گوسیپول و اثرات آن روی بر روی جیره غذایی دام و طیور
مقدمه:
تخم پنبه از زمان بسیار طولانی به عنوان منبع فیبر و پروتیین و انرژی در تغذیه گاوهای شیری مورد استفاده قرار گرفته است در همه انواع دانه های تخم پنبه مقادیری گوسیپول وجود دارد که باعث محافظت دانه ها از آفتهایی مانند حشرات می شود. روغن پنبه دانه اولین روغنی بود که هیدروژنه شد، البته در اوایل به عنوان روغن خوراکی مورد استفاده قرار نمی گرفت و تنها برای تولید شمع از آن استفاده می کردند. میزان کلسترول و اسید چرب ترانس روغن پنبه دانه بسیار پایین است و امروزه از آن در تهیه چیپس و آسنک ( غذای سبک) استفاده می شود.
گوسیپول ترکیبی پلی فنولیک با فرمول C30H30O و زرد رنگ به صورت ساده و ابتدایی در غده (پیگمانهای رنگی)در تخم پنبه وجود دارد. گوسیپول به دو شکل آزاد و ترکیبی و جود دارد. دردانه دست نخورده وسالم گوسیپول تقریبا به شکل آزاد وجود دارد به هرحال در طی عمل فرآوری در روی تخم پنبه گوسیپول با پروتیین واحتمالا با گروههای epsilon-AMINO لیزین باند می شود. درشکل باند شده گوسیپول خاصیت سمیت ندارد. زیرا قادر به جذب شدن درلوله های گوارشی نمی باشد. هر چند تحقیقات نشان داده است که گوسیپول باند شده ممکن است در طی عمل هضم رها شده وبه گوسیپول سمی تبدیل شود. که می تواند در لوله های گوارشی جذب شود. علاوه بر شکل آزاد و باند شده گوسیپول، این پیگمانها به طور طبیعی به دو شکل استریو ایزومر(+) و (-) مشخص شده است که فعالیت بیولوژیکی بالایی دارند و برای مدت زمان بیشتری در بدن می مانند. فعالیت بیولوژیکی ایزومر (-) و میزان آن در تخم پنبه در مقایسه با نوع (+) بیشتر می باشد.
میزان استفاده آن :
میزان گوسیپول در جیره خوکها بیشتر از10∕0% ppm100مجاز نمی باشد. گوساله و بره های که سن کمتر از چهار ماه دارند بیشتر از ppm 100در کنسانتره مصرفیشان توصیه نمی شود. از چهار ماهگی تا یک سالگی تعیین میزان سطح دقیق آن به علت بی ثباتی و متغییر بودن فعالیت شکمبه، مشکل می باشد. در حیوانات مسن تر میزان گوسیپول بیستری می تواند مسمومیت زا باشد. هر چند 400-600 ppm در حیوانات جوان نشخوارکننده سبب سمیت می شود ولی معمولا آنها برای انتخاب جیره آزاد هستند. عملکرد شکمبه به تعدادی فاکتور از قبیل سن، میزان ونوع مواد خوراکی که حیوان دریافت می کند، مدت زمان دریافت، وابسته است که بسیار مهم می باشد همچنین میزان گوسیپول متصل (باند) شده به میزان پروتیین قابل دسترس وابسته است. گاوهای شیری مسن میزان بیشتری از گوسیپول آزاد را می توانند تحمل می کنند اما مسمومیت با تغذیه سطح بالای 800ppm در مدت زمان طولانی گزارش شده است. این مشکل به نظر می رسد به علت تجمع یافتن سمیت گوسیپول در این مدت است. در جیره هایی که محتوای گوسیپول بیشتر و در مدت زمان بیشتری مورد استفاده قرار می گرفت احتمال بیشتری می رفت که مشکلات مسومیت بیشتری داشته باشند.
