مدیریت سالن مرغداری

مدیریت سالن مرغداری
به طور کلی مدیریت صحیح و کنترل شرایط محیطی موجود یکی از ارکان اصلی پرورش محسوب می شود . در هر سالن پرورش باید به طور روزانه و دقیق تمامی فاکتور های مدیریتی را کنترل نمود . اگر شرایط محیطی پرورش پرنده ها تنش زا باشد یا مدیریت پرورش آنها ضعیف باشد در این صورت سویه های گوشتی بندرت پتانسیل ژنتیکی خود را بروز می دهند . در این بخش به طور خلاصه به این فاکتور ها اشاره کرده و سعی میکنیم هر کدام را مختصرا مورد بررسی قرار دهیم .
این فاکتور ها به قرار زیرند:
1- اقدامات لازم قبل ورود جوجه
رمز موفقیت پرورش طیور گوشتی، اجرای یک برنامه مدیریتی مشخص و مؤثر قبل از ورود جوجه‌ها به فارم و طی دوران پرورش است. از آنجا که اجرای برنامه های تغذیه ای و بهداشتی در فارمهای چند سنی مشکل است بهتر آن است که از روش یکباره پر و یکباره خالی استفاده شود. جهت دستیابی به نتایج بهتر رعایت مسائل زیر پیش از ورود جوجه ها ضروری است:
1- به‌منظور حفاظت از گله‌ها در مقابل بیماریها از نظافت و ضد عفونی شدن صحیح و کافی تجهیزات سالن و محوطه اطراف سالنها مطمئن شوید.
2- بستر در محوطه مادرهای مصنوعی باید هم سطح و یکنواخت باشد. بستر ناهموار ایجاد درجه حرارت غیر یکنواخت در کف سالن نموده و باعث مخفی شدن جوجه‌ها در بین پوشال بستر و یا در زیر دانخوریها و آبخوریها و محروم شدن از آب و دان در مرحله رشد می‌شود.
3- سعی کنید که هر سالن را با جوجه مربوط به یک گله مادر پر نمائید، اگر این کار عملی نیست حداقل هر سالن را با جوجه‌های مربوط به گله‌های مادر همسن پر نمائید. این امر رقابت بین طیور را کاهش می‌دهد.
4- زمان رسیدن جوجه به فارم را مشخص نموده و برای دریافت جوجه آمادگی کامل داشته باشید.
5- هیترها را کنترل و از صحت کار آنها مطمئن شوید و با توجه به وضعیت هوای محیط 24 تا 36 ساعت قبل از ورود جوجه آنها را روشن نمائید. در این صورت قبل از ورود جوجه بستر کاملا گرم و درجه حرارت هوای سالن مناسب پذیرش جوجه می‌باشد.
6- ضمن جلوگیری از وزش هوا از وجود هوای کافی داخل سالن بخصوص زمانی که از حرارت مستقیم استفاده می‌کنید مطمئن شوید.
7- بازاء هر 1000 قطعه جوجه در محدوده مادرهای مصنوعی 10ـ8 عدد آبخوری آویز ثابت و 6 عدد آبخوری کمکی کوچک کله قندی و یا پلاستیکی، یعنی جمعاً 16ـ14 عدد آبخوری در نظر گرفته شود. این آبخوریها قبل از جوجه‌ریزی بایستی با آب تمیز پر شده و درجه حرارت آب آبخوریها باید حدود 15ـ10 درجه سانتیگراد باشد. همچنین در سیستم آبخوری نیپل نیز بایستی از آبخوریهای کمکی استفاده شود.
8- اضافه کردن مولتی ویتامین در چند روز اول به آب آشامیدنی مفید می‌باشد. زیرا ممکن است ویتامین موجود در دان بعلت گرما کاهش یافته باشد.
9- ایجاد فضای اضافی جهت تغذیه در چند روز اول لازم می‌باشد. حداقل 20% از فضای مادرهای مصنوعی در روی بستر با صفحات مقوائی و یا کفی کارتن پوشانده شود و در آنها همیشه مقدار کمی دان تازه وجود داشته باشد. در این صورت همواره طیور به دان دسترسی خواهند داشت. بلافاصله قبل از ورود جوجه به سالن دانخوریها را پر نمائید.
