علوفه بیشتر بهترین دارو در برابر کتوز
تغذیه مناسب گاوهای پر تولید بسیار حسا س می باشد .اگر این امر به خوبی صورت نگیرد یکی از اولین بیماریهایی که گاو با ان روبرو خواهد شد بیماری کتوز است. در نتیجه تولید شیر به سرعت کاهش یافته و مشکلات با روری و عوارض دیگر دامنگیر گاو خواهد شد.
با تغذیه صحیح و هوشیاری در امر تغذیه می توان از بروز کتوز پیشگیری نمود.انجام روش های صحیح تغذیه نیاز مند استاندارد های مدیریتی قومی و منسجم می باشد.
تولید شیر گاو های نژاد هلشتاین روز به روز افزایش می یابد.این امر نتیجه تلاش و همت متخصصین اصلاح نژاددر سراسر جهان می با شد .به گونه ای که تعدادی از برنامه های اصلاح نژادی، بهبود تولید شیر سالیا نه را از 50 کیلو گرم به 100 کیلو گرم رسانده اند.
با این وجود افزایش مصرف خوراک توسط گاو هماهنگ با افزایش تولید شیر پیش نرفته است.به عبارت دیگر افزایش مصرف خوراک جوابگوی افزایش تولید شیر نمی باشد.این مسأله بر روی تعادل منفی ِانرژی گاو تاثیر گداشته و به طور روز افزون منفی تر شده است.بدین معنی که گاو در مدت زمان طولانی تریدر شرایط تعادل منفی انرژی قرار گرفته و مقدار بیشتری از ذخایر بدن خود را مصرف خواهد نمود .اگر میزان تعادل منفی انرژی کم باشدنگران کننده نیست ولی هر گاه تعادل انرژی به طور فزاینده ای منفی شود مشکلات عدیده ای نیز به دنبال ان بروز خواهند نمود.در نتیجه گاو ممکن است به اختلالات متابولیکی مبتلا گردیده و دچار تضعیف سیستم ایمنی ،کاهش باروری وکاهش تولید شیر می گردد.
مدیریت بهتر
با افزایش تولید شیر ،دامدار بایستی نسبت به مشکلات گله خود حساس تر باشد تا بتواند از انها پیشگیری نماید .این امر نیازمند یک مدیریت بهتر در جهت خوراندن بیشترین مقدار ممکن ازعلو فه مرغوب می باشد.در شرایطی که دامدار نتواند چنین مدیریتی را اعمال نمایداین سوال مطرح می شود که ایا باز توانایی تولید شیر بایستی همچنان افزایش یابد،با وجود انکه بر سلامت گله و در نتیجه تولید شیر و باروری گاوها اثر منفی خواهد گذاشت؟
اختلال متا بولیکی
گاو هایی که جیره مناسب و متعادل با تولید شیر خود در یافت نمی کنند به بیماری کتوز و عوارض منفی ان حساس می شوند .کتوز یکی از اختلا لات متابولیکی است که به دلیل ایجاد مشکل در جابجایی و تجزیه ذخایر چربی بدن در کبد ایجاد می شود .کتوز به دو صورت بروز می نماید:
کتوز بالینی (شکل قابل مشاهده)و کتوز تحت بالینی (به سختی قابل تشخیص می باشد).گاو هایی که به شکل با لینی ان مبتلا می شوند در بیشترین اوقات از تنفس انها بوی استون استشمام می شود.اشتهای انها به میزان زیاد کاهش یافته و وزن بدن وتولید شیر انها به مقدار بسیار زیاد کاهش می یابد.در بیشتر مواقع گاوهای تازه زا مشکلات بیشتری دارند.گاوهایی که قبل از زایش اسکور بدنی بالای 75/3 دارند بیشتر مستعد ابتلا به بیماری می باشند.
هورمون ها و تنش(استرس)
در حالت طبیعی مصرف غذا در حوالی زمان زایش کاهش می یابد .این کاهش اشتها به دلیل ترشح هورمونهای به خصوصی به ویژه استروژن ها اتفاق می افتد.همچنین روند زایمان نیز درایجاد این حالت نقش مهمی داشته و از یک هفته قبل از زایش این اثر اغاز می شود.به علاوه تغییر در گروهبندی گاوها و سایر عوامل تنش زا بر میزان مصرف غذا تاثیر منفی دارند.
زمانی که مصرف خوراک کاهش می یابد،تقاضای بدن برای انرژِی نیز بیشتر می شود.در شکمبه گاو ،از نشاسته قابل تجزیه،پروپیونات تولید می شود.این پروپیونات ،پایه تولیدلاکتوز است که یکی از ترکیبات مهم شیر می باشد.
بسیار مهم است که قبل از زایش جیره به گونه ای تنظیم شودکه مقدار کافی از نشاسته قابل تجزیه به بدن گاو برسد.از سوی دیگر قبل از زایش احتمال بروز کبد چرب افزایش یافته که در نتیجه منجر به مشکلات زایش،ورم پستانو غیره میشود.
