسهای محافظت کننده خود را محافظت نمایند و هر روز لباس و وسائل را تا حد امکان سمپاشی و ضدعفونی کنند.
وقتی بیمار مبتلا به این بیماری در بیمارستان بستری شود خطر انتقال عفونت در داخل بیمارستان وجود دارد باید اقدامات کافی جهت جلوگیری از آلودگی از جمله ایزوله کردن و قرنطینة شخص بیمار، ضدعفونی وسائل در دمای C 60 بمدت یک ساعت و یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده جهت وسائل و اشیاء که حساس به حرارت میباشند (از جمله ضدعفونی کردن توسط اتیلن اکسید)، پوشیدن دستکش ضخیم یا دولا، کلاه، عینک و غیره…
چون کنترل و جداسازی دامهای مشکوک به آلودگی (حاوی تعدادی کنه و دارای تب یا علائم دیگر) میسر نمیباشد و یا نگهداری و قرنطینه مقدور نیست ، توصیه میشود پس از اقدامات بهداشتی ضمن کشتار دام،لاشه را مستقیما به بازار عرضه ننمایند، بلکه با نگهداری حداقل 12 ساعت در یخچال یا سردخانه (دمای 4 تا 8 درجه سانتیگراد) و پس از طی مراحل جمود نعشی مورد مصرف قرار دهند. باید توجه کرد که امعا، و احشائ دام ( شکمبه, روده و معده, کبد ) ومغزبعلت تاخیر در ایجاد جمود نعشی باید طبق ضوابط بهداشتی (نگهداری بیشتر از 24 ساعت در سردخانه) مصرف گردند .
هشدار بهداشتی : از خرید گوشتهای بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی ( کشتار غیر مجاز ) خودداری کنید.
دکترمحمد سربی
تاریخچه بیماری:
تب هموراژیک – کنگو کریمه یک تب خونریزی دهنده ویروسی است که اولین باربصورت حاد در طی سالهای 1944- 1945 باعث ابتلای بیش از 200نفر درمنطقه کریمه واقع در اوکراین ( اتحاد جماهیرشوروی سابق) شده است . عامل بیماری بعدها در سال 1956 بهمراه علائم مشابه در کنگو ( زئیرZair ) واقع در قاره آفریقا شناسائی شد. بهمین خاطر نام این بیماری ترکیبی از هر دو محل کریمه و کنگو انتخاب گردید. نام دیگر بیماری نیز تب خونریزی دهنده آسیای مرکزی Central Asian hemorrhagic fever میباشد.
امروزه در بیشتر کشورها بخصوص کشورهای همسایه ایران ، ویروس این بیماری ویا آنتیبادی مربوط به آن جداشده، از جمله در کشور عراق، پاکستان، ترکیه، افغانستان، دوبی، کشورهای عربی، قزاقستان، ازبکستان گزارشاتی در این رابطه وجود دارد.
در ایران برای اولین بار در یک مطالعه روی کنههای جدا شده از دامها در سال 1978 ( کنه های Ixodidea وargasidae) در خراسان مشخص شد که این کنه ها آلوده به ویروس عامل CCHF میباشند. منشاء آن در آن زمان ورود دام ها ی آلوده از مناطق مرزی شرق کشور اعلام شد
در طی چند سال اخیر بیش از صد مورد انسانی مظنون به بیماری و 45 مورد تایید و 15 مورد فوت در استانهای خوزستان، بوشهر، چهار محال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، یزد، کرمان، تهران، اصفهان و فارس گزارش شده اند. خوشبختانه این بیماری در انسان کمتر یا بندرت اتفاق میافتد اگرچه میزان شیوع درحیوانات بیشتر میباشد.
در سال 1994 در امارات عربی مشخص شدکه کارگران کشتارگاه دراثر تماس با لاشه دامهای بومی به بیماری مبتلا گشتهاند. در آزمایش سرولوژیکی بوسیله ELISA این دامها دارای آنتیبادی برعلیه ویروس CCHF بوده اند. همچنین طی آزمایش Antingen. Capture ELISA کنههای جمعآوری شده از روی این دامها نیز دارای آنتی ژن ویروس CCHF بودند.
