روشهای فرآوری مواد خوراکی و تأثیر آن در تغذیه دام وطیور
فرآوری مواد خوراکی در طیور:
مزایای حاصل از فرآوری خوراک مدتها پیش برای صنعت طیور مشخص شده است. اثرات مفید فرآوری خوراک بر عملکرد طیور اولین بار توسط پاتتن در حدود هفتاد سال قبل گزارش شد و از آن زمان تا کنون این مساله توسط محققین زیادی تایید شده است . امروزه بیشتر خوراکهای طیور پس از مخلوط شدن متحمل نوعی فرآوری می شوند. بهبود بازده خوراک می تواند دراثر افزایش ارزش خوراک به دلیل استریلیزه شدن، افزایش خوشخوراکی و نیز بهبود قابلیت دسترسی مواد مغذی باشد. به علاوه فرآوری خوراک می تواند احتیاجات مواد مغذی را از طریق تاثیر بر فعالیتهای مرتبط با مصرف خوراک تغییر دهد. پرندگان انرژی کمتری را جهت مصرف خوراک به کارخواهند برد، لذا انرژی بیشتری جهت رشد دردسترس خواهند داشت.
انواع فرآوری مواد غذایی تشکیل دهنده جیره
به طور کلی برخی از اجزای جیره قبل ازاینکه به صورت مخلوط درآیند و به عنوان جیره ای کامل مورد استفاده قرارگیرند، نیاز به فرآوری دارند تا بهتر بتوانند احتیاجات مواد مغذی طیور را برطرف سازند وهمچنین با از بین رفتن بازدارنده های تغذیه ای موجود درآنها، کمترین تاثیر مضر را بر سلامت طیور بگذارند. فرآوریهایی که برای اقلام دانه ای قبل از ورود به جیره مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
1.Cooking: دراین روش پخته شدن دانه ها به وسیله روشها ودستگاههای مختلف صورت می گیرد. به طور مثال در مورد سویاها ابتدا خیساندن آنها صورت می گیرد و بعد به مدت حداقل 30 دقیقه جوشانده می شوند وسپس پهن می گردند تاخشک شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
2.Micronising: دراین روش که از پرتوهای مادون قرمز استفاده میشود دراثر برخورد پرتوها به مولکولهای دانه، گرما تولید شده وموجب تخریب ممانعت کننده ها می شود و نیز سلولهای چربی شکسته شده وانرژی بیشتری بدست می آید (درمورد دانه سویا).
3.Flaking: در این فرآوری با تزریق بخار دربین دوغلطک وعبور دانه ازاین غلطکها فلکینگ یا فلس شدن اتفاق می افتد .
4 .Toasting: در این روش از از حرارت خشک استفاده می شود و در انتهای کار رطوبت دانه ها (به طور مثال برای دانه سویا ) حدود 30 درصد کاهش می یابد. درجه حرارتی که برای این منظور استفاده می شود، درمحدوده ای از 110 تا 168 درجه سانتیگراد، بسته به نوع دستگاهی که استفاده می شود، قرار دارد.
5. ExtrusionوExpansion : دراین دونوع فرآوری، مواد خوراکی، درجه حرارت وفشار بالایی را برای مدت کوتاهی تحمل می نمایند. این دونوع فرآوری از لحاظ ازبین رفتن مواد ضد تغذیه ای وبهبود قابلیت استفاده از آمینواسیدها وانرژی، دراقلام خوراکی مزیت بالایی دارند.
فرآوری جیره
آسیاب کردن به عنوان بخشی از فرآوری خوراک مورد توجه می باشد و می تواند قبل یا بعد از مخلوط کردن خوراک (عموماً بعد از مخلوط کردن خوراک) بوسیله آسیاب چکشی یا آسیاب غلطکی صورت گیرد. در آسیاب چکشی اندازه پرده آسیاب می تواند مختلف باشد (معمولاً در محدوده ای از 3 تا 10 میلی متر) که بستگی به درشتی مورد نیاز ذرات آسیاب شده دارد. در یک آسیاب غلطکی مواد از بین دو غلطکی عبورمی کند که شکاف بین دو غلطک، برای تغییر دادن ریزی ذرات آسیاب تنظیم شده است. به طور مرسوم آسیابهای غلطکی برای تولید ذرات درشت بکار می روند اماذرات ریز، با یکنواختی مشابه با آسیابهای چکشی، در آسیابهای غلطکی نیز می توانند تولید شوند. درهر دوحالت اندازه ذرات تولیدی به فاکتورهایی مانند نوع دانه وسرعت آسیاب کردن بستگی دارد.