اسید های چرب غیر استریفیه(nefas )
وقتی گاو به مقدار ناکافی غذا مصرف کندبه اجباربه استفاده از ذخایر بدن خود روی می اوردو چربی های بدن را فراخوان می کند.وقتی این حالت اتفاق می افتد در داخل بدن ،این چربی ها به اسیدهای چرب غیر استریفیه (nefas ) تبدیل می شوند.
این اسیدهای چرب از طریق خون به کبد می روند .هم چنین در عضلات نیز وارد شده و به عنوان یک منبع انرژی عمل می کنند.پس از زایش این اسید های چرب در داخل پستان نیز وارد می شوند و در نهایت غلظت اسید های چرب غیر استریفیه در خون به میزان زیادی افزایش می یابد.مقدار این مواد سه هفته قبل از زایش در هر لیتر خون200میکرواکی والان می باشد.در زمان زایش این غلظت به 600 میکرواکی والان در لیتر افزایش یافته و در صورتی که مدیریت تغذیه مطلوب نباشداین افزایش ادامه می یابد.کبد گاو این اسیدهای چرب را برای مصرف عضلات و پستان به انرژی تبد یل می کند.برای این که کبد بتوانداین عمل را به خوبی انجام دهد(به صورت 100 در صد)نیاز به گلوکز دارد وگلوکز نیز به صورت اولیه از پروپیونات ساخته می شود.این جاست که مشکل پیش می آید.وقتی گاو نتواندبه میزان کافی در شکمبه خودپروپیونات تولیدکندمشکل بیشتر می شود.سپس کبد شروع به تولید کتون ها از اسیدهای چرب غیر استریفیه می کند.این کتون ها عبارتند از استون و بتاهیدروکسی بوتیرات.
به همین دلیل دامدار در اکثر مواقع قادر است بوی کتوزیا استو نمی را در هوای تنفسی دام استشمام کند.این کتون ها به خون برگشته و سبب کاهش اشتها و مصرف غذای کمتر شده و در نتیجه گاو سست و بی حال می گردد.در حقیقت هر گاوی کهدر حال از دست دادن وزن خود می باشد در حال مبارزه با چنین مشکلی است.این حالت بر وجود کتوز تحت درمانگاهی دلالت می کندکه میتواند به سرعت به کتوز درمانگاهی تبدیل گردد.
اثرات کتوز قابل توجه بوده و اگر در مان صورت نگیرداین بیماری تا زمانی که گاو تعادل انرژی خود را به دست نیاوردادامه می یابد.
در این راستا گاو ذخایر چربی بدن خود را مورد استفاده قرار می دهد.وقتی این ذخایر کاهش یافت تولید شیر به سرعت کاهش می یابد و در نتیجه وضعیت به حالت طبیعی بر می گردد.در هر حال تنها تولید شیر کاهش نمی یابد بلکه به دنبال ان با روری نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.هم چنین به دلیل کاهش ایمنی گاو نسبت به سایر بیماریها حساس می شود.مجموعه این عوامل باعث بیشتر شدن فاصله زایش خواهد شد .فاصله زایش طولانی به همراه تولید کم باعث می شوند که گاو تا دوره خشکی بعدی بیش از حد چاق شده باشدو در این شرایط شکل گیری دوباره کتوز را سبب می شود.
پروپیونات
وقتی میزان پروپیونات موجود در کبد افزایش یابد ،کمبود انرژی به صورت خود به خود برطرف می شود .
با وجود پروپیونات تبدیل اسید های چرب غیر استر یفیه به گلوکز بهتر صورت می گیرد وتشکیل کتونها کاهش می یابد.در این حالت گاو فعال تر شده ،غذای بیشتری خورده و در نتیجه تولید شیر افزایش می یابد.
به صورت خلاصه باید عنوان نمود که میزان پروپیونات کبد در تعادل با میزان اسید های چرب غیر استریفیه بوده و در صورت وجود این تعادل کبد قادر است کار خود را به طور کامل انجام دهد.حال با توجه به این موارد بسیار مهم است که گاودر حوالی زایمان بیش از پیش و به هر مقدار ممکن غذا مصرف کند تا بتواند نیاز انرژی خودرا بر طرف کند.
برای این کار نیاز است به گاوهای تازه زا توجه بیشتر و دقیق تر نمود و مدیریت بهتری در مورد انها اعمال نمود ،زیرا مصرف غذای این گاوها توسط هورمون ها ،غلظت اسید های چرب غیر استریفیه و کتون ها تحت تاثیر قرار گرفته است.