تخم پنبه سالم معمولا 10-15% کل جیره برای گاوهای شیری مورد تغذیه قرار میگیرد. هر چند که نشخوارکنندگان دارای دارای جمعیت فعال میکروبی درشکمبه میباشند که قادراست با تبدیل گوسیپول آزاد به باند شده در داخل شکمبه و با جلوگیری از جذب آن به داخل خون آن را غیر سمی کند. سریعترین جا برای غیر سمی کردن گوسیپول آزاد(FG) در نشخوار کنندگان شکمبه می باشد برای اینکار به گوسیپول موجود در مواد اجازه داده تا در شکمبه بماند و با باکتریها و پروتیین های شکمبه باند شود. با اندازه گیری خون دام هایی که از تخم پنبه و کنجاله تخم پنبه استفاده کرده اند نشان داده شد که میزان گوسیپول پلاسما و گوسیپول آزاد در گاوهایی که از کنجاله تخم پنبه استفاده کرده بودند بالاتر بود ولی در گاوهایی که کنجاله تخم پنبه استفاده کرده بودند میزان گوسیپول آزاد آنها بیشتر از حد انتظار بود، علت این افزایش این است که کنجاله تخم پنبه با توجه به اینکه وزن مخصوص و اندازه ذرات آن از تخم پنبه کمتر است تمایل کمتری برای ماندن در شکمبه از خود نشان می دهد؛ بعلاوه الیاف موجود در تخم پنبه نیز باعث ماندگاری بیشتر تخم پنبه درشکمبه می شود. چون تخم پنبه، نسبت به کنجاله تخم پنبه بیشتر در شکمبه می میاند به همین خاطر FG در کنجاله تخم پنبه قابلیت دسترسی بیشتری ( به خاطرماندگاری کم ) نسبت به تخم پنبه دارد، زیرا تخم پنبه به واسطه ماندگاری بیشتر در شکمبه نسبت گوسیپول آزاد به باند شده کاهش می یابد ، بعلاوه امکان دارد که FG های باند شده در کنجاله تخم پنبه که به علت عمل آوری دانه ها که قبلا روی تخم پنبه ایجاد شده است در طی عمل هضم و گوارش آزاد شوند که شکل قابل جذب FG در در کنجاله تخم پنبه بیشتر افزایش می دهد. بنابراین در هنگام تغذیه دام ها با مواد حاوی ترکیبات گوسیپولی باید میزان گوسیپول آزاد شده در طی پروسه هضم را در نظر داشته باشیم تا با مسمومیت دامها مواجهه نشویم. احتمال دارد که تغذیه با مقدار یادی گوسیپول به شکل آزاد روی مکانیسم حمایتی شکمبه غلبه کند و باعث آسیب ( کاهش ) عملکرد دام شود.
محتوای تخم پنبه سالم ( دست نخورده) بیشترین گوسیپول آزاد را دارد دانه سالم بین 0.4 تا 1.7% گوسیپول دارد که تراکم آن در مغز دانه بین 0.4 تا 1.4% می باشد . کنجاله تخم پنبه با عصاره گیری (روغنگیری) از تخم پنبه سالم تولید می شود. تکنیک ها ی مختلف عصاره گیری وجود دارد که روی میزان گوسیپول کنجاله تاثیر دارد. قدیمی ترین روش روش Screw-press با استفاده از گرما است که میزان پروتیین ها ی اتصالی را افزایش می دهد بدین معنی که بیشتر گوسیپول آزاد ( سمی) را به گوسیپول ترکیبی( غیر سمی ) تبدیل می کند در این روش ابتدا دانه را خرد کرده و به مدت 15-20 دقیقه حرارت داده و خشک می نمایند سپس از میان غلطکهایی که فشار و پیچشهایی به دانه های خرد شده وارد می کند عبور می دهند تا عصاره آن گرفته شود که در نتیجه آن دما نیز افزایش می یابد و مقداری گوسیپول آزاد به صورت باند شده در می آید، در این روش تراکم غلظت گوسیپول در کنجاله به 0.02 تا 0.06 درصد تقلیل می یابد . روش دوم روش عصاره گیری توسط حلال یا Solvent- extraction است که در این روش عصاره گیری توسط حلالهایی مانند هگزان و در درمای پایین انجام می شود که امروزه به طور گسترده از آن استفاده می شود. زیرا روغن بیشتری توسط این روش جدا میشود و به علت عدم وجود گرما ارزش بیولوژیکی پروتیین کاهش پیدا نمی کند. هر چند که استفاده نکردن از گرما در این روش میزان گوسیپول آزاد در کنجاله 10 برابر بیشتر( حدود 0.1 تا 0.4 درصد) از کنجاله ای است که توسط روش Screw-press به دست آمده است اگر میزان گوسیپول موجود دردانه خیلی زیاد باشد این تفاوت معنی دار خواهد بود. این تغییرات، مبنی بر استفاده گسترده از روش Solvent- extraction باعث افزایش گوسیپول آزاد در سالهای اخیر شده است.
