ذرت مومی waxy corn و استفاده از آن در تغذیه جوجه های گوشتی
استفاده گسترده و رو به افزایش مواد خوراکی سنتی مانند ذرت و سویا سبب افزایش قیمت آنها در بازار جهانی شده است و افزایش قیمت این مواد در طی سال‌های آینده قابل پیش‌بینی است. با افزایش بهای ذرت امکان استفاده از آن تنها با افزایش ارزش غذایی آن جبران‌پذیر خواهد بود.
طی سال‌های اخیر با استفاده از تکنیک‌های جدید مانند انتقال ژن و مهندسی ژنتیک واریته‌های جدید ذرت بوجود آمده از قبیل :
1- High Lysin Corn ذرتی که محتوی لیزین بالاتری نسبت به ذرت‌های معمولی می‌باشد میزان لیزین ذرت معمولی 28/0 درصد است در حالی که این واریت از ذرت حاوی 34/0-32/0 درصد لیزین می‌باشد. علاوه بر این قابلیت هضم این واریته از ذرت با ذرت معمولی فرق دارد. قابلیت هضم ذرت معمولی 70 درصد و ذرت محتوی لیزین بالا حدود 92-72 درصد می‌باشد.
2- High Oil Corn ذرت محتوی روغن بالا است که به همین دلیل میزان انرژی متابولیسمی را 200-100 کالری بالاتر می‌برد میزان چربی ذرت معمولی 3/4 درصد و میزان چربی این واریته از ذرت 5/9-6/6 درصد می‌باشد.
3- High Available Phosphorous Corn : ذرتی که میزان فسفر قابل دسترس بیشتری دارد.
به طور معمول فسفر گیاه به صورت فیتات است ولی بیشتر از فسفر فیتاتی قابل استفاده نیست. امروزه واریته‌های جدیدی از ذرت بدست آمده است که هم میزان فسفر بالاتری دارد و هم دارای فسفر قابل دسترس بیشتری نسبت به ذرت‌های معمولی است. میزان فسفر ذرت معمولی 23/0 درصد و فسفر قابل دسترس آن 05/0 درصد است در حالی که میزان فسفر این واریته از ذرت 27/0 درصد و فسفر قابل دسترس آن 17/0 درصد می‌باشد.
اما واریته جدید ذرتی که امروزه مطرح است به نام Waxy Corn (ذرت مومی) می‌باشد.
هدف از نوشتن این مقاله معرفی ذرت مومی و اهمیت آن در صنعت طیور است:
در طی جنگ جهانی دوم زمانی که دسترسی به نشاسته ریشه‌ای نظیر Tapioca(نشاسته کاساوا) یا مالینوک که برای تهیه پودینگ و فرنی به کار می‌رفت کمیاب شد اصلاح‌گرها ارزن واکسی (مومسی) استفاده کردند تا نشاسته‌ای با خصوصیت نشاسته ریشه‌ای تولید کنند. ذرتی که بدین طریق به وجود آمد را ذرت مومی نامگذاری کردند که به طور دقیق ویژگی نشاسته ریشه‌ای را در صنایع غذایی و صنعت ایفا می‌کرد چون این نشاسته برای تهیة چسب و سایر مصارف صنعتی نیز به کار می‌رود.
امروزه ذرت مومی تنها در چند کشور کوچک و محدود نظیر شمال برمه، فیلیپین، شرق‌چین و… کشت می‌شود. نامگذاری واژة مومی به این دلیل است که روی دانه را کپ لایة موم فراگرفته است این پدیده در اثر فقدان نشاسته ریشه‌ای در لایة خارجی آندوسپرم و وجود نشاسته سخت به نام Erythrodextrine است. ذرت یک میوه گندمه است و شامل تحت‌های زیر می‌باشد:
1- پوست میوه یا پریکارپ : که یک دیواره نازک است و حدود 6 درصد دانه را تشکیل میدهد از لحاظ سلولزدهی سلولز غنی بوده ازت چند لایه سلول تشکیل شده است و دانه را از خسارت مکانیکی و عوامل نامساعد محیطی حفظ می‌کند.
2- لایة آلدرون: این لایه طبقة منفردی از سلول‌ها است و بدون فاصله بعد از پوشه میوه قرار دارد و در همین لایه است که پروتئین جمع می‌شود.
3- آندوسپرم یا آردینه: که همان بافت غذایی دانه است و حجم اصلی دانه حدود 85 درصد آن را تشکیل میدهد که در ذرت دو نوع آندوسپرم وجود دارد:
الف- آندوسپرم سخت و شیشه‌ای که به طور معمول سخت و نیم شفاف بوده و دارای پروتئین بیشتری است و گرانول‌های نشاسته اتصال محکمی با پروتئین دارند و به طور معمول زرد یا بدون رنگ است.