گاو های کم اشتها که غذای کمتری می خورند دچار مشکل خواهند شد .یک مدیر خوب می تواند برای جبران این حالت برای این دسته از گاو ها یک جیره منا سب در نظر بگیرد و مهم تر این که یک مدیر خوب باید کنترل نماید که ایا گاوها این جیره را به مقدار کافی می خورند یل خیر؟
عامل دیگری که میزان مصرف غذای گاو را تحت تاثیر قرار می دهد وضعیت بدنی گاو قبل از زایش می باشد.
گاوهایی که امتیاز وضعیت بدنی انها بیش از 75/3 با شد،غذای کمتری مصرف می کنند.لذا بسیار مهم است که در زمان زایش امتیاز وضعیت بدنی گاوها بین 3تا 5/3 باشد.
جیره
جیره دام در حوالی زمان زایش یعنی قبل و بعد از زایش (دوره انتقال)از اهمیت زیادی برخور دار است .در این ارتباط موارد ذیل باید مورد توجه قرار گیرد.
همیشه مقدار زیادی غذا در اختیار گاو های دوره انتقال قرار دهید.این گاوها بایستی فرصت انتخاب غذای خود را داشته باشند.
مطمأن شوید غذا خوش خوراک باشد.به این دام ها نبایستی غذاهای کپک زده ،حرارت دیده یا بد بو داده شود . هر روز بایستی غذای تازه در اختیار این دام ها قرار گیرد.به ویژه در هوای گرم که مزه غذا در اخور به سرعت تغییر می کند.
مطمأن شوید اخورها کاملا تمیز هستند .غذاهای بد بو را از اخورها خارج کنید.
جیره را طوری تنظیم نمایید که به میزان کافی عمل جویدن را تضمین کند.تعلیف حد اقل یک یا دو کیلو یونجه ضروری است..
اب تمیز به میزان کافی فراهم نمایید.
غلظت انرژی جیره را افزایش دهید.در این زمان گاوها مقدار کمتری غذا می خورند.بنابر این مدیر دامداری یا دامدار باید میزان انرژی بیشتری در هر کیلو غذا فراهم کند.میزان کنسا نتره را به صورت زمان بندی شده و بر پایه در خواست دام تنظیم نمایید.از سه هفته قبل از زایش دادن کنسا نتره را با یک کیلو گرم شروع کرده و هر هفته یک کیلو به ان اضافه کنیدتا قبل از زایش به سه کیلو کنسا نتره برسد.
در جیره نشاسته قابل تجزیه را در نظر بگیرید .این ماده در شکمبه به پروپیو نات تبدیل می شود .از طرف دیگر پروپیونات رشد پرزهای شکمبه را تحریک می کند.
اگر امکان تغذیه صحیح دام ها فراهم نشود تجویز موادی مانند پروپیلن گلیکول و غیره مفید خواهد بود.
موارد دیگری که باید در نظر داشت :
علاوه برجیره موار دیگری نیز وجود دارد که در یافت غذای کافی را تحریک می کند .توجه به این موارد که در ادامه می اید دارای اهمیت ویژه ای می باشد:
مطمأن شوید امتیاز وضعیت بدنی گاوها در زمان خشک شدن و زایش بین 3 تا 5/3 قرار دارد.این گاوها به خوبی غذا خورده و ذخایر بدنی مناسبی دارند.
گاوهای انتظار زایش (دو تا سه هفته قبل از زایش)را در گروهی جداگانه نگهدارید ولی تا حد ممکن این گروه نزدیک سایر دام ها باشند.
تا حد ممکن این دام ها را وادار به حرکت نماییدبا این کار عضلات گاو ،اسیدهای چرب غیر استریفیه را تجزیه نمو ده و از میزان ان در کبد کاسته شده و تعا دل بهتری بین اسیدهای چرب غیر استریفیه و پرو پیونات ایجاد می شود .
-راحت بودن گاو ها را مورد توجه قرار دهید .یک محیط تمیز و راحت برای گاوهای انتظار زایش فراهم نمو ده و به تهویه محیط نگهداری انها نیز توجه نمایید.
از بروز استرس جلو گیری کنید.در بسیاری ازمواردجابجایی هایی که در گروه گاوهای انتظار زایش صورت می گیرد سبب بروز استرس و کاهش در یافت غذا می گردد.
د ر بیشتر موارد تغییر در گروه بندی گاو ها اجتناب ناپذیر می باشد ولی حد اقل بایستی سعی شود این تغییرات با نهایت ملایمت صورت گیرد.گاوهایی که در فری استال هستندرا به تای استال نبرید.به ویژه اگر تای استال به صورت انفرادی باشد.
اقدامات پیشگیری کننده در برابر سایر بیماری ها را به مورد اجرا قرار دهید.بیماریها (هم چنینبیماری های تحت در مانگاهی)بر مصرف غذا تاثیر منفی دارند.تب شیر نقش مهمی در این زمینه داردولی لنگش و عفونت های رحمی نیز موثر می باشند.