علاوه بر آسیاب کردن خوراک، فرآوری های فیزیکی دیگری مانند توربولاتورهای شیب دار،توربولاتورهای باظرفیت بالا،کتل، راپینر، بوکامکتورها، سیستم SIRT ، اکستروژن و اکسپنشن هم وجود دارند که همگی دارای خصوصیات، مدت و درجه حرارت مختلف می باشند. به عنوان مثال در توربولاتورها مدت زمان حرارت دادن کوتاه است درحالی که در سیستم SIRT مدت زمان حرارت دادن تا 10 دقیقه می تواند باشد. درجه حرارت در توربولاتورها، در محدوده ای از 85-50 درجه سانتیگراد تولید می شود، اما در اکسپندر ها وکمپکترها این محدوده می تواند تا 120 درجه سانتیگراد نیز تامین گردد. در اکستروژنها واکسپنشنها خوراک با یک درجه حرارت بالا برای یک مدت کوتاه حرارت داده شده، در حالی که از میان یک قالب گرم عبور داده می شوند. یک تفاوت عمده ای که بین این دو نوع فرآوری وجود دارد این است که در اکسپنشنها تنها قبل از ورود خوراک به محل پیچ خوردگی در دستگاه، درجه حرارت 90-80 درجه سانتیگراد داده می شود، درحالی که در اکستروژن این گرما وجود ندارد، امافشار بیشتری توسط بخش پیچ دار دستگاه اعمال می گردد.
فرآوری دیگری که موردتوجه می باشد، استفاده از سیستم پاستوریزاسیون غیر هوازی است که شامل احتراق سوخت گازی در حضور آب است که نتیجه آن ایجاد گازی داغ با درجه حرارت 80 درجه سانتیگراد می باشد، اما افزایش میزان رطوبت دراین سیستم نسبت به سایر سیستم ها بالا نمی باشد.
انواع فرم های فیزیکی جیره
جیره هایی که در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می گیرند به سه فرم آردی ، کرامبل و پلت می باشند. جیره آردی فرمی از خوراک است که در آن مواد غذایی پس از مخلوط شدن تحت تأثیر آسیاب قرار گرفته و به فرم پودر یا آرد در می آیند که در واقع به دوصورت آردی گرم و آردی سرد فرآوری می شوند. جیره کرامبل به همان جیره پلت با اندازه کوچکتر گفته می شود که بعد از دوره استارتر به جوجه های گوشتی خورانده می شود. اما سومین نوع فرآوری خوراک که به نام فرآوری پلت معروف است، کاربرد وسیعی دارد وامروزه به میزان زیادی درجیره ها از آن استفاده می گردد. پلت کردن در واقع تبدیل غذاهای پودری به دانه هایی به اندازه 4 تا 5 میلیمتر می باشد، که در مقایسه با جیره آردی دارای مزایای فراوان تغذیه ای می باشد.
بهبود وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی در نتیجه پلت کردن جیره، نمونه ای از تأثیر یک فاکتور غیر تغذیه ای در افزایش ارزش انرژی زایی مؤثر جیره تغذیه شده می باشد که ممکن است به افزایش ارزش غذایی جیره و یا کاهش احتیاجات پرنده و یا به هر دو نسبت داده شود. در صورت استفاده از جیره پلت، پرنده زمان کمتری را صرف غذا خوردن خواهد کرد، لذا با کاهش فعالیت پرنده، میزان احتیاجات نگهداری آن نیز کاهش خواهد یافت. بخشی از بهبود کاربرد جیره پلت، به علت مصرف کمتر انرژی درهنگام تغذیه می باشد. به عبارت دیگر استفاده از جیره پلت، انرژی صرف شده پرنده برای غذا خوردن را کاهش می دهد و قابلیت دسترسی حیاتی مواد مغذی و انرژی را نیز افزایش می دهد.
اگرچه عملکرد جوجه ها گوشتی با تغذیه جیره پلت بهبود می یابد ولی بنظر می رسد که این روش تغذیه دارای مضراتی هم باشد. رابطه ای بین تغذیه پلت و برخی از بیماریهای متابولیکی دیده شده است. افزایش میزان رشد ناشی از تغذیه جیره پلت ممکن است مرگ و میر را به دلیل آسیت، دیسکندروپلازیای درشت نی خصوصاً در پرندگان نر افزایش دهد. به طور کلی معایب پلت عبارتند از 1. بالابودن هزینه 2. کانی بالیسم 3. کاهش در تولید تخم مرغ به علت چاق شدن 4. خیسی بستر به علت مصرف آب بیشتر 5. آسیت 6. دیسکندروپلازیای درشت نی 7. ازبین رفتن برخی از مواد مغذی حساس به حرارت در طی پلت کردن.