حیواناتی که تحت تاثیر قرار می گیرند:
اثرات اولیه گوسیپول روی قلب و کبد می باشد. در زمان تولید مثل، از بلوغ اوسیتها جلوگیری می نماید و چنانچه جنینی با مصرف 5-10 گرم گوسیپول در میلی لیتر خون پرورش یابد رشد و نمو آن مختل می شود، گوسیپول همچنی باعث بالا رفتن فشار اسمزی گلبولهای خونی و در نتیجه ترکیدگی و مرگ آنها می شود. تک معد ه ایها مانند خوک، اسب، الاق و طیور مدت طولانی است که حساسیت آنها نسبت به گوسیپول آزاد شناخته شده است؛ نشخوارکنندگان مانند گاوهای شیری و گوسفند می توانند سطوح بالایی از گوسیپول آزاد را تحمل نمایند چون گوسیپول آزاد در شکمبه به پروتیین متصل می شود و اثر سمیت آن خنثی می شود. گوساله ها وبره های جوان حساسسیت بالایی نسبت به گوسیپول آزاد دارند؛ با اینکه آنها نشخوارکننده هستند ولی شکمبه آنها عملکر لازم را به دست نیاورده و قادر نیست مانند نشخوارکنندگان بالغ گوسیپولهای آزاد را با پروتیین باند کند و از سمیت آنها بکاهد.
علائم مرض:
پس از تاثیرات گوسیپول روی قلب، سمیت گوسیپول دو نوع از سندرم های بالینی بخصوص در حیوانات جوان آشکار ساخت. اولین آن سندرم مرگ ناگهانی بود (مانند حمله قلبی) که بارها در گوساله ها و بره ها گزارش شده است. اینگونه حیوانات سالم به نظر می رسند، میل و اشتهای خوبی دارند و اغلب اوقات یکی از بهترین های گروه هستند ولی با مرگ ناگهانی مشخص می شوند. این اغلب مانند پُر خوری در بره ها اشتباه گرفته می شود. گوساله ها به علت تخم پنبه ممکن است در طول یا بعد از انتقال به طور ناگهانی بمیرند زیرا انتقال آنها ازیک مکان به مکان دیگر عملی پر استرس است. سندرم دیگر یک درد مزمن تنفسی می باشد که ممکن است ذات الریه(pneumonia) به نظر رسد (با ذات الریه اشتباه شود) به علت نارسایی قلبی ناشی از گوسیپول، ششها از مایع پر می شوند و نفس کشیدن خیلی سخت می شود. چون این بیماری عفونی نیست در نتیجه حیوانات با آنتی بیوتیکها بهبودی حاصل نمی کنند، حیوانات افسرده و دپرس خواهند شد ممکن است اشتهای کم ، ترشحات بینی ، ادرار قرمز رنگ و لاغر باشند و در مقایسه با حیواناتی که به طور ناگهانی مرده اند ولی ظاهرا سالم بودند(سندرم مرگ ناگهانی)، شکمشان بزرگتر شود،. این ممکن است در یک گروه روی یکی از حیوانات اثر بیشتری داشته باشد. در گاوهای شیری بالغ که علائم آن بروز کرده شامل ضعف ، افسردگی و دپرس شدن، کاهش اشتها، به سختی نفس کشیدن، وجود خون در ادرار، التهاب در بافت مخاطی روده و داخل بدن و مشکلا ت تولید مثلی می باشد.
