بیمارى هاى کلیوى در طیور
1- نفروپاتى جوجه هاى جوان : بروز تلفات به میزان 5 درصد در میان جوجه هاى جوان حتى در جوجه هاى یکروزه با ضایعات کلیوى و نقرس احشایى مشاهده مى گردد علت مولد اینگونه تلفات تابه حال شناخته نشده است ولى به نظر مى رسد که کمبود ویتامین A و تغییرات ناشى از آن در کلیه ها و گاهى کمبود پروتئین جیره غذایى مرغان مادر در بروز این عارضه نقش دارند و در کالبد گشایى ، رسوب درکلیه ها و نقرس احشایى قابل مشاهده است .
2- عارضه محرومیت از آب
در بین گزارش هاى اثرات پاتولوژیکى محرومیت از آب به مدت طولانى ، اختلاف نظرهایى وجود دارد و بروز این عارضه به دنبال بیماریهاى کلیوى که موجب نقرس احشایى مى گردند گزارش گردیده است ولى یافته هاى بافت شناسى این موضوع را تائید نمى کند در مطالعات میکروسکوپیک تغییرات کلیوى در این عارضه چندان مشخص نیست و فرضیه مشابه بودن این گونه ضایعات با تغییرات کلیوى ناشى از بیماریهاى پولتها و بیمارى گامبورو چندان قابل قبول به نظر نمى رسد .
3- نقرس احشایى
تاکید این نکته خیلى ضرورى به نظر مى رسد که نقرس احشایى بیانگر نارسایى شدید کلیوى بوده و خود آن به عنوان یک بیمارى تلقى نمى شود بدیهى است در پرندگان ، محصول دفعى متابولیسم پروتئین ها به صورت اسید اوریک مى باشد سپس اختلال دراعمال لوله هاى کلیوى به سرعت موجب افزایش اوره خون گردیده و به دنبال آن کریستال هاى اورات در سطح سروزى اعضا محوطه صدرى ، بطنى ، غشاهاى سینوویال مفاصل وغلاف تاندونها رسوب نموده و نهایتاً نقرس احشایى پدیدار مى گردد . البته نارسایى اعمال لوله هاى کلیوى ممکن است درارتباط با ضایعات اولیه ى لوله ها یا ناشى از فشار حاصل از انسداد حالبها و شاخه ها ى آنها باشد در آثار کالبد گشایى بسته به نارسایى متفاوت بوده ولى اکثراً تورم کلیه ها به همراه تجمع اورات در کلیه ها ، پریکارد وعضله قلب ، کپسول کبدى وریه ها قابل مشاهده است .
4- نفریت Nephritis
این واژه بیانگر آماس و تورم نفرونهاى کلیه است که با التهاب مویرگهاى گلومرول کلیه مشخص شده و به صورت حاد یا مزمن بروز مینماید و شامل گلو مرولونفریت ، نفریت انترستیتال و پیلو نفریت مى باشد .
الف – گلومرولونفریت
این عارضه اگر چه به طور وسیع رخ مى دهد ولى ظاهراً از نظر اقتصادى مشکل خاصى را ایجاد نمى کند و به علت اختصاصى نبودن علائم بالینى و ضایعات کالبد گشایى این بیمارى اکثرا غیر قابل تشخیص است مگراینکه تغییرات گلومرولها در جراحات ریزبینى خیلى شدید باشد این عارضه مى تواند به دنبال سموم آفلاتوکسین و یا برخى از عفونها به طور ثانویه ایجاد شود .
ب – نفریت انترستیتال
یا نفریت همراه با فازایش بافت بین نسجى و ضخامت دیواره عروق کپسول مالپیگى ، این عارضه اکثراً درنفریت حاصل از برونشیت عفونى IB با بزرگ شدن کلیه ها ، رنگ صورتى و رگه رگه شدن حاصل از رسوب اورات در جوجه هاى جوان مبتلا به سویه هایى از ویروس برونشیت عفونى که به کلیه ها تمایل دارند یا در اثر برخى از سویه ى واکسن ها مشاهده مى شود تجمع سلولهاى التهابى به ویژه در ناحیه میانى خیلى برجسته است و بخشهایى از لوله هاى کلیوى که دچار ضایعات دژنراتیو و نکروز شده اند بیانگر مراحل حاد بیمارى مى باشد ودر طیور بهبود یافته این گونه ضایعات بتدریج به تجمع محدود لنفوسیتها تبدیل شده و ضایعات لوله ها ترمیم پیدا مى کنند و این امر بیانگر آن است که کلیه هاى جوجه هاى جوان در مقابل عفونت اولیه مقاومت کرده اند وبه دوران رشد باقى مانده و تنها حساسیت این گونه پرندگان به عفونت و استرس ها افزایش یافته و ممکن است منجر به تشکیل سنگهاى ادرارى شود .