گاوهای تازه زا (0تا30روز پس از زایش )را در گروه جداگانه ای نگهدارید.این کار به ویژه در گله های بزرگ امکان پذیر بوده و سبب می شود بسیاری از مراقبت ها اسان تر انجام شود و در نتیجه از کمبود انرژی پیشگیری خواهد شد .تجویز تر کیبات پروپیلن برای فراهم نمودن پرو پیو نات بیشتر ،برای این گروه از گاو ها مفید خواهد بود .
چگونه کتوز را تشخیص دهیم ؟
برای درمان موفقیت آمیز کتوز مهم است بتوانیم بیماری را در سریع ترین زمان ممکن شناسایی نماییم.لازمه این امر شناختن علایم کتوز (تحت درمانگاهی ) توسط دامدار یا مدیر دامداری است .
علایم زیر را در جستجوی علایم کتوز در نظر داشته باشید:
- کاهش مصرف غذا: گاوهای مبتلا به کتوز کمتر می خورند .این وضعیت را می توان با امتیاز دادن به پر بودن شکمبه انجام داد.
در این دام ها این امتیاز کمتر از بقیه گله می باشد.
- کاهش وزن و امتیاز وضعیت بدنی به صورت سریع: تا حدود 50 روز پس اززایش امتیاز وضعیت بدنی این گاوها بیش از یک نمره کاهش می یابد.
..گاوهای مبتلا به اندازه کافی فعالیت ندارند.
ممکن است پوشش موی گاو به صورت قابل توجه خشن شده باشد.اغلب،موهای گاو سیخ می شودزیرا این گاوها احساس سرما می کنند.
- بوی استون: کسانی که بتوانند بوی استون را استشمام کنند می تواننددر هوای تنفسی،ادرار و شیر گاوهای مبتلا بوی استون را احساس نمایند.
- کیت ها و نوارهای مخصوص ازمایش کتوز: به کمک این مواد می توان وجود کتون را در ادرار یا شیر ازمایش نمود..
- کاهش تولید شیر : به ویژه در مراحل اخر بیماری اگر چه برای تشخیص کتوز کمتر به آن توجه می شود ولی بر پایه اطلاعات چربی و پروتئین موجود در شیر می توان کتوز را تشخیص داد.در این حالت نسبت چربی به پروتئین شیر نامتعادل خواهد شد.اگر در صد چربی و پروتئین شیر اختلافی بیش از 5/1 در صد داشته باشند می توان به کتوز مشکوک شد.
در بیشتر موارد در صد چربی 5 در صد یا بیشتر بوده و در صد پروتئین3 در صد یا کمتر می باشد.
این وضعیت را می توان این گونه تفسیر نمود:
در صد بالای چربی شیر به دلیل فراخوان چربی های بدن است که در نهایت در شیر وارد شده است .در گاوهایی که در زمان زایش چاق هستند این تاثیر بیشتر است.در صد پایین پروتئین شیر به این دلیل است که پروتئین بدن به دلیل کمبود انرژی به عنوان منبع انرژی مورد مصرف قرارمی گیرد.
پروتئین به یک بخش گلوکز و یک بخش اسید امینه تبدیل می شود .بخش گلوکز برای ساخت لاکتوز به کار می رود .
مقدار لاکتوز شیر کاملا ثابت می باشد .لاکتوز در نگهداری حجم تولید مهم است.گاوهای تازه زا این حالت را تاحد ممکن ادامه می دهند .قسمت اسید امینه اغلب به شکل اوره ،بدن گاو را ترک می کند (وقتی انرژی کافی در شکمبه در دسترس نباشد)این بخش از پروتئین معمولا برای ساخت پروتئین شیر بکار رفته و در وضعیت کمبود انرژی از دست می رود.
تجویز پروپیلن گلیکول
درمان کتوز درمانگاهی شامل تجویز پروپیلن گلیکول می باشد.500 میلی لیتر از این ماده را دوباره در روز و به مدت چهار روز به دام بخورانید .مسأله مهم شروع به موقع و زود هنگام درمان است تا گاو زودتر بهبود یابد.
در این حالت از سایر مشکلات نیز جلو گیری می شود .
اگر پس از تجویز پروپیلن گلیکول بهبودی حاصل نشد با دامپزشک گله مشورت نمایید . او می تواند درمانهای تکمیلی را ارایه دهد.
در کنار درمان با پروپیلن گلیکول مساله مهم یافتن علت بیماری و رفع ان می باشد .به خاطر داشته باشید هرگاه یک مورد بیماری درمانگاهی پیدا می شود حتما موارد دیگری نیز در گله وجود دارد که هنوز تشخیص داده نشده اند (موارد تحت درمانگاهی ).علاوه بر این به عنوان یک راه حل سریع درصورت نیازمی توان به جیره ،نشاسته اضافی یا ترکیبات پروپیلن اضافه نمود .این عمل میزان پروپیونات ورودی به کبد را افزایش می دهد .