10- شروع تغذیه بایستی با دان کرامبل با اندازه مناسب و بدون گرد و پودر دان باشد.
11- دانخوریها و آبخوریها را مستقیماً زیر و یا خیلی نزدیک به مادرهای مصنوعی ندهید تا طیور براحتی بتوانند در اطراف آنها حرکت نمایند.
12- با استفاده از دماسنجی که بتواند حداقل و حداکثر درجه حرارت را نشان دهد، درجه حرارت محوطه مادرهای مصنوعی و درجه حرارت سالن را کنترل نمائید.
13- قبل از جوجه‌ریزی، هیترها را از نظر صحت کار آنها، آبخوریها را از نظر پاکیزگی و عاری بودن از پوشال و درجه حرارت مناسب آب، دانخوریها را از نظر وجود دان کافی و در دسترس بودن آنها کنترل نمائید.
2- تراکم جوجه‌ریزی
یکی از ضروریات اصلی رشد، حفظ سلامتی و کیفیت عمومی زیست و تامین فضای کافی برای هر پرنده می‌باشد. میزان فضای در نظر گرفته شده بستگی به مجموعه‌ای از فاکتورها نظیر: وزن طیور در هنگام کشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرایط آب و هوائی منطقه و فصل دارد. بدین جهت برای محاسبه ظرفیت جوجه‌ریزی بایستی بطور دقیق از ابعاد داخلی سالن‌ها مطلع باشیم. بطور کلی تراکم جوجه‌ریزی توصیه شده بشرح زیر می‌باشد:
در سالنهای بسته: در انگلیس سازمان حمایت از رفاه طیور هیچگاه تحت هیچ شرایطی اجازه تولید بیش از 34 کیلوگرم گوشت در هر متر مربع سالن را نمی‌دهد. جدول زیر با توجه به رفاه طیور و مدیریت مناسب و حداکثر تولید 34 کیلوگرم گوشت در هر متر مربع، میزان تراکم (تعداد جوجه در هر متر مربع سالن) را نشان می‌دهد:

/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin:0in; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;} -->

وزن به کیلوگرم	تراکم قطعه در متر مکعب
1/25	2/27
5/1	7/22
75/1	4/29
2	17
25/2	1/15
5/2	6/13
75/2	4/12
3	3/11
5/3	7/9

در تابستان و بخصوص در واحدهایی که امکان بروز مشکلات وجود دارد بایستی تراکم جوجه‌ریزی را کم نموده و در سالنهائی که از تهویه مناسبی برخوردار نمی‌باشند بایستی دقت بیشتری نمود و تراکم جوجه‌ریزی در آنها را نیز کاهش داد.
سالنهای باز: تراکم جوجه‌ریزی در سالنهای باز براساس فصل و نوسانات درجه حرارت متفاوت بوده و بایستی در تابستان از تراکم جوجه‌ریزی در سالنهای مذکور کاسته شود.
3- تخلیه جوجه ها
طولانی شدن زمان تخلیه جوجه باعث دهیدراته شدن جوجه‌ها و در نتیجه افزایش تلفات و کاهش پتانسیل رشد می‌گردد.توجه به کلیه نکات زیر هنگام جوجه ریزی لازم و ضروری است:
ـ مطمئن شوید که تحویل و توزیع جوجه‌ها در سالنها بطور صحیح انجام شده است. از انبار کردن جعبه‌های حاوی جوجه در منطقه مادر مصنوعی خودداری کنید.
ـ جعبه‌ها را به آرامی نزدیک به‌دان و آب در محدوده مادرهای مصنوعی تخلیه نمائید.
ـ جعبه‌های خالی را در یک طرف سالن‌ها جمع نمائید تا براحتی بتوانید آنها را به خارج از سالن انتقال دهید.
ـ جوجه‌ها باید سرزنده و شاداب و بدون نقص ظاهری باشند.