ج – پیلونفریت ( آماس کلیه و لگنچه )
این عارضه در سال هاى گذشته بیشتر در مرغان تخمگذار دیده مى شود علت بیمارى ناشناخته است برخى از مولفین این عارضه را به عنوان نفریت انترستیتال طبقه بندى نموده اند زیراواکنشهاى داخل لوله هاى کلیوى نسبتا برجسته است درمراحل حاد بیمارى ، کلیه ها به شدت متورم به رنگ صورتى و رگه رگه شدن حاصل از رسوب اورات درجوجه هاى جوان مبتلا به سویه هایى از ویروس برونشیت عفونى که به کلیه ها تمایل دارند یا در اثر برخى از سویه ى واکسن ها مشاهده مى شود تجمع سلولهاى التهابى به ویژه در ناحیه میانى خیلى برجسته است و بخشهایى از لوله هاى کلیوى که دچار ضایعات دژنراتیو و نکروز شده اند بیانگر مراحل حاد بیمارى مى باشد و در طیور بهبود یافته این گونه ضایعات بتدریج به تجمع محدود لنفوسیتها تبدیل شده وضایعات لوله ها ترمیم پیدا مى کنند و این امر بیانگر آن است که کلیه هاى جوجه هاى جوان درمقابل عفونت اولیه مقاومت کرده اند به دوران رشد باقى مانده و تنها حساسیت این گونه پرندگان به عفونت و استرس ها افزایش یافته و ممکن است منجر به تشکیل سنگهاى ادرارى شود .
5- نفروز
این واژه به بیمارى کلیوى خصوصاً آنهاییکه با ضایعات پارانشیم کلیه ها همراه باشد اطلاق مى گردد که در آثار کالبد گشایى کلیه ها غالبا به طیور یکسان رنگ پریده و متورم مى باشند و گاهى نیز ممکن است بسته به عامل مولد ومیزان ضایعات تغییراتى دیده شود به نظر مى رسد که سمومى آلى به تنهایى یا به همراه سموم معدنى قادر به ایجاد نفروز باشند .
6- سنگهاى ادرارى
در حال حاضر این عارضه به عنوان یکى از شایعترین موارد نارسائیهاى کلیوى در طیور تخمگذار محسوب میگردد البته این عارضه از بیمارى پولتها و پیلونفریت متمایز بوده و غالبا در 50 درصد موارد به عنوان عامل مرگ مرغان تخمگذار در دوران تولید تلقى مى گردد از ضایعات عمدى این عارضه اتساع حالبها به علت تشکیل شدن سنگ ها به همراه تحلیل نامتقارن بافت کلیوى که گاهى موجب ناپدید شدن این ارگان و بروز نقرس احشایى مى گردد محسوب مى شود و تحلیل شدید این ارگان ، فیبروز بینابینى ، اتساع لوله هاى کلیوى و رسوب در آنها به همراه تخریب اندک با التهاب کم مشاهده مى گردد اگر چه عامل مولد این عارضه ناشناخته مانده است ولى محرومیت از آب ، بیش از اندازه بودن میزان کلسیم جیره غذایى دراثناى دوره پرورشى ، عفونت برونشیت عفونى یاحتى واکسیناسیون ، با ویروس برونشیت عفونى را در تشکیل شدن سنگهاى ادرارى موثر قلمداد میکنند ولى هنوز میزان نقش آنها چندان مشخص نشده است.
7- نفروپاتى تغذیه اى :
الف – کمبود ویتامین مطالعه نفروپاتى تغذیه اى در ماکیان منجر به توصیه بکارگیرى غذاهاى سبز جهت جلوگیرى از این عارضه گردیده است پرندگان جوان که در معرض کمبود ویتامین A قرار گرفته اند معمولا درعرض 3 هفته تلف مى شوند ودر کالبد گشایى این گونه پرندگان رسوب اورات در آزمایش هاى ریز بینى بدن به همراه اتساع حالبها دراثر تجمع اورات در داخل آنها دیده مى شود .