تشخیص:
اولین نشانه از استفاده مقدار زیاد گوسیپول در دامها مسمومیت میباشد، دامهایی که در طی چندین هفته از تخم پنبه تغذیه کرده اند مرگ و میر و تلفات به علت مقادیر بالای گوسیپول در جیره در آنها مشاهده شده است، بنابر این دامدار موظف است با دیدن چنین مشگلاتی در گله با یک دامپزشک مشورت نماید و حیوانات مرده و حتی غذای مورد استفاده آنها را جهت تشخیص و آنالیز به آزمایشگاه بفرستد.
درمان :
هیچ درمانی برای دامهاییکه از مسمومیت گوسیپولی رنج می برند وجود ندارد، تنها با کاهش استرس می توان تا حدی شرایط را به نفع آنها تغییر داد، حیواناتی در گله مشاهده شده اند که حتی دو هفته بعد از اینکه گوسیپول در جیره آنها حذف شده، تلف شده است. این خود نشان از آن دارد که گوسیپول قادر است به تدریج در بافتها ذخیره شده و اثرات ثانویه ای به دنبال داشته باشد. اگر مسمومیت شدید نباشد، تعدادی از جراحتها با گذشت زمان و حذف مواد دارای گوسیپولی از جیره قابل برگشت می باشند.
پیشگیری :
چنانچه تخم پنبه یا کنجاله تخم پنبه به صورت توده ای خریداری شود قبل از مصرف باید مورد آزمایش قرار گیرد. بسته به سطح گوسیپول آزاد ، تخم پنبه باید باید در بهترین حیوانات مورد استفاده قرار گیرد. بعنوان مثال اگر تخم پنبه ما حاوی7 0∕% گوسیپول آزاد باشد یعنی 700ppm گوسیپول دارد. اگر این میزان در دو برابر کنسانتره وجود داشته باشد هنوز 350ppm گوسیپول دارد که قابل استفاده برای گوساله ها و بره ها نیست. به عبارت دیگر حیوانات بالغ قادربه تحمل این میزان می باشند مخصوصا اگر با دیگر کنسانتره ها( مخصوصا دیگر پروتیین ها) مخلوط شده باشد و به طور دائم و برای مدت طولانی از آن تغذیه نشوند. استفاده متناوب از تخم پنبه با دیگر خوراکها باعث پیشگیری یا تاخیر در نشان دادن اثرات سمی جمع شوند گوسیپول شود.
روشهای عملی جهت کاستن یا از بین بردن گوسیپول سمی:
1- خیساندن پنبه دانه: این کار باعث کاهش پیگمانهای رنگی حاوی گوسیپول در پنبه دانه می شود، ولی به علت فساد در سطح تجاری کارایی ندارد.
2- گرم کردن و حرارت دادن پنبه دانه: حرارت دادن خشک روی میزان گوسیپول تاثیری ندارد ولی حرارت مرطوب درصد گوسیپول باند شده را افزایش می دهد ولی احتمال اینکه تاثیر سویی روی پروتیین های پنبه دانه داشته باشد وجود دارد.
3- اصلاح ژنتیکی و بهبود محیط
4- استفاده از قارچها: بعضی از قارچها قادرند به طور کامل گوسیپول موجود در پنبه دانه را خنثی نمایند ولی بعضی دیگر از آنها نظیر آسپریژیلوس فلاووس می توانند باعث مسمومیت آفلاتوکسینی در دام ها شوند.
5- اضافه کردن سولفات آهن دو ظرفیتی: با اضافه نمودن 1-4 قسمت سولفات آهن با 1 قسمت گوسیپول تا حدود زیادی اثر سمیت گوسیپول خنثی می شود.