تغذیه مناسب گاوهای پر تولید بسیار حسا س می باشد .اگر این امر به خوبی صورت نگیرد یکی از اولین بیماریهایی که گاو با ان روبرو خواهد شد بیماری کتوز است. در نتیجه تولید شیر به سرعت کاهش یافته و مشکلات با روری و عوارض دیگر دامنگیر گاو خواهد شد.
با تغذیه صحیح و هوشیاری در امر تغذیه می توان از بروز کتوز پیشگیری نمود.انجام روش های صحیح تغذیه نیاز مند استاندارد های مدیریتی قومی و منسجم می باشد.
تولید شیر گاو های نژاد هلشتاین روز به روز افزایش می یابد.این امر نتیجه تلاش و همت متخصصین اصلاح نژاددر سراسر جهان می با شد .به گونه ای که تعدادی از برنامه های اصلاح نژادی، بهبود تولید شیر سالیا نه را از 50 کیلو گرم به 100 کیلو گرم رسانده اند.
با این وجود افزایش مصرف خوراک توسط گاو هماهنگ با افزایش تولید شیر پیش نرفته است.به عبارت دیگر افزایش مصرف خوراک جوابگوی افزایش تولید شیر نمی باشد.این مسأله بر روی تعادل منفی ِانرژی گاو تاثیر گداشته و به طور روز افزون منفی تر شده است.بدین معنی که گاو در مدت زمان طولانی تریدر شرایط تعادل منفی انرژی قرار گرفته و مقدار بیشتری از ذخایر بدن خود را مصرف خواهد نمود .اگر میزان تعادل منفی انرژی کم باشدنگران کننده نیست ولی هر گاه تعادل انرژی به طور فزاینده ای منفی شود مشکلات عدیده ای نیز به دنبال ان بروز خواهند نمود.در نتیجه گاو ممکن است به اختلالات متابولیکی مبتلا گردیده و دچار تضعیف سیستم ایمنی ،کاهش باروری وکاهش تولید شیر می گردد.
مدیریت بهتر
با افزایش تولید شیر ،دامدار بایستی نسبت به مشکلات گله خود حساس تر باشد تا بتواند از انها پیشگیری نماید .این امر نیازمند یک مدیریت بهتر در جهت خوراندن بیشترین مقدار ممکن ازعلو فه مرغوب می باشد.در شرایطی که دامدار نتواند چنین مدیریتی را اعمال نمایداین سوال مطرح می شود که ایا باز توانایی تولید شیر بایستی همچنان افزایش یابد،با وجود انکه بر سلامت گله و در نتیجه تولید شیر و باروری گاوها اثر منفی خواهد گذاشت؟
اختلال متا بولیکی
گاو هایی که جیره مناسب و متعادل با تولید شیر خود در یافت نمی کنند به بیماری کتوز و عوارض منفی ان حساس می شوند .کتوز یکی از اختلا لات متابولیکی است که به دلیل ایجاد مشکل در جابجایی و تجزیه ذخایر چربی بدن در کبد ایجاد می شود .کتوز به دو صورت بروز می نماید:
کتوز بالینی (شکل قابل مشاهده)و کتوز تحت بالینی (به سختی قابل تشخیص می باشد).گاو هایی که به شکل با لینی ان مبتلا می شوند در بیشترین اوقات از تنفس انها بوی استون استشمام می شود.اشتهای انها به میزان زیاد کاهش یافته و وزن بدن وتولید شیر انها به مقدار بسیار زیاد کاهش می یابد.در بیشتر مواقع گاوهای تازه زا مشکلات بیشتری دارند.گاوهایی که قبل از زایش اسکور بدنی بالای 75/3 دارند بیشتر مستعد ابتلا به بیماری می باشند.
هورمون ها و تنش(استرس)
در حالت طبیعی مصرف غذا در حوالی زمان زایش کاهش می یابد .این کاهش اشتها به دلیل ترشح هورمونهای به خصوصی به ویژه استروژن ها اتفاق می افتد.همچنین روند زایمان نیز درایجاد این حالت نقش مهمی داشته و از یک هفته قبل از زایش این اثر اغاز می شود.به علاوه تغییر در گروهبندی گاوها و سایر عوامل تنش زا بر میزان مصرف غذا تاثیر منفی دارند.
زمانی که مصرف خوراک کاهش می یابد،تقاضای بدن برای انرژِی نیز بیشتر می شود.در شکمبه گاو ،از نشاسته قابل تجزیه،پروپیونات تولید می شود.این پروپیونات ،پایه تولیدلاکتوز است که یکی از ترکیبات مهم شیر می باشد.
بسیار مهم است که قبل از زایش جیره به گونه ای تنظیم شودکه مقدار کافی از نشاسته قابل تجزیه به بدن گاو برسد.از سوی دیگر قبل از زایش احتمال بروز کبد چرب افزایش یافته که در نتیجه منجر به مشکلات زایش،ورم پستانو غیره میشود.
