عنصر آهن یکی از ریز مغذی های ضروری برای ادامه حیات گیاهان است، طوریکه اگر آهن به مقدار کافی در اختیار قرار نگیرد،گیاه دچار بیماری فقر آهن یا همان زردبرگی می شود که در این حالت چرخه فتوسنتز دچار اختلال شده و با کاهش جدی رشد و باردهی محصول مواجه خواهد شد. از آنجائیکه گیاهان غذای اصلی جانوران می باشند و جانوران و گیاهان غذای اصلی انسانها می باشند، فقر آهن گیاهان، تاثیر خود را در عملکرد تغذیه جانوران و بالطبع آن انسانها نیز به شدت نشان می دهد.
آهن از عناصر ضروری برای رشد و سلامتی بدن انسانها می باشد و بهترین راه تامین آهن مورد نیاز انسانها از طریق تغذیه گوشت جانوران و منابع گیاهی است که غنی از آهن بوده باشند. به عنوان مثال گندم و برنجی که آهن مورد نیازشان به مقدار کافی در طول دوره رشد تامین شده باشد، بهترین منبع برای تامین آهن مورد نیاز انسانها می باشد.
متاسفانه به علت عدم تامین آهن مورد نیاز گیاهان و جانوران، غالب جامعه انسانی مخصوصا کودکان شیرخوار و دختران در سن رشد، مجبور به استفاده از شربت های آهن می باشند که این روش تامین آهن بهیچ وجه قابل مقایسه با روش های طبیعی که همانا تغذیه با منابع گیاهی و جانوری که غنی از آهن بوده باشند، نیست.
ضرورت تامین آهن برای کشت و زرع از سالیان بسیار قبل برای بشر مشخص شده بود. با گذشت زمان و پیشرفت علم، مکانیسم های جذب آهن در گیاهان مورد بررسی دقیق قرار گرفت و اختلاف و تمایز منابع تامین کننده آهن برای بشر نیز مشخص و آشکار شد. به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد که کشاورزان برای تامین آهن در اختیار گیاه قرار می داده و می دهند:
- کوبیدن میخ طویله به تنه گیاهان
- ریختن براده آهن و ضایعات تراشکاری های آهن پای درخت
- اضافه کردن پودر های سنگ معدنی آهن مانند هماتیت و مگنتیت به خاک
- استفاده از سولفات آهن به عنوان کود
بر اساس نتایج سالها تحقیق و آخرین پژوهشهای دانشمندان، در حال حاضر این امر اثبات شده است مادامیکه آهن بصورت محلول در آب باشد می تواند به عنوان کود، تامین کننده آهن مورد نیاز گیاهان بوده و مورد مصرف گیاهان قرار گیرد. کلاته کردن آهن که همان تهیه کمپلکس های آلی آهن از ترکیب آهن با عوامل کلاته کننده آلی است، بهترین و اقتصادی ترین روش محلول نگه داشتن عنصر آهن در محیط های قلیائی می باشد و لذا با توجه به pH خاک های ایران و قلیائی بودن آن، استفاده از کلات های آلی آهن در کشاورزی امری ضروری بوده و به عبارتی تنها منبع تامین کننده آهن مورد نیاز گیاهان به حساب می آید.
یکی از مشکلات فراروی بخش کشاورزی در کشورهای کمتر توسعه یافته، تولید محصولات با راندمان پائین و کیفیت کم می باشد. فقر آهن برخی از محصولات تولیدی در بخش کشاورزی اثرات مستقیمی در بخش بهداشت و درمان دارد. به عنوان نمونه می توان به گندم و برنج تولید ایران اشاره کرد که عموما فقیر از نظر آهن می باشند در صورتیکه اغلب محصولات وارداتی عموما غنی از میکروالمنت ها می باشند چرا که توجه به اهمیت آهن در کشورهای توسعه یافته، سالهاست که مورد عنایت جدی قرار گرفته است. یکی از راههای حل این مشکل تولید محصولات با راندمان بالا و کیفیت مناسب با ترغیب و تشویق کشاورزان به استفاده از میکروالمنت ها یا عناصر ریز مغذی و مخصوصا کود آهن با ترویج کودهای ارزان قیمت و با کارآئی بالا ، می باشد.
مهمترین عوامل کلاته کننده آهن که در حال حاضر به مقدار زیادی بکار گرفته می شوند، بنیانهای آلی EDDHA،EDTA ،DTPA ،HEEDTA ،NTA و Citric acid می باشند که نمک آهن این ترکیبات به عنوان کود مورد مصرف قرار می گیرند.