ب – سستى و بیحالى ناشى از سدیم : عقدیده بر اینست که مسمومیت نمکى موجب نارسائى شدید کلیوى و نقرس احشایى مى گردد مصرف بیش از اندازه سدیم کلراید براى ماکیان سمى است بنابراین بکارگیرى این ماده غذایى اشتها آور در آب آشامیدنى به مقدار فراوان موجب بروز نارسائى در سیستم قلبى – عروقى مى شود و ضایعات کلیوى شبیه به گلومرولواسکلروزیس استعمال بیش از اندازه سدیم در جیره غذایى موجب ضایعات کلیوى شدید در ماکیان جوان مى گردد درحقیقت فرم حاد نارسائى کلیوى به همراه نقرس احشایى و نهایتا مرگ به سرعت اتفاق مى افتد و در کالبد گشایى حالبهاى کلیوى با اورات انباشته ى شدید دیده مى شود مکانیسم حقیقى اینگونه ضایعات اگر چه شناخته است ولى به نظر مى رسد که در رابطه با عدم بالانس بودن سدیم و پتاسیم باشد زیرا اکثرا در موقع اضافه کردن پتاسیم به جیره عارضه مشاهده مى گردند ظاهراً سدیم براى نفرونها سمى است به ویژه اگر به صورت آنیونهاى متابولیزه از قبیل سیترات ، استات ، بى کربنات ، مونوکلوتامات و غیره استعمال شوند .
ج – نفروپاتى ناشى از کلسیم : اگر کلسیم به میزان 3 درصد بجاى میزان طبیعى 6/0 – 10 درصد در جیره غذایى در نظر گرفته شود ضایعات کلیوى بروز کرده و سرانجام دراثر نارسائى شدید کلیه ها و نقرس احشایى مرگ فرا مى رسد فیبروز بینابینى و رسوب اورات د رکلیه ها و سنگهاى آهکى در حالبها به همراه تحلیل برجسته کلیه ها مشاهده مى شود .
8- بیمارى پولتها : یا مونو سیتوز طیور یا بیمارى تاج آبى : این عارضه در گذشته مسول خسارات فراوان در گله هاى تخمگذار شناخته شده است اگر چه فاکتورهاى محیطى ، عوامل تغذیه اى و عوامل بیماریزا در بروز این بیمارى ناشناخته مانده است در فرم حاد ، پیلونفریت حاد مشاهده مى گردد این عارضه را باید از پیلونفریت حاد حاصل از برونشیت عفونى تشخیص تفریقى داد .
مجله صنعت طیور قم – دکتر محمد ابدالى نیا
1- نفروپاتى جوجه هاى جوان : بروز تلفات به میزان 5 درصد در میان جوجه هاى جوان حتى در جوجه هاى یکروزه با ضایعات کلیوى و نقرس احشایى مشاهده مى گردد علت مولد اینگونه تلفات تابه حال شناخته نشده است ولى به نظر مى رسد که کمبود ویتامین A و تغییرات ناشى از آن در کلیه ها و گاهى کمبود پروتئین جیره غذایى مرغان مادر در بروز این عارضه نقش دارند و در کالبد گشایى ، رسوب درکلیه ها و نقرس احشایى قابل مشاهده است .
2- عارضه محرومیت از آب
در بین گزارش هاى اثرات پاتولوژیکى محرومیت از آب به مدت طولانى ، اختلاف نظرهایى وجود دارد و بروز این عارضه به دنبال بیماریهاى کلیوى که موجب نقرس احشایى مى گردند گزارش گردیده است ولى یافته هاى بافت شناسى این موضوع را تائید نمى کند در مطالعات میکروسکوپیک تغییرات کلیوى در این عارضه چندان مشخص نیست و فرضیه مشابه بودن این گونه ضایعات با تغییرات کلیوى ناشى از بیماریهاى پولتها و بیمارى گامبورو چندان قابل قبول به نظر نمى رسد .
3- نقرس احشایى
تاکید این نکته خیلى ضرورى به نظر مى رسد که نقرس احشایى بیانگر نارسایى شدید کلیوى بوده و خود آن به عنوان یک بیمارى تلقى نمى شود بدیهى است در پرندگان ، محصول دفعى متابولیسم پروتئین ها به صورت اسید اوریک مى باشد سپس اختلال دراعمال لوله هاى کلیوى به سرعت موجب افزایش اوره خون گردیده و به دنبال آن کریستال هاى اورات در سطح سروزى اعضا محوطه صدرى ، بطنى ، غشاهاى سینوویال مفاصل وغلاف تاندونها رسوب نموده و نهایتاً نقرس احشایى پدیدار مى گردد . البته نارسایى اعمال لوله هاى کلیوى ممکن است درارتباط با ضایعات اولیه ى لوله ها یا ناشى از فشار حاصل از انسداد حالبها و شاخه ها ى آنها باشد در آثار کالبد گشایى بسته به نارسایى متفاوت بوده ولى اکثراً تورم کلیه ها به همراه تجمع اورات در کلیه ها ، پریکارد وعضله قلب ، کپسول کبدى وریه ها قابل مشاهده است .