فاکتورهای موثر بر کیفیت پلت
براساس مطالعاتی که ریمر در سال 1992 انجام داد، بیان کرد که کیفیت پلت به فاکتورهای زیر بستگی دارد.
1. جیره فرموله شده 2. اندازه ذرات 3. شرایط پلت 4. ویژگیهای قالب پلت 5. خنک سازی وخشک کردن
تعیین کیفیت پلت
کیفیت پلت معمولاً با بکاربردن شاخص PDI (شاخص دوام پلت) تعیین می گردد.درواقع PDI تستی است که درآن جیره پلت به صورت معلق در جعبه ای مخصوص در زمانی معین قرار می گیرد، که درطی این دوره خوراک تحریک شده وانتقال می یابد و مورد بررسی قرار می گیرد . بعد از پایان حرکت، نسبت خاکه به پلت کامل درآغاز، به عنوان شاخص پلت درنظر گرفته می شود. بنابراین هرچه خوراک با شاخص دوام پلت بالاتری باشد نشان دهنده این است که پلت بیشتر می تواند، قبل از تغذیه سالم باقی بماند. برای خوراکهای آسیاب شده نیز این روش می تواند مورد استفاده قرار گیرد. بسیاری از خوراکهای پلت بوسیله بارگیری، ذخیره کردن، مته نمونه برداری و انتقال به فارم تخریب می شوند. دستکاری در خوراک کیفیت پلت را کاهش می دهد و در بسیاری از زمانی که پلت به فارم می رسد به طور جدی درصد پلت کامل کاهش می یابد، به همین جهت نیاز به انتقال اتوماتیک خوراک وسیستم مدیریتی قوی احساس می گردد.
نقش مؤثر فرآوری در جیره های طیور انکار نایذیر است وفرآوری خوراک اثر زیادی در بهبود عملکرد طیور دارد. همچنین درمیان فرمهای فرآوری خوراک، توجه به پلت به خاطر تأثیر در بهبود راندمان تولید و افزایش وزن نسبت به سایر فرآوریها (آردی وکرامبل) بیشتر مد نظر قرار گرفته است. استفاده از فرآوریهای جدید مانند اکسپندرها و اکسترودرها در جیره های طیور اگرچه به مقدار جزئی موجب تخریب اجزای حساس به حرارت جیره، مانند ویتامینها وآنزیمها می گردند، اما دارای مزایایی هستند که می توانند موجب بهبود راندمان جیره گردند، به طوری که این فرآوری ها می توانند موجب افزایش قابلیت استفاده ازموادمغذی جیره، کاهش موادضدتغذیه ای جیره، کاهش آلودگی میکروبی جیره و به طور کلی موجب افزایش راندمان غذایی، افزایش رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی شوند. در واقع این فرآوریها برای افزایش راندمان پلت مورد استفاده قرارمی گیرند وکارایی پلت را افزایش می دهند. به طور کلی در یک جمله می توان گفت، بدون فرآوری خوراک صنعت طیور نمی توانست تا به این حد پیشرفت نماید.
عمل آوری مواد خوراکی برای دام سنگین و سبک:
عمل آوری عبارت است از برخی تغییرات فیزیکی و شیمیایی که روی بافتهای مواد خوراکی انجام گرفته به جهت افزایش راندمان هضم و جذب بیشتر .روش مطلوب عمل آوری آن است که نتیجه آن نزدیک به حداکثر ضریب هضمی باشد و تجاوز از آن میزان می تواند موجب اختلال در جریان هضم شود .
عمل آوری تاثیر زیادی در اسید یته شکمبه دارد .آردی کردن زیاد غلات باعث افزایش سرعت تخمیر در شکمبه و در نتیجه اسیدوز شود .
اهداف عمل آوری :
کاهش هزینه حمل و نقل ، افزایش بازده از طریق خوش خوراک تر شدن و افزایش قابلیت هضم بسیاری از روشهای عمل آوری ، بازده غذایی را افزایش می دهد و مواد سمی را خنثی می کند.
ضرورت عمل آوری :
با توجه به جثه دام فرق می کند در دامهای کوچک عبور دانه به صورت درسته از شکمبه آنها به طرف خارج مشکل است ولی از شکمبه نشخوار کنندگان بزرگ به راحتی صورت می گیرد .
روشهای عمل آوری علو فه شامل : آسیاب کردن علو فه ، پلت کردن علو فه ، حرارت دادن ، سیلو کردن ، خرد کردن ، روشها ی شیمیا یی
آسیا ب کردن :
عبارت است از خرد کردن علوفه به اندازه تقریبی 1.5-6 میلی متر به وسیله انواع آسیابها . این روشیارای معایبی می باشد که عبارتند از : برای علو فه خشک منا سب نیست ، هزینه نگهداری آن با لا ست ، ذرات ممکن است از یکدیگر جدا گردد .