ـ جوجه‌ها بایستی در محدوده مادرهای مصنوعی قرار گیرند که روشنائی آنها از مادرهای مصنوعی و یا از لامپهای سالن که در بالای مادرهای مصنوعی هستند تامین می‌گردد. در صورتی که سالن دارای شرایط قابل کنترل باشد محصور کردن طیور در محدوده مادر مصنوعی ضرورتی ندارد ولی در صورتی که تعداد جوجه‌ها کم باشد و همچنین در سالنهای باز مفید می‌باشد.
1 الی 2 ساعت پس از استقرار، وضعیت توزیع جوجه‌ها در زیر مادرهای مصنوعی و میزان دسترسی آنها را به آب و دان کنترل نمائید.
4- کنترل رطوبت
رطوبت نسبی سالن باید 70ـ50 درصد باشد، رطوبت سالن باعث حفظ کیفیت بستر شده و از خشک شدن زیاد بستر و ایجاد گردوغبار جلوگیری می‌نماید. رطوبت بالاتر را باید با افزایش تهویه کاهش داد. افزایش تهویه باعث از دست رفتن گرما و صرف هزینه اضافی است. وسائلی که بسرعت و به درستی بتوانند رطوبت را اندازه‌گیری نمایند تا حدی غیر معتبر می‌باشند و احتیاج به کالیبره کردن مکرر داشته و بدین جهت کنترل رطوبت را مشکل می‌سازند. ایجاد رطوبت نسبی بالاتر برای جوجه یکروزه استرس جابجائی جوجه از جوجه‌کشی تا مزرعه را کاهش داده و رطوبت کمتر، شانس دهیدراته شدن جوجه را افزایش می‌دهد.
5- مدیریت آبخوری
توزیع آب تمیز برای جلوگیری از دهیدراته شدن جوجه در طول دوران پرورش لازم می‌باشد. مصرف آب و دان بطور مستقیم با یکدیگر مرتبط بوده و بدون مصرف آب کافی، مصرف دان کاهش و نتیجتاً میزان رشد نیز کاهش می‌یابد. جهت افزایش میزان رشد نیاز مستمر به مدرنیزه کردن تجهیزات داریم.
بعنوان مثال یک پرنده در 10 سال پیش در 50 روزگی به وزنی می‌رسید که امروزه در 40 روزگی به آن وزن می رسد (20% کاهش در سن کشتار) که نشانگر لزوم افزایش توانائی تجهیزات موردنیاز تا 20% می‌باشد.
امروزه استفاده از آبخوریهای نیپل مورد توجه قرار گرفته که در این صورت برای اطمینان از دسترسی طیور به آب بازاء هر 9 قطعه یک آبخوری نیپل با جریان آب کم و بدون فنجانک لازم است ولی در صورت استفاده از سیستم نیپل با جریان آب بیشتر تعداد پرنده بازاء هر نیپل افزایش می‌یابد. میزان موردنیاز آبخوری آویز پلاستیکی به قطر 400 میلی‌متر، برای هر 1000 پرنده 10ـ8 عدد می‌رسد.
آبخوری نیپل
افزایش آبخوری برای جوجه یکروزه:
برای جوجه یکروزه بازاء هر 1000 قطعه جوجه 6 آبخوری کوچک کله قندی و یا سینی در نظر بگیرید. این آبخوری‌ها هیچگاه نباید خالی باشند و مرتباً باید تمیز و مجدداً با آب تمیز و تازه پر شوند. بسیار مهم است که روز اول ورود جوجه‌ها به سالن آب در آبخوریها به‌میزان کافی وجود داشته باشد تا جوجه‌ها براحتی بتوانند به‌آب دسترسی پیدا کنند. سطح آب در آبخوریها با بزرگ شدن جوجه‌ها بایستی کاهش یابد تا از ریخت و پاش آب بوسیله جوجه‌ها جلوگیری شود.
تقریباً 48 ساعت پس از جوجه‌ریزی باید آبخوریهای کمکی جمع شوند. ارتفاع آبخوریهای آویز باید هم سطح پشت پرنده باشد. تنظیم آبخوریها مرتباً باید کنترل شده تا ضمن توزیع آب به‌میزان کافی از ریزش آب و هدر رفتن آن نیز جلوگیری شود.