4- نفریت Nephritis
این واژه بیانگر آماس و تورم نفرونهاى کلیه است که با التهاب مویرگهاى گلومرول کلیه مشخص شده و به صورت حاد یا مزمن بروز مینماید و شامل گلو مرولونفریت ، نفریت انترستیتال و پیلو نفریت مى باشد .
الف – گلومرولونفریت
این عارضه اگر چه به طور وسیع رخ مى دهد ولى ظاهراً از نظر اقتصادى مشکل خاصى را ایجاد نمى کند و به علت اختصاصى نبودن علائم بالینى و ضایعات کالبد گشایى این بیمارى اکثرا غیر قابل تشخیص است مگراینکه تغییرات گلومرولها در جراحات ریزبینى خیلى شدید باشد این عارضه مى تواند به دنبال سموم آفلاتوکسین و یا برخى از عفونها به طور ثانویه ایجاد شود .
ب – نفریت انترستیتال
یا نفریت همراه با فازایش بافت بین نسجى و ضخامت دیواره عروق کپسول مالپیگى ، این عارضه اکثراً درنفریت حاصل از برونشیت عفونى IB با بزرگ شدن کلیه ها ، رنگ صورتى و رگه رگه شدن حاصل از رسوب اورات در جوجه هاى جوان مبتلا به سویه هایى از ویروس برونشیت عفونى که به کلیه ها تمایل دارند یا در اثر برخى از سویه ى واکسن ها مشاهده مى شود تجمع سلولهاى التهابى به ویژه در ناحیه میانى خیلى برجسته است و بخشهایى از لوله هاى کلیوى که دچار ضایعات دژنراتیو و نکروز شده اند بیانگر مراحل حاد بیمارى مى باشد ودر طیور بهبود یافته این گونه ضایعات بتدریج به تجمع محدود لنفوسیتها تبدیل شده و ضایعات لوله ها ترمیم پیدا مى کنند و این امر بیانگر آن است که کلیه هاى جوجه هاى جوان در مقابل عفونت اولیه مقاومت کرده اند وبه دوران رشد باقى مانده و تنها حساسیت این گونه پرندگان به عفونت و استرس ها افزایش یافته و ممکن است منجر به تشکیل سنگهاى ادرارى شود .
ج – پیلونفریت ( آماس کلیه و لگنچه )
این عارضه در سال هاى گذشته بیشتر در مرغان تخمگذار دیده مى شود علت بیمارى ناشناخته است برخى از مولفین این عارضه را به عنوان نفریت انترستیتال طبقه بندى نموده اند زیراواکنشهاى داخل لوله هاى کلیوى نسبتا برجسته است درمراحل حاد بیمارى ، کلیه ها به شدت متورم به رنگ صورتى و رگه رگه شدن حاصل از رسوب اورات درجوجه هاى جوان مبتلا به سویه هایى از ویروس برونشیت عفونى که به کلیه ها تمایل دارند یا در اثر برخى از سویه ى واکسن ها مشاهده مى شود تجمع سلولهاى التهابى به ویژه در ناحیه میانى خیلى برجسته است و بخشهایى از لوله هاى کلیوى که دچار ضایعات دژنراتیو و نکروز شده اند بیانگر مراحل حاد بیمارى مى باشد و در طیور بهبود یافته این گونه ضایعات بتدریج به تجمع محدود لنفوسیتها تبدیل شده وضایعات لوله ها ترمیم پیدا مى کنند و این امر بیانگر آن است که کلیه هاى جوجه هاى جوان درمقابل عفونت اولیه مقاومت کرده اند به دوران رشد باقى مانده و تنها حساسیت این گونه پرندگان به عفونت و استرس ها افزایش یافته و ممکن است منجر به تشکیل سنگهاى ادرارى شود .
5- نفروز
این واژه به بیمارى کلیوى خصوصاً آنهاییکه با ضایعات پارانشیم کلیه ها همراه باشد اطلاق مى گردد که در آثار کالبد گشایى کلیه ها غالبا به طیور یکسان رنگ پریده و متورم مى باشند و گاهى نیز ممکن است بسته به عامل مولد ومیزان ضایعات تغییراتى دیده شود به نظر مى رسد که سمومى آلى به تنهایى یا به همراه سموم معدنى قادر به ایجاد نفروز باشند .