خرد کردن موارد زیر را شامل می شود که اندازه آنها نیز ذکر شده است :
چاپر کردن 5-6سانتیمتر ، خردشده کمتر از 2.5 سانتیمتر ، آسیاب شده 1.5-6 میلیمتر .
معا یب ذرات ریز یا پودری را می توان ، در دستگاه گوارش به صورت خمیری در می آید ، کا هش خوشخوراکی ، در اثر باد اتلاف می شود ، اختلالات گوارشی و عبور سریع از دستگاه گوارش نام برد .
مزایای چاپرکردن عبارت است از :
افزایش مصرف ، افزایش وزن ، افزایش بازده ، خوشخوراک شدن علوفه نا مرغوب و سهولت حمل و نقل .
پلت کردن:
عبارت است از در معرض بخار آب قرار دادن خوراک آسیاب شده و سپس خروج خوراک داغ ومرطوب از داخل دستگاه پلت زن با فشارسپس توسط جریان هوا خشک کردن .
رطوبت لازم جهت پلت کردن 15-18% می باشد در مورد خوراکهای بافیبر بالا رطوبت بیشتری نیاز است.
از موادی مثل لیگنوزول ، بنتونیت ویا ملاس به عنوان مواد چسبان استفاده می شود .
به کار گیری 10-15%گندم وتا حد کمتری جو در جیره هاسبب تولید پلتی با استحکام خواهد شد . البته با توجه به هزینه بالا استفاده از 2% آب اضافی کافی است . دراین روش زمان کمتری صرف خوردن می شود بنابراین احتیاجات انرژی کاهش می یابد .
خواص پلت کردن :
کا هش ماهیت گردوخاکی – افزایش خوشخوراکی- افزایش مصرف – افزایش عملکرد وزن و کاهش مصرف انتخابی . در طیور وخوک تغذیه با پلت سرعت رشد را تا 15% و بازده غذا را 5-10% افزایش می دهد .
معایب پلت کردن :
پلت کردن هر تن غذای آسیاب شده 3-5 دلارمی باشد . خوراک قبل از پلت شدن حتماً باید آسیاب شده باشد . جیره های حاوی چربی و فیبر بالا به سختی پلت می شوند . با استفاده پلت برای گاوهای شیری به علت کاهش میزان استات چربی شیر کاهش می یابد .
انواع پلت :
1- حبه ای : که جیره های طیور به این شکل است .
2-مکعبی : این روش نسبتا جدید است ، اندازه ذرات در حدود 2.5 سانتیمتر است . در این روش ما احتیاجی به آسیاب کردن نداریم واز اسپری آب استفاده می شود . یونجه خشک بهترین نوع مکعبی است.
اشعه دادن :
مکانیسم عمل اشعه دادن بر روی الیاف خام نتیجه محلول شدن اجزاء الیاف خام می باشد . همچنین موجب سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش می شود ، البته مصرف غذا را تحت تا ثیر قرار نمی دهد .
روشهای شیمیایی که از جمله آنها می توان موارد زیر را نام برد :
آبکافت اسیدی ، فشار بخار آب ، متورم کردن با ترکیبات شیمیایی ، آمونیاکی کردن ، روش سود سوز آور و لیگنین زدایی
آبکافت اسیدی :
باعث تغلیظ ملکول لیگنین می شود ، در این روش سلولز به گلوکز تبدیل می شود و همی سلولز به قند ومشتقات آن تبدیل می شود تا کنون هیچ کار تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است .
فشار بخارآب:
افزایش قابلیت هضم در این روش ثابت شده یکی ازمحصولات این روش مازونکس می باشدکه یک فرآورده
کارخانه مقوا سازیست بخش اعظم آن همی سلولز می باشد . این ماده باعث خوشخوراکی می شود .
متورم کردن با ترکیبات قلیایی :
دراین زمینه می توان به کارهای کلمان اشاره کرد که کاه را با دوبرابر وزن آب و 2-4% سود سوز آور به مدت 6 ساعت در فشار 4-5 اتمسفر جوشاند با این کار قا بلیت هضم 50% افزایش یافت . این قبیل مواد مثل سودسوزآور و هیدروکسید کلسیم . استفاده از قلیابه میزان بیشتر از 4% ماده خشک مجاز نمی باشد. علت آن هم وجود فشار اسمزی مایعات شکمبه و اختلال درکار میکروارگانیسمها در اثر قلیایی زیاد است . بزرگترین مشکل این روش کاهش حاصلخیزی خاک است ونیاز به دستگا ههای گرانقیمت دارد .