اسید های چرب غیر استریفیه(nefas )
وقتی گاو به مقدار ناکافی غذا مصرف کندبه اجباربه استفاده از ذخایر بدن خود روی می اوردو چربی های بدن را فراخوان می کند.وقتی این حالت اتفاق می افتد در داخل بدن ،این چربی ها به اسیدهای چرب غیر استریفیه (nefas ) تبدیل می شوند.
این اسیدهای چرب از طریق خون به کبد می روند .هم چنین در عضلات نیز وارد شده و به عنوان یک منبع انرژی عمل می کنند.پس از زایش این اسید های چرب در داخل پستان نیز وارد می شوند و در نهایت غلظت اسید های چرب غیر استریفیه در خون به میزان زیادی افزایش می یابد.مقدار این مواد سه هفته قبل از زایش در هر لیتر خون200میکرواکی والان می باشد.در زمان زایش این غلظت به 600 میکرواکی والان در لیتر افزایش یافته و در صورتی که مدیریت تغذیه مطلوب نباشداین افزایش ادامه می یابد.کبد گاو این اسیدهای چرب را برای مصرف عضلات و پستان به انرژی تبد یل می کند.برای این که کبد بتوانداین عمل را به خوبی انجام دهد(به صورت 100 در صد)نیاز به گلوکز دارد وگلوکز نیز به صورت اولیه از پروپیونات ساخته می شود.این جاست که مشکل پیش می آید.وقتی گاو نتواندبه میزان کافی در شکمبه خودپروپیونات تولیدکندمشکل بیشتر می شود.سپس کبد شروع به تولید کتون ها از اسیدهای چرب غیر استریفیه می کند.این کتون ها عبارتند از استون و بتاهیدروکسی بوتیرات.
به همین دلیل دامدار در اکثر مواقع قادر است بوی کتوزیا استو نمی را در هوای تنفسی دام استشمام کند.این کتون ها به خون برگشته و سبب کاهش اشتها و مصرف غذای کمتر شده و در نتیجه گاو سست و بی حال می گردد.در حقیقت هر گاوی کهدر حال از دست دادن وزن خود می باشد در حال مبارزه با چنین مشکلی است.این حالت بر وجود کتوز تحت درمانگاهی دلالت می کندکه میتواند به سرعت به کتوز درمانگاهی تبدیل گردد.
اثرات کتوز قابل توجه بوده و اگر در مان صورت نگیرداین بیماری تا زمانی که گاو تعادل انرژی خود را به دست نیاوردادامه می یابد.
در این راستا گاو ذخایر چربی بدن خود را مورد استفاده قرار می دهد.وقتی این ذخایر کاهش یافت تولید شیر به سرعت کاهش می یابد و در نتیجه وضعیت به حالت طبیعی بر می گردد.در هر حال تنها تولید شیر کاهش نمی یابد بلکه به دنبال ان با روری نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.هم چنین به دلیل کاهش ایمنی گاو نسبت به سایر بیماریها حساس می شود.مجموعه این عوامل باعث بیشتر شدن فاصله زایش خواهد شد .فاصله زایش طولانی به همراه تولید کم باعث می شوند که گاو تا دوره خشکی بعدی بیش از حد چاق شده باشدو در این شرایط شکل گیری دوباره کتوز را سبب می شود.
پروپیونات
وقتی میزان پروپیونات موجود در کبد افزایش یابد ،کمبود انرژی به صورت خود به خود برطرف می شود .
با وجود پروپیونات تبدیل اسید های چرب غیر استر یفیه به گلوکز بهتر صورت می گیرد وتشکیل کتونها کاهش می یابد.در این حالت گاو فعال تر شده ،غذای بیشتری خورده و در نتیجه تولید شیر افزایش می یابد.
به صورت خلاصه باید عنوان نمود که میزان پروپیونات کبد در تعادل با میزان اسید های چرب غیر استریفیه بوده و در صورت وجود این تعادل کبد قادر است کار خود را به طور کامل انجام دهد.حال با توجه به این موارد بسیار مهم است که گاودر حوالی زایمان بیش از پیش و به هر مقدار ممکن غذا مصرف کند تا بتواند نیاز انرژی خودرا بر طرف کند.
برای این کار نیاز است به گاوهای تازه زا توجه بیشتر و دقیق تر نمود و مدیریت بهتری در مورد انها اعمال نمود ،زیرا مصرف غذای این گاوها توسط هورمون ها ،غلظت اسید های چرب غیر استریفیه و کتون ها تحت تاثیر قرار گرفته است.