صرفنظر از نوع سیستم آبخوری همواره باید بازاء هر 3 متر عرض سالن یک ردیف آبخوری در نظر گرفته شود. (توزیع یکنواخت آب در سالن)
آبخوری بل.
مصرف آب (هوای معتدل):
معمولا مصرف آب 1.8ـ1.6 برابر مصرف دان می‌باشد. این ضریب باید بعنوان یک راهنما باشد نه بعنوان یک ضریب ثابت. زیرا که تغییراتی در مصرف آب با توجه به کیفیت دان، درجه حرارت محیط و سلامتی گله ایجاد می‌گردد که باید به آن توجه و تدبیر مدیریتی مناسب اتخاذ گردد. استفاده از کنتور آب که میزان مصرف آب را مشخص می‌نماید، از ابزارهای مفید مدیریتی است. مشخص شدن مصرف آب و مطلع شدن از وضعیت سلامتی گله می‌تواند ما را در مورد زمان واکسیناسیون و همچنین درمان گله راهنمایی نماید. مصرف آب با افزایش درجه حرارت محیط افزایش می یابد، لذا باید در حرارت بیش از 30 درجه سانتیگراد آبخوری‌های کمکی مورد استفاده قرار گیرند.
6- مدیریت دانخوری ها
طول دانخوری زنجیری برای هر پرنده حداقل 5/2 سانتیمتر و تعداد دانخوری بشقابی برای 1000 قطعه 20ـ18 عدد منظور شود.
دانخوری- مزرعه تخمگذار
حداقل یک ردیف دانخوری بشقابی برای هر 5 متر عرض سالن لازم است. در دوران پرورش دانخوریها باید بطرف بالا کشیده شوند، بطوری که لبه دانخوری همسطح پشت طیور باشد. سطح دان در دانخوریها بایستی به اندازه‌ای باشد که ضمن دسترسی طیور به دان از ریخت و پاش و ضایع شدن آن جلوگیری شود، کنترل مرتب اطراف دانخوریها از نظر وجود یا عدم وجود دادن، مقدار دان موردنیاز در دانخوریها را نشان می‌دهد. همچنین به‌منظور پیشگیری از ماندن دان در دانخوریها و کهنه شدن و احتمالا کپک زدگی دان، باید همه روزه پس از مصرف کامل دان قبلی، دان در دانخوریها توزیع شود.
دانخوری- مزرعه گوشتی
7- مدیریت بستر
بستر ممکن است از پوشال چوب، خرده کاغذ یا کاه خرد شده باشد. از مصرف تراشه چوب سفت که دارای تانن زیادی است و همچنین تراشه چوب‌ریز و خاک اره‌ای که اگر بوسیله جوجه خورده شود باعث سوراخ شدن چینه دان و سنگدال می‌شود خودداری کنید. به‌منظور پیشگیری از بروز بیماری آسپرژیلوز، از مصرف بستر پوسیده و کپک زده خودداری نمائید. بهترین بستر، تراشه چوب سفید با کیفیت خوب است.
کاه در صورتی که به‌صورت صحیح عمل‌آوری و نگهداری شده باشد می‌تواند بستر مناسبی باشد.
جهت جلوگیری از ایجاد تاول سینه، سوختگی سینه و قرمزی و سوختگی مفصل خرگوشی که باعث تنزل کیفیت و کم شدن ارزش لاشه می‌گردد از بستر نرم با کیفیت مناسب استفاده شود. از مصرف پوشال پودر شده، مرطوب و یا کلوخه خودداری نمائید. بستر با کیفیت خوب دارای 35ـ30 درصد رطوبت می‌باشد. ارتفاع بستر 7ـ5 سانتیمتر توصیه شده است. هیچگاه بستر قدیمی را مجدداً استفاده نکنید. همیشه بستر قدیمی را خارج و برای هر نوبت جوجه‌ریزی از بستر تازه و جدید استفاده نمائید.