تهیه و تنظیم : بی‍ژن زحمتکش
فرآوری مواد خوراکی در طیور:
مزایای حاصل از فرآوری خوراک مدتها پیش برای صنعت طیور مشخص شده است. اثرات مفید فرآوری خوراک بر عملکرد طیور اولین بار توسط پاتتن در حدود هفتاد سال قبل گزارش شد و از آن زمان تا کنون این مساله توسط محققین زیادی تایید شده است . امروزه بیشتر خوراکهای طیور پس از مخلوط شدن متحمل نوعی فرآوری می شوند. بهبود بازده خوراک می تواند دراثر افزایش ارزش خوراک به دلیل استریلیزه شدن، افزایش خوشخوراکی و نیز بهبود قابلیت دسترسی مواد مغذی باشد. به علاوه فرآوری خوراک می تواند احتیاجات مواد مغذی را از طریق تاثیر بر فعالیتهای مرتبط با مصرف خوراک تغییر دهد. پرندگان انرژی کمتری را جهت مصرف خوراک به کارخواهند برد، لذا انرژی بیشتری جهت رشد دردسترس خواهند داشت.
انواع فرآوری مواد غذایی تشکیل دهنده جیره
به طور کلی برخی از اجزای جیره قبل ازاینکه به صورت مخلوط درآیند و به عنوان جیره ای کامل مورد استفاده قرارگیرند، نیاز به فرآوری دارند تا بهتر بتوانند احتیاجات مواد مغذی طیور را برطرف سازند وهمچنین با از بین رفتن بازدارنده های تغذیه ای موجود درآنها، کمترین تاثیر مضر را بر سلامت طیور بگذارند. فرآوریهایی که برای اقلام دانه ای قبل از ورود به جیره مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
1.Cooking: دراین روش پخته شدن دانه ها به وسیله روشها ودستگاههای مختلف صورت می گیرد. به طور مثال در مورد سویاها ابتدا خیساندن آنها صورت می گیرد و بعد به مدت حداقل 30 دقیقه جوشانده می شوند وسپس پهن می گردند تاخشک شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
2.Micronising: دراین روش که از پرتوهای مادون قرمز استفاده میشود دراثر برخورد پرتوها به مولکولهای دانه، گرما تولید شده وموجب تخریب ممانعت کننده ها می شود و نیز سلولهای چربی شکسته شده وانرژی بیشتری بدست می آید (درمورد دانه سویا).
3.Flaking: در این فرآوری با تزریق بخار دربین دوغلطک وعبور دانه ازاین غلطکها فلکینگ یا فلس شدن اتفاق می افتد .
4 .Toasting: در این روش از از حرارت خشک استفاده می شود و در انتهای کار رطوبت دانه ها (به طور مثال برای دانه سویا ) حدود 30 درصد کاهش می یابد. درجه حرارتی که برای این منظور استفاده می شود، درمحدوده ای از 110 تا 168 درجه سانتیگراد، بسته به نوع دستگاهی که استفاده می شود، قرار دارد.
5. ExtrusionوExpansion : دراین دونوع فرآوری، مواد خوراکی، درجه حرارت وفشار بالایی را برای مدت کوتاهی تحمل می نمایند. این دونوع فرآوری از لحاظ ازبین رفتن مواد ضد تغذیه ای وبهبود قابلیت استفاده از آمینواسیدها وانرژی، دراقلام خوراکی مزیت بالایی دارند.
فرآوری جیره
آسیاب کردن به عنوان بخشی از فرآوری خوراک مورد توجه می باشد و می تواند قبل یا بعد از مخلوط کردن خوراک (عموماً بعد از مخلوط کردن خوراک) بوسیله آسیاب چکشی یا آسیاب غلطکی صورت گیرد. در آسیاب چکشی اندازه پرده آسیاب می تواند مختلف باشد (معمولاً در محدوده ای از 3 تا 10 میلی متر) که بستگی به درشتی مورد نیاز ذرات آسیاب شده دارد. در یک آسیاب غلطکی مواد از بین دو غلطکی عبورمی کند که شکاف بین دو غلطک، برای تغییر دادن ریزی ذرات آسیاب تنظیم شده است. به طور مرسوم آسیابهای غلطکی برای تولید ذرات درشت بکار می روند اماذرات ریز، با یکنواختی مشابه با آسیابهای چکشی، در آسیابهای غلطکی نیز می توانند تولید شوند. درهر دوحالت اندازه ذرات تولیدی به فاکتورهایی مانند نوع دانه وسرعت آسیاب کردن بستگی دارد.