در سال 1996 در آفریقای جنوبی 15 نفر در اثر تماس با شترمرغ درمزرعه پرورش شترمرغ مبتلا شدند شترمرغ مانند دیگر پرندگان بعنوان مخزن بیماری بحساب میآید و از مقاومت نسبی طبیعی نسبت به CCHF برخوردار میباشد.
در سال 1998 دو گزارش از بیماری وجود دارد یکی در پاکستان که 4 نفر مبتلا شده که دو نفر از مبتلایان در اثر این بیماری تلف شدند ودر افغانستان نیز 19 نفر مبتلا شده و12 نفر از مبتلایان مردند.
بسته به موقعیت جغرافیای محل و اندمیک بودن، این بیماری در منطقه با حدت های متفاوتی ایجاد میشود مثلا در آسیا بیماری حدت بیشتری دارد و همراه با تلفات میباشد ولی در آفریقا کمتر تلفات گزارش شده است و حداکثر علائم خونریز ی Phenomena Hemorrhagic ویا حالتهای خفیف Mild و یا مخفی Inapparent دیده میشود.
مشخصات عامل بیماری:
عامل بیماری ویروسی از خانواده Bunyaviridae و جنس Nairovirus میباشد. این ویروس دارای پوشش پروتئینی ( Envelop) است و قطر ساختمان ویروس nm100 – 85 می باشد واز گروه RNA های یک رشتهای میباشد.
(Enveloped Virion 85-100nm – Single Strand – negative Sense RNA)
مقاومت ویروس در برابر حرارت کم است ودردمای c ˚56 بمدت 30 دقیقه از بین می رود بنابر این پختن گوشت و یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس میگردد، ضمنا ویروس میتواند در خون بمدت ده روز در دمای c40 مقاومت کند. ویروس در محیط اسیدی مثلا اسید استیک 2% ( ویا محیط اسیدی ایجاد شده پس از جمود نعشی ) از بین می رود و همچنین در برابر هیپوکلریت سدیم یک درصد (Hypochlorite) و محلول 2% Glutaraldehyde و یا ضدعفونی کنندههای فنولیک Phenolic 5 تا 3 درصد، حساس میباشد. صابون و مایعات یا مواد شستشو دهنده با اینکه ویروس از بین نمی برند ولی تا حدی ویروس را غیر فعال میکنند.
راه انتقال بیماری:
انتقال از طریق گزش کنه یکی از راههای مهم ابتلاء بحساب میاید. کنهها بخصوص اعضای خانواده Hyalomma (گونه های مختلف Hyalomm SPP.) از طریق تخمدان آلوده در تمام مراحل رشد آلوده شده و عفونت زا میباشند. کنه بالغ از طریق تخمدان Transovarial ویروس را به نوزادان خود انتقال میدهد. در فصل فعالیت کنه، اوایل بهار تا پائیز، احتمال آلودگی زیادتر میباشد.
کنهها از طریق گزش حیوانات مختلف از جمله گاو، گوسفند و بز (حیوانات اهلی)، پرندگان بخصوص شترمرغ- در مزارع پرورش شترمرغ حاوی میزان زیادی کنه میباشد-، جوندگان (حتی جوجه تیغی) و… را مبتلا می سازند.
غیر از کنه، اغلب حشرات نیز با تغذیه ازخون دامهای مبتلا ، میتوانند بیماری را به سایر حیوانات و یا انسان انتقال دهند. پرندگانی که حاوی کنه باشند بخصوص پرندگانی که بطور فصلی کوچ میکنند میتوانند در صورت آلودگی بیماری را به نقاط مختلف پراکنده کنند، ضمنا دام دراثر تماس با خون یا ترشحات مبتلایان آلوده میشود.