8- مدیریت نوردهی و روشنائی
غالباً در پرورش طیور گوشتی از برنامه نوردهی دائمی استفاده می‌شود، ولی در هر روز باید ساعاتی را نیز به تاریکی اختصاص داد. خاموشی در ساعاتی از روز باعث عادت کردن طیور به تاریکی شده و از وحشت آنها در موقع قطع برق و نتیجتاً تجمع و خفگی طیور پیشگیری می‌نماید. در هنگام طراحی سیستم روشنائی، یک ردیف لامپ در بالای محدوده مادرهای مصنوعی باید در نظر گرفته شود تا طیور بطرف منبع حرارتی، آب و دان هدایت شوند.
روشنایی سالن با استفاده از لامپهای معمولی و یا لامپهای فلورسنت تامین می‌گردد و نکته ضروری و اساسی این است که نور بطرف یکنواخت در سالن توزیع گردد. اداره رفاه طیور در انگلیس، شدت نور حداقل، 10 لوکس در سطح پرنده و متوسط 20 لوکس در کل سالن را توصیه می‌نماید. همچنین بسیار مهم است که امکانات کم کردن شدت نور و تاریک کردن سالن وجود داشته باشد تا بتوانیم مواردی مثل خود خوری را کنترل کنیم.
9- مدیریت تهویه و هوادهی
هر اندازه توان رشد پرنده افزایش یابد نیاز به تامین اکسیژن و دفع حرارت بدن نیز افزوده می‌گردد. بنابراین نیاز به تهویه در آشیانه‌های امروزی به مراتب بیش از سابق است. علاوه بر تامین هوای مورد مصرف مستقیم پرنده، حفظ کیفیت هوای سالن‌ها نیز ضروری است. لذا سیستم تهویه سالن مرتباً بایستی بازنگری گردیده در صورت لزوم اصلاح شود.
در بعضی از فصول سال که تغییر دما در شب و روز اندک است استفاده از کولر آبی ضروری است (سیستم پد). تهویه ناکافی علاوه بر کاهش اکسیژن لازم موجب افزایش غبار، رطوبت و گاز آمونیاک شده به پرنده آسیب می‌زند و برای پرسنل نیز نامطبوع می‌گردد. توجه کنید که تداوم افزایش گاز آمونیاک باعث می‌شود که کارکنان به آن عادت کرده و از افزایش بیشتر و خطرناک آن غافل شوند.
اثرات گاز آمونیاک در سطوح مختلف در جدول زیر تشریح گردیده است:

تراکم آمونیاک	اثرات
10 - 5	با بینی حس می شود.
25 - 20	برای مرغ مضر بوده و انسان را ناراحت می کند.
25	از طرف سازمان بهداشت اروپا برای 8 ساعت کاری ممنوع شده است.
35 - 30	خطر بیماریهای تنفسی را افزایش می دهد.
40 - 35	بی اشتهائی طیور آغاز می شود.
بالای 50	چشم پرنده اشک آلود، رشد متوقف و بیماریهای تنفسی آغاز می گردند.

10- کنترل درجه حرارت بدن
دانستن عوامل اصلی تنظیم کننده دمای بدن پرنده که بستگی به تهویه و درجه حرارت محیط دارد مفید است. پرنده قادر است آرایش پرهای محافظ بدن خود را براساس دمای بدن تغییر دهد. در هوای سرد پرها بصورت عمود بر بدن قرار می‌گیرند و هوای ساکن محبوس در بین آنها بصورت لایه‌ای عایق کننده عمل می‌نماید و برعکس با افزایش درجه حرارت، پرها روی سطح بصورت خوابیده آرایش می‌یابد و اجازه می‌دهد حرارت تولید شده در بدن به آسانی به خارج دفع شود. سپس پرنده تلاش می‌نماید با تنفس دهانی و تبخیر آب داخل دهان، خود را خنک کند.