علاوه بر آسیاب کردن خوراک، فرآوری های فیزیکی دیگری مانند توربولاتورهای شیب دار،توربولاتورهای باظرفیت بالا،کتل، راپینر، بوکامکتورها، سیستم SIRT ، اکستروژن و اکسپنشن هم وجود دارند که همگی دارای خصوصیات، مدت و درجه حرارت مختلف می باشند. به عنوان مثال در توربولاتورها مدت زمان حرارت دادن کوتاه است درحالی که در سیستم SIRT مدت زمان حرارت دادن تا 10 دقیقه می تواند باشد. درجه حرارت در توربولاتورها، در محدوده ای از 85-50 درجه سانتیگراد تولید می شود، اما در اکسپندر ها وکمپکترها این محدوده می تواند تا 120 درجه سانتیگراد نیز تامین گردد. در اکستروژنها واکسپنشنها خوراک با یک درجه حرارت بالا برای یک مدت کوتاه حرارت داده شده، در حالی که از میان یک قالب گرم عبور داده می شوند. یک تفاوت عمده ای که بین این دو نوع فرآوری وجود دارد این است که در اکسپنشنها تنها قبل از ورود خوراک به محل پیچ خوردگی در دستگاه، درجه حرارت 90-80 درجه سانتیگراد داده می شود، درحالی که در اکستروژن این گرما وجود ندارد، امافشار بیشتری توسط بخش پیچ دار دستگاه اعمال می گردد.
فرآوری دیگری که موردتوجه می باشد، استفاده از سیستم پاستوریزاسیون غیر هوازی است که شامل احتراق سوخت گازی در حضور آب است که نتیجه آن ایجاد گازی داغ با درجه حرارت 80 درجه سانتیگراد می باشد، اما افزایش میزان رطوبت دراین سیستم نسبت به سایر سیستم ها بالا نمی باشد.
انواع فرم های فیزیکی جیره
جیره هایی که در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می گیرند به سه فرم آردی ، کرامبل و پلت می باشند. جیره آردی فرمی از خوراک است که در آن مواد غذایی پس از مخلوط شدن تحت تأثیر آسیاب قرار گرفته و به فرم پودر یا آرد در می آیند که در واقع به دوصورت آردی گرم و آردی سرد فرآوری می شوند. جیره کرامبل به همان جیره پلت با اندازه کوچکتر گفته می شود که بعد از دوره استارتر به جوجه های گوشتی خورانده می شود. اما سومین نوع فرآوری خوراک که به نام فرآوری پلت معروف است، کاربرد وسیعی دارد وامروزه به میزان زیادی درجیره ها از آن استفاده می گردد. پلت کردن در واقع تبدیل غذاهای پودری به دانه هایی به اندازه 4 تا 5 میلیمتر می باشد، که در مقایسه با جیره آردی دارای مزایای فراوان تغذیه ای می باشد.
بهبود وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی در نتیجه پلت کردن جیره، نمونه ای از تأثیر یک فاکتور غیر تغذیه ای در افزایش ارزش انرژی زایی مؤثر جیره تغذیه شده می باشد که ممکن است به افزایش ارزش غذایی جیره و یا کاهش احتیاجات پرنده و یا به هر دو نسبت داده شود. در صورت استفاده از جیره پلت، پرنده زمان کمتری را صرف غذا خوردن خواهد کرد، لذا با کاهش فعالیت پرنده، میزان احتیاجات نگهداری آن نیز کاهش خواهد یافت. بخشی از بهبود کاربرد جیره پلت، به علت مصرف کمتر انرژی درهنگام تغذیه می باشد. به عبارت دیگر استفاده از جیره پلت، انرژی صرف شده پرنده برای غذا خوردن را کاهش می دهد و قابلیت دسترسی حیاتی مواد مغذی و انرژی را نیز افزایش می دهد.
اگرچه عملکرد جوجه ها گوشتی با تغذیه جیره پلت بهبود می یابد ولی بنظر می رسد که این روش تغذیه دارای مضراتی هم باشد. رابطه ای بین تغذیه پلت و برخی از بیماریهای متابولیکی دیده شده است. افزایش میزان رشد ناشی از تغذیه جیره پلت ممکن است مرگ و میر را به دلیل آسیت، دیسکندروپلازیای درشت نی خصوصاً در پرندگان نر افزایش دهد. به طور کلی معایب پلت عبارتند از 1. بالابودن هزینه 2. کانی بالیسم 3. کاهش در تولید تخم مرغ به علت چاق شدن 4. خیسی بستر به علت مصرف آب بیشتر 5. آسیت 6. دیسکندروپلازیای درشت نی 7. ازبین رفتن برخی از مواد مغذی حساس به حرارت در طی پلت کردن.
فاکتورهای موثر بر کیفیت پلت
براساس مطالعاتی که ریمر در سال 1992 انجام داد، بیان کرد که کیفیت پلت به فاکتورهای زیر بستگی دارد.