گاو های کم اشتها که غذای کمتری می خورند دچار مشکل خواهند شد .یک مدیر خوب می تواند برای جبران این حالت برای این دسته از گاو ها یک جیره منا سب در نظر بگیرد و مهم تر این که یک مدیر خوب باید کنترل نماید که ایا گاوها این جیره را به مقدار کافی می خورند یل خیر؟
عامل دیگری که میزان مصرف غذای گاو را تحت تاثیر قرار می دهد وضعیت بدنی گاو قبل از زایش می باشد.
گاوهایی که امتیاز وضعیت بدنی انها بیش از 75/3 با شد،غذای کمتری مصرف می کنند.لذا بسیار مهم است که در زمان زایش امتیاز وضعیت بدنی گاوها بین 3تا 5/3 باشد.
جیره
جیره دام در حوالی زمان زایش یعنی قبل و بعد از زایش (دوره انتقال)از اهمیت زیادی برخور دار است .در این ارتباط موارد ذیل باید مورد توجه قرار گیرد.
همیشه مقدار زیادی غذا در اختیار گاو های دوره انتقال قرار دهید.این گاوها بایستی فرصت انتخاب غذای خود را داشته باشند.
مطمأن شوید غذا خوش خوراک باشد.به این دام ها نبایستی غذاهای کپک زده ،حرارت دیده یا بد بو داده شود . هر روز بایستی غذای تازه در اختیار این دام ها قرار گیرد.به ویژه در هوای گرم که مزه غذا در اخور به سرعت تغییر می کند.
مطمأن شوید اخورها کاملا تمیز هستند .غذاهای بد بو را از اخورها خارج کنید.
جیره را طوری تنظیم نمایید که به میزان کافی عمل جویدن را تضمین کند.تعلیف حد اقل یک یا دو کیلو یونجه ضروری است..
اب تمیز به میزان کافی فراهم نمایید.
غلظت انرژی جیره را افزایش دهید.در این زمان گاوها مقدار کمتری غذا می خورند.بنابر این مدیر دامداری یا دامدار باید میزان انرژی بیشتری در هر کیلو غذا فراهم کند.میزان کنسا نتره را به صورت زمان بندی شده و بر پایه در خواست دام تنظیم نمایید.از سه هفته قبل از زایش دادن کنسا نتره را با یک کیلو گرم شروع کرده و هر هفته یک کیلو به ان اضافه کنیدتا قبل از زایش به سه کیلو کنسا نتره برسد.
در جیره نشاسته قابل تجزیه را در نظر بگیرید .این ماده در شکمبه به پروپیو نات تبدیل می شود .از طرف دیگر پروپیونات رشد پرزهای شکمبه را تحریک می کند.
اگر امکان تغذیه صحیح دام ها فراهم نشود تجویز موادی مانند پروپیلن گلیکول و غیره مفید خواهد بود.
موارد دیگری که باید در نظر داشت :
علاوه برجیره موار دیگری نیز وجود دارد که در یافت غذای کافی را تحریک می کند .توجه به این موارد که در ادامه می اید دارای اهمیت ویژه ای می باشد:
مطمأن شوید امتیاز وضعیت بدنی گاوها در زمان خشک شدن و زایش بین 3 تا 5/3 قرار دارد.این گاوها به خوبی غذا خورده و ذخایر بدنی مناسبی دارند.
گاوهای انتظار زایش (دو تا سه هفته قبل از زایش)را در گروهی جداگانه نگهدارید ولی تا حد ممکن این گروه نزدیک سایر دام ها باشند.
تا حد ممکن این دام ها را وادار به حرکت نماییدبا این کار عضلات گاو ،اسیدهای چرب غیر استریفیه را تجزیه نمو ده و از میزان ان در کبد کاسته شده و تعا دل بهتری بین اسیدهای چرب غیر استریفیه و پرو پیونات ایجاد می شود .
-راحت بودن گاو ها را مورد توجه قرار دهید .یک محیط تمیز و راحت برای گاوهای انتظار زایش فراهم نمو ده و به تهویه محیط نگهداری انها نیز توجه نمایید.
از بروز استرس جلو گیری کنید.در بسیاری ازمواردجابجایی هایی که در گروه گاوهای انتظار زایش صورت می گیرد سبب بروز استرس و کاهش در یافت غذا می گردد.
د ر بیشتر موارد تغییر در گروه بندی گاو ها اجتناب ناپذیر می باشد ولی حد اقل بایستی سعی شود این تغییرات با نهایت ملایمت صورت گیرد.گاوهایی که در فری استال هستندرا به تای استال نبرید.به ویژه اگر تای استال به صورت انفرادی باشد.
اقدامات پیشگیری کننده در برابر سایر بیماری ها را به مورد اجرا قرار دهید.بیماریها (هم چنینبیماری های تحت در مانگاهی)بر مصرف غذا تاثیر منفی دارند.تب شیر نقش مهمی در این زمینه داردولی لنگش و عفونت های رحمی نیز موثر می باشند.