این مقاله در ادامه ابتدا به توضیح برخی ازکلات های موجود در بازار ایران پرداخته و ضمن شرح ویژگیهای هرکدام و بیان معایب آنها و معرفی بعضی از کلاته کننده های جدید که طی چند سال گذشته وارد صنعت کودهای آلی آهن شده اند، در خاتمه به شرح محاسن و خصوصیات شگرف کود مورد نظر که اخیرا در چرخه توزیع قرار گرفته است، خواهد پرداخت.
آهن از عناصر ضروری برای رشد و سلامتی بدن انسانها می باشد و بهترین راه تامین آهن مورد نیاز انسانها از طریق تغذیه گوشت جانوران و منابع گیاهی است که غنی از آهن بوده باشند. به عنوان مثال گندم و برنجی که آهن مورد نیازشان به مقدار کافی در طول دوره رشد تامین شده باشد، بهترین منبع برای تامین آهن مورد نیاز انسانها می باشد.
متاسفانه به علت عدم تامین آهن مورد نیاز گیاهان و جانوران، غالب جامعه انسانی مخصوصا کودکان شیرخوار و دختران در سن رشد، مجبور به استفاده از شربت های آهن می باشند که این روش تامین آهن بهیچ وجه قابل مقایسه با روش های طبیعی که همانا تغذیه با منابع گیاهی و جانوری که غنی از آهن بوده باشند، نیست.
ضرورت تامین آهن برای کشت و زرع از سالیان بسیار قبل برای بشر مشخص شده بود. با گذشت زمان و پیشرفت علم، مکانیسم های جذب آهن در گیاهان مورد بررسی دقیق قرار گرفت و اختلاف و تمایز منابع تامین کننده آهن برای بشر نیز مشخص و آشکار شد. به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد که کشاورزان برای تامین آهن در اختیار گیاه قرار می داده و می دهند:
- کوبیدن میخ طویله به تنه گیاهان
- ریختن براده آهن و ضایعات تراشکاری های آهن پای درخت
- اضافه کردن پودر های سنگ معدنی آهن مانند هماتیت و مگنتیت به خاک
- استفاده از سولفات آهن به عنوان کود
بر اساس نتایج سالها تحقیق و آخرین پژوهشهای دانشمندان، در حال حاضر این امر اثبات شده است مادامیکه آهن بصورت محلول در آب باشد می تواند به عنوان کود، تامین کننده آهن مورد نیاز گیاهان بوده و مورد مصرف گیاهان قرار گیرد. کلاته کردن آهن که همان تهیه کمپلکس های آلی آهن از ترکیب آهن با عوامل کلاته کننده آلی است، بهترین و اقتصادی ترین روش محلول نگه داشتن عنصر آهن در محیط های قلیائی می باشد و لذا با توجه به pH خاک های ایران و قلیائی بودن آن، استفاده از کلات های آلی آهن در کشاورزی امری ضروری بوده و به عبارتی تنها منبع تامین کننده آهن مورد نیاز گیاهان به حساب می آید.
یکی از مشکلات فراروی بخش کشاورزی در کشورهای کمتر توسعه یافته، تولید محصولات با راندمان پائین و کیفیت کم می باشد. فقر آهن برخی از محصولات تولیدی در بخش کشاورزی اثرات مستقیمی در بخش بهداشت و درمان دارد. به عنوان نمونه می توان به گندم و برنج تولید ایران اشاره کرد که عموما فقیر از نظر آهن می باشند در صورتیکه اغلب محصولات وارداتی عموما غنی از میکروالمنت ها می باشند چرا که توجه به اهمیت آهن در کشورهای توسعه یافته، سالهاست که مورد عنایت جدی قرار گرفته است. یکی از راههای حل این مشکل تولید محصولات با راندمان بالا و کیفیت مناسب با ترغیب و تشویق کشاورزان به استفاده از میکروالمنت ها یا عناصر ریز مغذی و مخصوصا کود آهن با ترویج کودهای ارزان قیمت و با کارآئی بالا ، می باشد.
مهمترین عوامل کلاته کننده آهن که در حال حاضر به مقدار زیادی بکار گرفته می شوند، بنیانهای آلی EDDHA،EDTA ،DTPA ،HEEDTA ،NTA و Citric acid می باشند که نمک آهن این ترکیبات به عنوان کود مورد مصرف قرار می گیرند.
این مقاله در ادامه ابتدا به توضیح برخی ازکلات های موجود در بازار ایران پرداخته و ضمن شرح ویژگیهای هرکدام و بیان معایب آنها و معرفی بعضی از کلاته کننده های جدید که طی چند سال گذشته وارد صنعت کودهای آلی آهن شده اند، در خاتمه به شرح محاسن و خصوصیات شگرف کود مورد نظر که اخیرا در چرخه توزیع قرار گرفته است، خواهد پرداخت.
دیدگاه ها