1. جیره فرموله شده 2. اندازه ذرات 3. شرایط پلت 4. ویژگیهای قالب پلت 5. خنک سازی وخشک کردن
تعیین کیفیت پلت
کیفیت پلت معمولاً با بکاربردن شاخص PDI (شاخص دوام پلت) تعیین می گردد.درواقع PDI تستی است که درآن جیره پلت به صورت معلق در جعبه ای مخصوص در زمانی معین قرار می گیرد، که درطی این دوره خوراک تحریک شده وانتقال می یابد و مورد بررسی قرار می گیرد . بعد از پایان حرکت، نسبت خاکه به پلت کامل درآغاز، به عنوان شاخص پلت درنظر گرفته می شود. بنابراین هرچه خوراک با شاخص دوام پلت بالاتری باشد نشان دهنده این است که پلت بیشتر می تواند، قبل از تغذیه سالم باقی بماند. برای خوراکهای آسیاب شده نیز این روش می تواند مورد استفاده قرار گیرد. بسیاری از خوراکهای پلت بوسیله بارگیری، ذخیره کردن، مته نمونه برداری و انتقال به فارم تخریب می شوند. دستکاری در خوراک کیفیت پلت را کاهش می دهد و در بسیاری از زمانی که پلت به فارم می رسد به طور جدی درصد پلت کامل کاهش می یابد، به همین جهت نیاز به انتقال اتوماتیک خوراک وسیستم مدیریتی قوی احساس می گردد.
نقش مؤثر فرآوری در جیره های طیور انکار نایذیر است وفرآوری خوراک اثر زیادی در بهبود عملکرد طیور دارد. همچنین درمیان فرمهای فرآوری خوراک، توجه به پلت به خاطر تأثیر در بهبود راندمان تولید و افزایش وزن نسبت به سایر فرآوریها (آردی وکرامبل) بیشتر مد نظر قرار گرفته است. استفاده از فرآوریهای جدید مانند اکسپندرها و اکسترودرها در جیره های طیور اگرچه به مقدار جزئی موجب تخریب اجزای حساس به حرارت جیره، مانند ویتامینها وآنزیمها می گردند، اما دارای مزایایی هستند که می توانند موجب بهبود راندمان جیره گردند، به طوری که این فرآوری ها می توانند موجب افزایش قابلیت استفاده ازموادمغذی جیره، کاهش موادضدتغذیه ای جیره، کاهش آلودگی میکروبی جیره و به طور کلی موجب افزایش راندمان غذایی، افزایش رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی شوند. در واقع این فرآوریها برای افزایش راندمان پلت مورد استفاده قرارمی گیرند وکارایی پلت را افزایش می دهند. به طور کلی در یک جمله می توان گفت، بدون فرآوری خوراک صنعت طیور نمی توانست تا به این حد پیشرفت نماید.
عمل آوری مواد خوراکی برای دام سنگین و سبک:
عمل آوری عبارت است از برخی تغییرات فیزیکی و شیمیایی که روی بافتهای مواد خوراکی انجام گرفته به جهت افزایش راندمان هضم و جذب بیشتر .روش مطلوب عمل آوری آن است که نتیجه آن نزدیک به حداکثر ضریب هضمی باشد و تجاوز از آن میزان می تواند موجب اختلال در جریان هضم شود .
عمل آوری تاثیر زیادی در اسید یته شکمبه دارد .آردی کردن زیاد غلات باعث افزایش سرعت تخمیر در شکمبه و در نتیجه اسیدوز شود .
اهداف عمل آوری :
کاهش هزینه حمل و نقل ، افزایش بازده از طریق خوش خوراک تر شدن و افزایش قابلیت هضم بسیاری از روشهای عمل آوری ، بازده غذایی را افزایش می دهد و مواد سمی را خنثی می کند.
ضرورت عمل آوری :
با توجه به جثه دام فرق می کند در دامهای کوچک عبور دانه به صورت درسته از شکمبه آنها به طرف خارج مشکل است ولی از شکمبه نشخوار کنندگان بزرگ به راحتی صورت می گیرد .
روشهای عمل آوری علو فه شامل : آسیاب کردن علو فه ، پلت کردن علو فه ، حرارت دادن ، سیلو کردن ، خرد کردن ، روشها ی شیمیا یی
آسیا ب کردن :
عبارت است از خرد کردن علوفه به اندازه تقریبی 1.5-6 میلی متر به وسیله انواع آسیابها . این روشیارای معایبی می باشد که عبارتند از : برای علو فه خشک منا سب نیست ، هزینه نگهداری آن با لا ست ، ذرات ممکن است از یکدیگر جدا گردد .