انسان نیز در اثر تماس مستقیم ( پوششهای مخاطی) با خون و ترشحات یا بافتهای آلوده دام (بخصوص افرادی که درصنعت دام نقش دارند از جمله دامپزشکان، دامپروران، کارکنان کشتارگاه) و یا کارکنان بیمارستان مثل پزشکان، پرستاران، بهیاران، و…. در اثر تماس با افراد بیمار و یا وسایل آلوده آنها به بیماری مبتلا میشود. ضمنا از طریق تنفس در تماس با دامهای آلوده نیز امکان ابتلا وجود دارد.
علائم بیماری:
پس از دوره کمون 3 تا 12 روزه عفونت خونی ویروس Viremia ایجاد میشود دامها بندرت علائم کلینیکی نشان میدهند و در اثر عفونت خونی ویروسی تب بمدت یک هفته در دام دوام مییابد و گهگاهی در حالت حاد خونریزی در مخاطات و یا پرخونی دیده میشود و پس از یک هفته دام بعنوان ناقل بیماری ویروس را از خود دفع میکند.
این بیماری درانسان به صورتهای حاد، تحت حاد و خفیف یا فرم مخفی گزارش شده است در فرم حاد پس از عفونت خونی ویروس علائم تب و سردرد، درد عضلانی، لرز،گلودرد، دردشکم، تهوع و استفراغ، اسهال، پرخونی ملتحمه چشم و حساسیت به نور دیده میشود و بین روزهای سوم تا ششم از شروع علائم، دانههای قرمز جوش مانندی (Petechi) درسطح بدن بخصوص روی سینه و دست و پا و مخاطات بدن (دهان و واژن) ایجاد میشود. در فرم شدید در اثر شدت بیماری لکههای خونریزی در زیر پوست مشاهده میشود که بهمراه خون دماغ، استفراغ خونی، ملنا (مدفوع خونی در اثر خونریزی در دستگاه گوارش) و خونریزی رحمی میباشد.
مرگ ممکن است در اثر تداوم اسهال و در نتیجه از دست رفتن مایعات بدن ، خونریزی مغزی و یا ادم ریوی و نارسائی ریوی اتفاق افتد و میزان مرگ ومیر 15-70% گزارش شده است. بیمارانی که بدن آنها در برابر بیماری مقاومت کند از روز دهم به بعد همراه با محو شدن لکههای خونریزی بهبودی مییابند ولی دوره نقاهت ممکن است تا ماهها به طول انجامد که بهمراه عوارضی مثل اختلال در CNS مانند مننژیت، رعشه و غش، کما و نهایتا خونریزی مغزی، سقط جنین، ریزش مو، تورم مفاصل و اعصاب، زردی در اثر تورم کبد، اختلال در بینایی و شنوائی، لخته گسترده داخل رگی(DIC) Disseminated intravascular coagulation (بهمراه ضایعات کلیوی، قلبی و مغزی) میباشد.
روش تشخیص:
درهفته اول بیماری و درمرحله تب میتوان با نمونهگیری از خون ویروس را جدا کرد همچنین میتوان ویروس را از نمونههای بافتی مثل بافت کبد، طحال، کلیه، غدد لنفاوی جدا کرد.
ویروس را می توان در کشت سلولی تهیه شده از بافت کلیه میمون کشت داد و یا توسط آزمایش PCR (Polymerase Chain reaction) اثر ویروس را در نسخه برداری معکوس Reverse Transcriptase مشاهده کرد.
بوسیله آزمایشهای سرمی نیز میتوان به جستجوی آنتیبادی پرداخت از جمله می توان از آزمایشهائی نظیرE LISA ، IFA (Immunofluerescense Antibody) ، خنثی سازی ,Neutralizing ab CFT Compliment fixation test)- ثبوت عناصر مکمل-) استفاده کرد. معمولا پس از شش روز IgM قابل اندازه گیری میباشد و تا چهار ماه در خون باقی میماند ولی IgG را تا پنج سال میتوان در خون بررسی کرد اما در حالتهای فوق حاد و مرگ آور در ابتدای بیماری معمولا هیچگونه آنتی بادی در خون (قبل از شش روز) قابل اندازه گیری نمی باشد بنابراین تشخیص بر پایه جداسازی ویروس از خون وبافت ها بروش کشت سلولی ویا تشخیص آنتی ژن ویروس بروشهای IFA, EIA و PCR ( polymerase chain reaction) میباشد.