گاوهای تازه زا (0تا30روز پس از زایش )را در گروه جداگانه ای نگهدارید.این کار به ویژه در گله های بزرگ امکان پذیر بوده و سبب می شود بسیاری از مراقبت ها اسان تر انجام شود و در نتیجه از کمبود انرژی پیشگیری خواهد شد .تجویز تر کیبات پروپیلن برای فراهم نمودن پرو پیو نات بیشتر ،برای این گروه از گاو ها مفید خواهد بود .
چگونه کتوز را تشخیص دهیم ؟
برای درمان موفقیت آمیز کتوز مهم است بتوانیم بیماری را در سریع ترین زمان ممکن شناسایی نماییم.لازمه این امر شناختن علایم کتوز (تحت درمانگاهی ) توسط دامدار یا مدیر دامداری است .
علایم زیر را در جستجوی علایم کتوز در نظر داشته باشید:
- کاهش مصرف غذا: گاوهای مبتلا به کتوز کمتر می خورند .این وضعیت را می توان با امتیاز دادن به پر بودن شکمبه انجام داد.
در این دام ها این امتیاز کمتر از بقیه گله می باشد.
- کاهش وزن و امتیاز وضعیت بدنی به صورت سریع: تا حدود 50 روز پس اززایش امتیاز وضعیت بدنی این گاوها بیش از یک نمره کاهش می یابد.
..گاوهای مبتلا به اندازه کافی فعالیت ندارند.
ممکن است پوشش موی گاو به صورت قابل توجه خشن شده باشد.اغلب،موهای گاو سیخ می شودزیرا این گاوها احساس سرما می کنند.
- بوی استون: کسانی که بتوانند بوی استون را استشمام کنند می تواننددر هوای تنفسی،ادرار و شیر گاوهای مبتلا بوی استون را احساس نمایند.
- کیت ها و نوارهای مخصوص ازمایش کتوز: به کمک این مواد می توان وجود کتون را در ادرار یا شیر ازمایش نمود..
- کاهش تولید شیر : به ویژه در مراحل اخر بیماری اگر چه برای تشخیص کتوز کمتر به آن توجه می شود ولی بر پایه اطلاعات چربی و پروتئین موجود در شیر می توان کتوز را تشخیص داد.در این حالت نسبت چربی به پروتئین شیر نامتعادل خواهد شد.اگر در صد چربی و پروتئین شیر اختلافی بیش از 5/1 در صد داشته باشند می توان به کتوز مشکوک شد.
در بیشتر موارد در صد چربی 5 در صد یا بیشتر بوده و در صد پروتئین3 در صد یا کمتر می باشد.
این وضعیت را می توان این گونه تفسیر نمود:
در صد بالای چربی شیر به دلیل فراخوان چربی های بدن است که در نهایت در شیر وارد شده است .در گاوهایی که در زمان زایش چاق هستند این تاثیر بیشتر است.در صد پایین پروتئین شیر به این دلیل است که پروتئین بدن به دلیل کمبود انرژی به عنوان منبع انرژی مورد مصرف قرارمی گیرد.
پروتئین به یک بخش گلوکز و یک بخش اسید امینه تبدیل می شود .بخش گلوکز برای ساخت لاکتوز به کار می رود .
مقدار لاکتوز شیر کاملا ثابت می باشد .لاکتوز در نگهداری حجم تولید مهم است.گاوهای تازه زا این حالت را تاحد ممکن ادامه می دهند .قسمت اسید امینه اغلب به شکل اوره ،بدن گاو را ترک می کند (وقتی انرژی کافی در شکمبه در دسترس نباشد)این بخش از پروتئین معمولا برای ساخت پروتئین شیر بکار رفته و در وضعیت کمبود انرژی از دست می رود.
تجویز پروپیلن گلیکول
درمان کتوز درمانگاهی شامل تجویز پروپیلن گلیکول می باشد.500 میلی لیتر از این ماده را دوباره در روز و به مدت چهار روز به دام بخورانید .مسأله مهم شروع به موقع و زود هنگام درمان است تا گاو زودتر بهبود یابد.
در این حالت از سایر مشکلات نیز جلو گیری می شود .
اگر پس از تجویز پروپیلن گلیکول بهبودی حاصل نشد با دامپزشک گله مشورت نمایید . او می تواند درمانهای تکمیلی را ارایه دهد.
در کنار درمان با پروپیلن گلیکول مساله مهم یافتن علت بیماری و رفع ان می باشد .به خاطر داشته باشید هرگاه یک مورد بیماری درمانگاهی پیدا می شود حتما موارد دیگری نیز در گله وجود دارد که هنوز تشخیص داده نشده اند (موارد تحت درمانگاهی ).علاوه بر این به عنوان یک راه حل سریع درصورت نیازمی توان به جیره ،نشاسته اضافی یا ترکیبات پروپیلن اضافه نمود .این عمل میزان پروپیونات ورودی به کبد را افزایش می دهد .
دیدگاه ها