خرد کردن موارد زیر را شامل می شود که اندازه آنها نیز ذکر شده است :
چاپر کردن 5-6سانتیمتر ، خردشده کمتر از 2.5 سانتیمتر ، آسیاب شده 1.5-6 میلیمتر .
معا یب ذرات ریز یا پودری را می توان ، در دستگاه گوارش به صورت خمیری در می آید ، کا هش خوشخوراکی ، در اثر باد اتلاف می شود ، اختلالات گوارشی و عبور سریع از دستگاه گوارش نام برد .
مزایای چاپرکردن عبارت است از :
افزایش مصرف ، افزایش وزن ، افزایش بازده ، خوشخوراک شدن علوفه نا مرغوب و سهولت حمل و نقل .
پلت کردن:
عبارت است از در معرض بخار آب قرار دادن خوراک آسیاب شده و سپس خروج خوراک داغ ومرطوب از داخل دستگاه پلت زن با فشارسپس توسط جریان هوا خشک کردن .
رطوبت لازم جهت پلت کردن 15-18% می باشد در مورد خوراکهای بافیبر بالا رطوبت بیشتری نیاز است.
از موادی مثل لیگنوزول ، بنتونیت ویا ملاس به عنوان مواد چسبان استفاده می شود .
به کار گیری 10-15%گندم وتا حد کمتری جو در جیره هاسبب تولید پلتی با استحکام خواهد شد . البته با توجه به هزینه بالا استفاده از 2% آب اضافی کافی است . دراین روش زمان کمتری صرف خوردن می شود بنابراین احتیاجات انرژی کاهش می یابد .
خواص پلت کردن :
کا هش ماهیت گردوخاکی – افزایش خوشخوراکی- افزایش مصرف – افزایش عملکرد وزن و کاهش مصرف انتخابی . در طیور وخوک تغذیه با پلت سرعت رشد را تا 15% و بازده غذا را 5-10% افزایش می دهد .
معایب پلت کردن :
پلت کردن هر تن غذای آسیاب شده 3-5 دلارمی باشد . خوراک قبل از پلت شدن حتماً باید آسیاب شده باشد . جیره های حاوی چربی و فیبر بالا به سختی پلت می شوند . با استفاده پلت برای گاوهای شیری به علت کاهش میزان استات چربی شیر کاهش می یابد .
انواع پلت :
1- حبه ای : که جیره های طیور به این شکل است .
2-مکعبی : این روش نسبتا جدید است ، اندازه ذرات در حدود 2.5 سانتیمتر است . در این روش ما احتیاجی به آسیاب کردن نداریم واز اسپری آب استفاده می شود . یونجه خشک بهترین نوع مکعبی است.
اشعه دادن :
مکانیسم عمل اشعه دادن بر روی الیاف خام نتیجه محلول شدن اجزاء الیاف خام می باشد . همچنین موجب سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش می شود ، البته مصرف غذا را تحت تا ثیر قرار نمی دهد .
روشهای شیمیایی که از جمله آنها می توان موارد زیر را نام برد :
آبکافت اسیدی ، فشار بخار آب ، متورم کردن با ترکیبات شیمیایی ، آمونیاکی کردن ، روش سود سوز آور و لیگنین زدایی
آبکافت اسیدی :
باعث تغلیظ ملکول لیگنین می شود ، در این روش سلولز به گلوکز تبدیل می شود و همی سلولز به قند ومشتقات آن تبدیل می شود تا کنون هیچ کار تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است .
فشار بخارآب:
افزایش قابلیت هضم در این روش ثابت شده یکی ازمحصولات این روش مازونکس می باشدکه یک فرآورده
کارخانه مقوا سازیست بخش اعظم آن همی سلولز می باشد . این ماده باعث خوشخوراکی می شود .
متورم کردن با ترکیبات قلیایی :
دراین زمینه می توان به کارهای کلمان اشاره کرد که کاه را با دوبرابر وزن آب و 2-4% سود سوز آور به مدت 6 ساعت در فشار 4-5 اتمسفر جوشاند با این کار قا بلیت هضم 50% افزایش یافت . این قبیل مواد مثل سودسوزآور و هیدروکسید کلسیم . استفاده از قلیابه میزان بیشتر از 4% ماده خشک مجاز نمی باشد. علت آن هم وجود فشار اسمزی مایعات شکمبه و اختلال درکار میکروارگانیسمها در اثر قلیایی زیاد است . بزرگترین مشکل این روش کاهش حاصلخیزی خاک است ونیاز به دستگا ههای گرانقیمت دارد .
تهیه و تنظیم : بی‍ژن زحمتکش
دیدگاه ها