6- سنگهاى ادرارى
در حال حاضر این عارضه به عنوان یکى از شایعترین موارد نارسائیهاى کلیوى در طیور تخمگذار محسوب میگردد البته این عارضه از بیمارى پولتها و پیلونفریت متمایز بوده و غالبا در 50 درصد موارد به عنوان عامل مرگ مرغان تخمگذار در دوران تولید تلقى مى گردد از ضایعات عمدى این عارضه اتساع حالبها به علت تشکیل شدن سنگ ها به همراه تحلیل نامتقارن بافت کلیوى که گاهى موجب ناپدید شدن این ارگان و بروز نقرس احشایى مى گردد محسوب مى شود و تحلیل شدید این ارگان ، فیبروز بینابینى ، اتساع لوله هاى کلیوى و رسوب در آنها به همراه تخریب اندک با التهاب کم مشاهده مى گردد اگر چه عامل مولد این عارضه ناشناخته مانده است ولى محرومیت از آب ، بیش از اندازه بودن میزان کلسیم جیره غذایى دراثناى دوره پرورشى ، عفونت برونشیت عفونى یاحتى واکسیناسیون ، با ویروس برونشیت عفونى را در تشکیل شدن سنگهاى ادرارى موثر قلمداد میکنند ولى هنوز میزان نقش آنها چندان مشخص نشده است.
7- نفروپاتى تغذیه اى :
الف – کمبود ویتامین مطالعه نفروپاتى تغذیه اى در ماکیان منجر به توصیه بکارگیرى غذاهاى سبز جهت جلوگیرى از این عارضه گردیده است پرندگان جوان که در معرض کمبود ویتامین A قرار گرفته اند معمولا درعرض 3 هفته تلف مى شوند ودر کالبد گشایى این گونه پرندگان رسوب اورات در آزمایش هاى ریز بینى بدن به همراه اتساع حالبها دراثر تجمع اورات در داخل آنها دیده مى شود .
ب – سستى و بیحالى ناشى از سدیم : عقدیده بر اینست که مسمومیت نمکى موجب نارسائى شدید کلیوى و نقرس احشایى مى گردد مصرف بیش از اندازه سدیم کلراید براى ماکیان سمى است بنابراین بکارگیرى این ماده غذایى اشتها آور در آب آشامیدنى به مقدار فراوان موجب بروز نارسائى در سیستم قلبى – عروقى مى شود و ضایعات کلیوى شبیه به گلومرولواسکلروزیس استعمال بیش از اندازه سدیم در جیره غذایى موجب ضایعات کلیوى شدید در ماکیان جوان مى گردد درحقیقت فرم حاد نارسائى کلیوى به همراه نقرس احشایى و نهایتا مرگ به سرعت اتفاق مى افتد و در کالبد گشایى حالبهاى کلیوى با اورات انباشته ى شدید دیده مى شود مکانیسم حقیقى اینگونه ضایعات اگر چه شناخته است ولى به نظر مى رسد که در رابطه با عدم بالانس بودن سدیم و پتاسیم باشد زیرا اکثرا در موقع اضافه کردن پتاسیم به جیره عارضه مشاهده مى گردند ظاهراً سدیم براى نفرونها سمى است به ویژه اگر به صورت آنیونهاى متابولیزه از قبیل سیترات ، استات ، بى کربنات ، مونوکلوتامات و غیره استعمال شوند .
ج – نفروپاتى ناشى از کلسیم : اگر کلسیم به میزان 3 درصد بجاى میزان طبیعى 6/0 – 10 درصد در جیره غذایى در نظر گرفته شود ضایعات کلیوى بروز کرده و سرانجام دراثر نارسائى شدید کلیه ها و نقرس احشایى مرگ فرا مى رسد فیبروز بینابینى و رسوب اورات د رکلیه ها و سنگهاى آهکى در حالبها به همراه تحلیل برجسته کلیه ها مشاهده مى شود .
8- بیمارى پولتها : یا مونو سیتوز طیور یا بیمارى تاج آبى : این عارضه در گذشته مسول خسارات فراوان در گله هاى تخمگذار شناخته شده است اگر چه فاکتورهاى محیطى ، عوامل تغذیه اى و عوامل بیماریزا در بروز این بیمارى ناشناخته مانده است در فرم حاد ، پیلونفریت حاد مشاهده مى گردد این عارضه را باید از پیلونفریت حاد حاصل از برونشیت عفونى تشخیص تفریقى داد .
مجله صنعت طیور قم – دکتر محمد ابدالى نیا
دیدگاه ها