هرچه تنفس دهانی افزایش یابد تبخیر و برودت افزایش می‌یابد. تبادل حرارت بدن مرغ بستگی به‌رطوبت هوا داشته، با افزایش میزان رطوبت محیط، امکان دفع حرارت بدن کاهش می‌یابد. در مناطقی که کاهش رطوبت محیط ممکن نیست، بهترین راه حل، عبور هوای زیاد با سرعت 2 متر در ثانیه در اطراف پرنده است و بدون انجام آن پرنده قادر به کنترل اعمال حیاتی خود نبوده و تعادل بدنش به هم خورده و با شوک حرارتی تلف می‌گردد. حرارت بیشترین اثر را در مصرف دان داشته و افزایش هر 1 درجه سانتیگراد به دمای سالن موجب کاهش حدود 1% از دان مصرفی خواهد شد به‌عنوان مثال اگر درجه حرارت سالن از 25 درجه به 35 درجه سانتیگراد تغییر کند و هوا جریان نداشته باشد بیش از 10 درصد از مصرف دان کاسته می‌شود.
استفاده از هوای گرم :
در صورت استفاده از کوره های هوای کرم که سوخت آن معمولا گاز یا گازوئیل است ، در روز اول درجه حرارت سالن باید 31-29 درجه بوده و سپس به تدریج هر هفته 2 درجه سانتیگراد از میزان گرمای سالن کاسته شود به طوری که در 35 روزگی به 21-18 درجه برسد.استفاده از هوای گرم می تواند باعث دهیدراته شدن جوجه گردد ، لذا در این صورت استفاده از این سیستم گرمایشی تعداد آبخوری بیشتری مورد استفاده قرار گیرد. در این سیستم توزیع یکنواخت هوا بر روی درجه حرارت مطلوب موثر می باشد.
استفاده ازگرمایش مستقیم تشعشعی:
در این روش از مادرهای مصنوعی مرسوم بدون اینکه محصور شوند استفاده شده و جوجه ها توسط منبع روشنایی به طرف منبع حرارتی هدایت می شوند .
درجه حرارت درزیر مادر مصنوعی بایستی 33-32 در جه سانتی گراد تنظیم شود در این حالت درجه حرارت در محلی که نور مادر مصنوعی تمام می شود 29 درجه سانتی گراد خواهد بود . رفتار جوجه ها راهنمای خوبی برای نشان دادن درجه حرارت مادرهای مصنوعی است، اگر جوجه ها دور هم جمع شده و سر و صدا کنند نشانگر سرد بودن محیط نگهداری جوجه بوده و اگر آنها از مادرهای مصنوعی دور شوند ، درجه حرارت بسیار بالاست. جوجه ها باید در محدوده مادر مصنوعی پخش شوند . پس از 3-2 هفته بسته به درجه حرارت محیط روشنایی باید افزایش یابد.
درجه حرارت سالن بایستی به تریج در هر هفته 2 درجه سانتی گراد کاهس یابد، به طوری که در حدود 35 روزگی به 21-18 درجه سانتی گراد برسد.
مادر مصنوعی
 محدود کردن منطقه گرما :
معمولا در سالنهای باز، مادرهای مصنوعی بایستی محصور شوند. در این صورت ارتفاع دیوار حصار آنها بباید بیش از 30 تا 40 سانتیمتر باشد تا گرما به حد کافی حفظ شده و ضمنا هوا نیز جریان داشته باشد. اندازه محدوده محصور شده بستگی به میزان درجه حرارت ایجاد شده دارد، اگر درجه حرارت زیر مادر مصنوعی 33-31 درجه سانتی گراد باشد، در پیرامون مادرهای مصنوعی می تواند در کاهش دسترسی جوجه در زمانهای حساس به آب و دان موثر باشد. دلیل نیاز به محدود کردن مادرهای مصنوعی باید بررسی شود و سپس با دقت به دسترسی طیور به آب و دان و حداقل میزان تهویه توجه مخصوص شود این حصارها موقتی است و بایستی جمع شوند اما تا آن زمان در تامین تهویه و آب و دان بایسی دقت فوق العاده مبذول گردد. در استفاده از فن هایی که به منظور کاهش هزینه های گرمایشیمورد استفاده قرار می گیرند باید فوق العاده دقت شود.