ب- آندوسپرم نرم (آردی) یا نشاسته‌ای که باعث این گونه آندوسپرم نرم و آردی بوده و رنگ آن سفید است پروتئین این نوع آندوسپرم کمتر است ولی نشاسته بیشتری دارد و نسبت به فرآیند کردن و هضم تغییرات بیشتری را از خود نشان میدهد.
4- جنین دانه : تفاوتی که ذرت مومی با ذرت معمولی دارد به دلیل موارد زیر است
نشاسته غلات از جمله ذرت محتوی آمیلوپکتین و آمیلوز می‌باشد در حالی که نشاسته آندوسپرم ذرت مومی به نسبت یکنواخت و موم بوده و تمام آن از آمیلوپکتین تشکیل شده است.
یکی از دلایلی که باعث شده است تا قابلیت هضم این ذرت بیشتر از ذرت معمولی باشد همین دلیل فوق است چون به طور معمول بین آمیلوز و آمیلوپکتین پیوند هیدروژنی برقرار می‌شودو این پیوند هیدروژنی عمل شکستن هضم را مشکل می‌کند بنابراین در ذرت مومی که فقط محتوی آمیلوپکتین است پیوند هیدروژنی آمیلوز ندارد و از این‌رو راحت‌تر تحت عمل هضم قرار می‌گیرد دلیل دوم می‌تواند به صورت زیر باشد که ذرت مومی (Waxy) دارای آندوسپروم نرم (آردی) بیشتری نسبت به آندوسپرم سخت و فشرده است و در نتیجه نسبت به عمل هضم حساس‌تر و راحت‌تر تحت تأثیر آنزیم‌های هاضم قرار می‌گیرد گرانول‌های نشاسته در آندوسپرم آردی یا فاقد شبکة پروتئینی می‌باشند یا میزان پروتئین احاطه‌کننده این ناحیه کمتر است و به همین دلیل راحت‌تر هضم می‌شوند.
بنا بر دلایل فوق ذرت مومی (waxy) قابلیت هضم بهتری نسبت به ذرت معمولی دارد. از نظر ترکیبات مواد مغذی هیچ تفاوتی بین ذرت مومی و ذرت معمولی وجود ندارد در آزمایش بر روی تعدادی از جوجه‌های گوشتی مقایسه‌ای بین استفاده از ذرت مومی و ذرت معمولی انجام گرفت و ملاحظه شد که میانگین افزایش وزن در جوجه‌های تغذیه شده با ذرت مومی(waxy) بیشتر از افزایش وزن در جوجه‌های تغذیه شده با ذرت معمولی بود همچنین جوجه‌هایی که با ذرت مومی (waxy) تغذیه شده بودند ضریب تبدیل بهتری نسبت به جوهای تغذیه شده با ذرت معمولی داشتند.
جداول زیر ترکیبات جیره و متوسط افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل غذایی را در 4-0 هفتگی نشان میدهد.
(میانگین وزن نرها و ماده‌های تغذیه شده با ذرت معمولی 1/615 و میانگین وزن نرها و ماده‌های تغذیه شده با ذرت مومی (waxy corn) 5/639).
با توجه به محاسن ذکر شده و نتایج به دست آمده و با عنایت به این مورد که ذرت مومی از نظر ترکیبات هیچ تفاوتی با ذرت معمولی ندارد و با توجه به قابلیت هضم بهتر که صنعت مرغداری و پرورش طیور گوشتی خیلی مهم است می‌توان به جای ذرت معمولی از این نوع ذرت استفاده کرد و اگر کم بودن سطح زیر کشت آن جبران شود از نظر قیمت و هزینة اقتصادی نیز ارزان‌تر از ذرت معمولی است این نوع ذرت ترجیح داده می‌شود.
استفاده گسترده و رو به افزایش مواد خوراکی سنتی مانند ذرت و سویا سبب افزایش قیمت آنها در بازار جهانی شده است و افزایش قیمت این مواد در طی سال‌های آینده قابل پیش‌بینی است. با افزایش بهای ذرت امکان استفاده از آن تنها با افزایش ارزش غذایی آن جبران‌پذیر خواهد بود.