همچنین با اندازهگیری SGOT و SGPT میتوان به عفونت ویروس در کبدViral Hepatitis پی برد معمولا در مبتلایان SGOT بالاتر ازSGPT میباشد.
درمان و پیشگیری:
در درمان بیماران غیر از مصرف داروی Ribavirin که برای درمان تبهای هموراژیک باسندرم کلیوی مؤثر میباشد میتوان از تزریق خون، یا مایعات جایگزین آن جهت کنترل حجم خون و تزریق ویتامینها و … استفاده کرد.
Ribavirin را میتوان بصورت خوراکی و یا تزریقی مصرف نمود. حتی در افراد در معرض خطر توصیه شده که در جهت پیشگیری Prophylaxy بصورت رژیم پیشگیری کننده بمیزان 500 میلیگرم هر شش ساعت یکبار بمدت هفت روز خوراکی مصرف شود.
استفاده از پلاسمای ایمن Immune Plasma که تیتر بالایی از آنتیبادی خنثی کننده Neutralizing Ab دارا باشد توصیه شده است.
جهت پیشگیری یک واکسن تهیه شده ولی هنوز بطور گسترده برای انسان بکار نرفته است. بهترین راه پیشگیری محافظت در برابر گزش کنه میباشد. بخصوص افرادی که در صنعت دام نقش دارند باید اقداماتی جهت محافظت خود بخصوص در فصل بهار تا پائیز که فصل فعالیت کنهها میباشد داشته باشند. توصیه شده که دامها را موقعی به کشتارگاه بفرستند که حداقل 14روز قبل با کنه تماس نداشته و هیچگونه تب و علائمی دال بر این بیماری نداشته باشند. بنابراین باید دامهای پرواری را مرتب تحت نظر قرار داد و در طی دورة پرواری چندین نوبت سمپاشی یا از حمام ضد کنه استفاده کرد.
کسانیکه در صنعت دام نقش دارند (کارکنان کشتارگاه، دامپروران، دامپزشکان و …) باید بوسیله پوشیدن دستکش و سایر لباسهای محافظت کننده خود را محافظت نمایند و هر روز لباس و وسائل را تا حد امکان سمپاشی و ضدعفونی کنند.
وقتی بیمار مبتلا به این بیماری در بیمارستان بستری شود خطر انتقال عفونت در داخل بیمارستان وجود دارد باید اقدامات کافی جهت جلوگیری از آلودگی از جمله ایزوله کردن و قرنطینة شخص بیمار، ضدعفونی وسائل در دمای C 60 بمدت یک ساعت و یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده جهت وسائل و اشیاء که حساس به حرارت میباشند (از جمله ضدعفونی کردن توسط اتیلن اکسید)، پوشیدن دستکش ضخیم یا دولا، کلاه، عینک و غیره…
چون کنترل و جداسازی دامهای مشکوک به آلودگی (حاوی تعدادی کنه و دارای تب یا علائم دیگر) میسر نمیباشد و یا نگهداری و قرنطینه مقدور نیست ، توصیه میشود پس از اقدامات بهداشتی ضمن کشتار دام،لاشه را مستقیما به بازار عرضه ننمایند، بلکه با نگهداری حداقل 12 ساعت در یخچال یا سردخانه (دمای 4 تا 8 درجه سانتیگراد) و پس از طی مراحل جمود نعشی مورد مصرف قرار دهند. باید توجه کرد که امعا، و احشائ دام ( شکمبه, روده و معده, کبد ) ومغزبعلت تاخیر در ایجاد جمود نعشی باید طبق ضوابط بهداشتی (نگهداری بیشتر از 24 ساعت در سردخانه) مصرف گردند .
هشدار بهداشتی : از خرید گوشتهای بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی ( کشتار غیر مجاز ) خودداری کنید.
دیدگاه ها