11- مدیریت رشد طیور گوشتی
تنظیم رشد طیور گوشتی با هدف کاهش مشکلات پا و آسیت و همچنین بهبود ضریب تبدیل صورت می‌گیرد. میزان رشد را می‌توان با کنترل دان و یا روشنایی و یا ترکیبی از هر دو تنظیم نمود.
الف) کنترل دان:
تنظیم رشد از طریق دان، با ایجاد تغییرات در میزان مواد مغذی دان (تغییر در کیفیت) و یا تغییر در فرم فیزیکی دان (پلت بجای مش) و یا تغییر در میزان مصرف (تغییر در کمیت) انجام می‌شود.
ب) کنترل نور:
برنامه‌های نور نباید به طریقی باشد که طیور در ساعات روشنائی بیش از حد معمول دان مصرف نمایند.
در مدت خاموشی سالن باید واقعاً تاریک باشد بطوریکه طیور نتوانند به دان دسترسی یابند. برنامه‌های نور باید براساس وضعیت و تجهیزات سالن و امکانات و توان مدیریتی تدوین شود.
رعایت موارد زیر خطرات ناشی از تنظیم رشد از طریق کنترل دان و یا نور را کاهش می‌دهد:
ـ هیچ نوع برنامه‌ای را تا قبل از رسیدن طیو به سن 7 روزگی شروع ننمائید.
ـ 14 روز قبل از کشتار برنامه را متوقف نمائید تا طیور به رشد کامل برسند.
ـ اطمینان از صحت عملکرد سیستم تهویه منطبق با شرایطی که پیش می‌آید.
ـ تدارک تجهیزات کافی در سالن جهت دسترسی به آب و دان بیش از وضعیت طبیعی.
ـ کنترل مرتب وزن و تنظیم برنامه‌های کنترل رشد با توجه به وزن طیور.
12- مدیریت آماری
آمار و اطلاعات گله باید بطور صحیح و دقیق ثبت شود تا بتوانیم وضعیت گله را پیش بینی نموده و برنامه ریزیهای لازم را انجام داده و همچنین به عملکرد و میزان مناسب سودآوری گله دستیابیم. همچنین ثبت آمار باعث می‌شود که مشکلات احتمالی را پیش‌بینی نمائیم. بطور خلاصه ثبت آمار ابزار فوق‌العاده ارزشمند مدیریتی می‌باشد. توجه داشته باشید که آمار روزانه ثبت شده مربوط به هر سالن در داخل همان سالن باید نگهداری شود.
آمار روزانه:
ـ تعداد تلفات، حذف و کشتار.
ـ مصرف آب.
ـ میزان حداقل و حداکثر درجه حرارت.
ـ مصرف دان.
ـ وزن زنده و افزایش روزانه.
ـ درمان: نوع و میزان، تاریخ مصرف و مدت زمان مصرف دارو و شماره ساخت دارو .
ـ واکسیناسیون: زمان و نوع و میزان و شماره ساخت واکسن.
ـ محل تامین دان، سوخت، پوشال و غیره.
آمار تولید:
ـ تعداد و تراکم جوجه‌ریزی.
ـ تاریخ جوجه‌ریزی، کارخانه جوجه‌کشی و گله مادر.
ـ توزیع دان، نوع، زمان مصرف و مدت زمان مصرف مواد افزودنی به‌دان.
ـ نتایج کالبدشکافی.
ـ تعداد نمونه‌های دان که از هر محموله وارده به مرغداری بایستی در ظروف در بسته غیر قابل نفوذ از نظر هوا و جوندگان تا 3 هفته پس از مصرف نگهداری شود.
ـ تعمیرات و نگهداری.
ـ کنترل موتور برق.
ـ کنترل وسائل اخطار دهنده (چراغ زنگ و یا بوق‌های خطر).
13- ضریب راندمان تولید EUROPEAN PRODUCTION EFICIENCY FACTOR ) EPEF )
ضریب راندمان تولید عدد استانداردی است که به ‌تنهایی بیانگر عملکرد گله گوشتی و دربرگیرنده تمام موارد فنی از قبیل وزن زنده ضریب تبدیل سن و تلفات می‌باشد.