طی سال‌های اخیر با استفاده از تکنیک‌های جدید مانند انتقال ژن و مهندسی ژنتیک واریته‌های جدید ذرت بوجود آمده از قبیل :
1- High Lysin Corn ذرتی که محتوی لیزین بالاتری نسبت به ذرت‌های معمولی می‌باشد میزان لیزین ذرت معمولی 28/0 درصد است در حالی که این واریت از ذرت حاوی 34/0-32/0 درصد لیزین می‌باشد. علاوه بر این قابلیت هضم این واریته از ذرت با ذرت معمولی فرق دارد. قابلیت هضم ذرت معمولی 70 درصد و ذرت محتوی لیزین بالا حدود 92-72 درصد می‌باشد.
2- High Oil Corn ذرت محتوی روغن بالا است که به همین دلیل میزان انرژی متابولیسمی را 200-100 کالری بالاتر می‌برد میزان چربی ذرت معمولی 3/4 درصد و میزان چربی این واریته از ذرت 5/9-6/6 درصد می‌باشد.
3- High Available Phosphorous Corn : ذرتی که میزان فسفر قابل دسترس بیشتری دارد.
به طور معمول فسفر گیاه به صورت فیتات است ولی بیشتر از فسفر فیتاتی قابل استفاده نیست. امروزه واریته‌های جدیدی از ذرت بدست آمده است که هم میزان فسفر بالاتری دارد و هم دارای فسفر قابل دسترس بیشتری نسبت به ذرت‌های معمولی است. میزان فسفر ذرت معمولی 23/0 درصد و فسفر قابل دسترس آن 05/0 درصد است در حالی که میزان فسفر این واریته از ذرت 27/0 درصد و فسفر قابل دسترس آن 17/0 درصد می‌باشد.
اما واریته جدید ذرتی که امروزه مطرح است به نام Waxy Corn (ذرت مومی) می‌باشد.
هدف از نوشتن این مقاله معرفی ذرت مومی و اهمیت آن در صنعت طیور است:
در طی جنگ جهانی دوم زمانی که دسترسی به نشاسته ریشه‌ای نظیر Tapioca(نشاسته کاساوا) یا مالینوک که برای تهیه پودینگ و فرنی به کار می‌رفت کمیاب شد اصلاح‌گرها ارزن واکسی (مومسی) استفاده کردند تا نشاسته‌ای با خصوصیت نشاسته ریشه‌ای تولید کنند. ذرتی که بدین طریق به وجود آمد را ذرت مومی نامگذاری کردند که به طور دقیق ویژگی نشاسته ریشه‌ای را در صنایع غذایی و صنعت ایفا می‌کرد چون این نشاسته برای تهیة چسب و سایر مصارف صنعتی نیز به کار می‌رود.
امروزه ذرت مومی تنها در چند کشور کوچک و محدود نظیر شمال برمه، فیلیپین، شرق‌چین و… کشت می‌شود. نامگذاری واژة مومی به این دلیل است که روی دانه را کپ لایة موم فراگرفته است این پدیده در اثر فقدان نشاسته ریشه‌ای در لایة خارجی آندوسپرم و وجود نشاسته سخت به نام Erythrodextrine است. ذرت یک میوه گندمه است و شامل تحت‌های زیر می‌باشد:
1- پوست میوه یا پریکارپ : که یک دیواره نازک است و حدود 6 درصد دانه را تشکیل میدهد از لحاظ سلولزدهی سلولز غنی بوده ازت چند لایه سلول تشکیل شده است و دانه را از خسارت مکانیکی و عوامل نامساعد محیطی حفظ می‌کند.
2- لایة آلدرون: این لایه طبقة منفردی از سلول‌ها است و بدون فاصله بعد از پوشه میوه قرار دارد و در همین لایه است که پروتئین جمع می‌شود.
3- آندوسپرم یا آردینه: که همان بافت غذایی دانه است و حجم اصلی دانه حدود 85 درصد آن را تشکیل میدهد که در ذرت دو نوع آندوسپرم وجود دارد:
الف- آندوسپرم سخت و شیشه‌ای که به طور معمول سخت و نیم شفاف بوده و دارای پروتئین بیشتری است و گرانول‌های نشاسته اتصال محکمی با پروتئین دارند و به طور معمول زرد یا بدون رنگ است.
ب- آندوسپرم نرم (آردی) یا نشاسته‌ای که باعث این گونه آندوسپرم نرم و آردی بوده و رنگ آن سفید است پروتئین این نوع آندوسپرم کمتر است ولی نشاسته بیشتری دارد و نسبت به فرآیند کردن و هضم تغییرات بیشتری را از خود نشان میدهد.
4- جنین دانه : تفاوتی که ذرت مومی با ذرت معمولی دارد به دلیل موارد زیر است
نشاسته غلات از جمله ذرت محتوی آمیلوپکتین و آمیلوز می‌باشد در حالی که نشاسته آندوسپرم ذرت مومی به نسبت یکنواخت و موم بوده و تمام آن از آمیلوپکتین تشکیل شده است.
یکی از دلایلی که باعث شده است تا قابلیت هضم این ذرت بیشتر از ذرت معمولی باشد همین دلیل فوق است چون به طور معمول بین آمیلوز و آمیلوپکتین پیوند هیدروژنی برقرار می‌شودو این پیوند هیدروژنی عمل شکستن هضم را مشکل می‌کند بنابراین در ذرت مومی که فقط محتوی آمیلوپکتین است پیوند هیدروژنی آمیلوز ندارد و از این‌رو راحت‌تر تحت عمل هضم قرار می‌گیرد دلیل دوم می‌تواند به صورت زیر باشد که ذرت مومی (Waxy) دارای آندوسپروم نرم (آردی) بیشتری نسبت به آندوسپرم سخت و فشرده است و در نتیجه نسبت به عمل هضم حساس‌تر و راحت‌تر تحت تأثیر آنزیم‌های هاضم قرار می‌گیرد گرانول‌های نشاسته در آندوسپرم آردی یا فاقد شبکة پروتئینی می‌باشند یا میزان پروتئین احاطه‌کننده این ناحیه کمتر است و به همین دلیل راحت‌تر هضم می‌شوند.
بنا بر دلایل فوق ذرت مومی (waxy) قابلیت هضم بهتری نسبت به ذرت معمولی دارد. از نظر ترکیبات مواد مغذی هیچ تفاوتی بین ذرت مومی و ذرت معمولی وجود ندارد در آزمایش بر روی تعدادی از جوجه‌های گوشتی مقایسه‌ای بین استفاده از ذرت مومی و ذرت معمولی انجام گرفت و ملاحظه شد که میانگین افزایش وزن در جوجه‌های تغذیه شده با ذرت مومی(waxy) بیشتر از افزایش وزن در جوجه‌های تغذیه شده با ذرت معمولی بود همچنین جوجه‌هایی که با ذرت مومی (waxy) تغذیه شده بودند ضریب تبدیل بهتری نسبت به جوهای تغذیه شده با ذرت معمولی داشتند.
جداول زیر ترکیبات جیره و متوسط افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل غذایی را در 4-0 هفتگی نشان میدهد.
| ترکیبات جیره | جیره حاوی ذرت معمولی | جیره حاوی ذرت مومی |
| دانه ذرت زرد | 8/53 | ـــ |
| ذرت مومی | ـــ | 2/55 |
| کنجانه سویا (44% پروتئین) | 2/39 | 8/37 |
| پودر یونجه (17% پروتئین) | 1 | 1 |
| پودر گوشت و استخوان | 2 | 2 |
| مونوکلسیم فسفات | 1 | 1 |
| پودر سنگ | 3/1 | 3/1 |
| نمک | 5/0 | 5/0 |
| مکمل ویتامین و معدنی | 5/0 | 5/0 |
| DL متیونین | 2/0 | 2/0 |
| پروتئین خام | 1/23 | 2/23 |
| انرژی | 2703 | 2703 |
| آزمایش | معمولی | مومی (Waxy Corn) | معمولی | مومی (Waxy Corn) | معمولی | مومی (Waxy Corn) |
| 1 | 538+3/574 | 77+3/621 | 73+2/551 | 4/55+6/587 | 96/1 | 82/1 |
| 2 | 7/71+4/677 | 4/59+7/688 | 8/60+2/603 | 3/71+7/601 | 85/1 | 81/1 |
| 3 | 6/66+8/668 | 8/72+3/702 | 4/52+6/615 | 1/56+2/635 | 02/2 | 92/1 |
| میانگین | 3/65+2/640 | 70+8/670 | 9/63+590 | 4/61+2/608 | 94/1 | 85/1 |
(میانگین وزن نرها و ماده‌های تغذیه شده با ذرت معمولی 1/615 و میانگین وزن نرها و ماده‌های تغذیه شده با ذرت مومی (waxy corn) 5/639).
با توجه به محاسن ذکر شده و نتایج به دست آمده و با عنایت به این مورد که ذرت مومی از نظر ترکیبات هیچ تفاوتی با ذرت معمولی ندارد و با توجه به قابلیت هضم بهتر که صنعت مرغداری و پرورش طیور گوشتی خیلی مهم است می‌توان به جای ذرت معمولی از این نوع ذرت استفاده کرد و اگر کم بودن سطح زیر کشت آن جبران شود از نظر قیمت و هزینة اقتصادی نیز ارزان‌تر از ذرت معمولی است این نوع ذرت ترجیح داده می‌شود.
دیدگاه ها