6- بهبود روش ورغن کشی از دانه ها
مقدمه:
تخم پنبه از زمان بسیار طولانی به عنوان منبع فیبر و پروتیین و انرژی در تغذیه گاوهای شیری مورد استفاده قرار گرفته است در همه انواع دانه های تخم پنبه مقادیری گوسیپول وجود دارد که باعث محافظت دانه ها از آفتهایی مانند حشرات می شود. روغن پنبه دانه اولین روغنی بود که هیدروژنه شد، البته در اوایل به عنوان روغن خوراکی مورد استفاده قرار نمی گرفت و تنها برای تولید شمع از آن استفاده می کردند. میزان کلسترول و اسید چرب ترانس روغن پنبه دانه بسیار پایین است و امروزه از آن در تهیه چیپس و آسنک ( غذای سبک) استفاده می شود.
گوسیپول ترکیبی پلی فنولیک با فرمول C30H30O و زرد رنگ به صورت ساده و ابتدایی در غده (پیگمانهای رنگی)در تخم پنبه وجود دارد. گوسیپول به دو شکل آزاد و ترکیبی و جود دارد. دردانه دست نخورده وسالم گوسیپول تقریبا به شکل آزاد وجود دارد به هرحال در طی عمل فرآوری در روی تخم پنبه گوسیپول با پروتیین واحتمالا با گروههای epsilon-AMINO لیزین باند می شود. درشکل باند شده گوسیپول خاصیت سمیت ندارد. زیرا قادر به جذب شدن درلوله های گوارشی نمی باشد. هر چند تحقیقات نشان داده است که گوسیپول باند شده ممکن است در طی عمل هضم رها شده وبه گوسیپول سمی تبدیل شود. که می تواند در لوله های گوارشی جذب شود. علاوه بر شکل آزاد و باند شده گوسیپول، این پیگمانها به طور طبیعی به دو شکل استریو ایزومر(+) و (-) مشخص شده است که فعالیت بیولوژیکی بالایی دارند و برای مدت زمان بیشتری در بدن می مانند. فعالیت بیولوژیکی ایزومر (-) و میزان آن در تخم پنبه در مقایسه با نوع (+) بیشتر می باشد.
میزان استفاده آن :
میزان گوسیپول در جیره خوکها بیشتر از10∕0% ppm100مجاز نمی باشد. گوساله و بره های که سن کمتر از چهار ماه دارند بیشتر از ppm 100در کنسانتره مصرفیشان توصیه نمی شود. از چهار ماهگی تا یک سالگی تعیین میزان سطح دقیق آن به علت بی ثباتی و متغییر بودن فعالیت شکمبه، مشکل می باشد. در حیوانات مسن تر میزان گوسیپول بیستری می تواند مسمومیت زا باشد. هر چند 400-600 ppm در حیوانات جوان نشخوارکننده سبب سمیت می شود ولی معمولا آنها برای انتخاب جیره آزاد هستند. عملکرد شکمبه به تعدادی فاکتور از قبیل سن، میزان ونوع مواد خوراکی که حیوان دریافت می کند، مدت زمان دریافت، وابسته است که بسیار مهم می باشد همچنین میزان گوسیپول متصل (باند) شده به میزان پروتیین قابل دسترس وابسته است. گاوهای شیری مسن میزان بیشتری از گوسیپول آزاد را می توانند تحمل می کنند اما مسمومیت با تغذیه سطح بالای 800ppm در مدت زمان طولانی گزارش شده است. این مشکل به نظر می رسد به علت تجمع یافتن سمیت گوسیپول در این مدت است. در جیره هایی که محتوای گوسیپول بیشتر و در مدت زمان بیشتری مورد استفاده قرار می گرفت احتمال بیشتری می رفت که مشکلات مسومیت بیشتری داشته باشند.
تخم پنبه سالم معمولا 10-15% کل جیره برای گاوهای شیری مورد تغذیه قرار میگیرد. هر چند که نشخوارکنندگان دارای دارای جمعیت فعال میکروبی درشکمبه میباشند که قادراست با تبدیل گوسیپول آزاد به باند شده در داخل شکمبه و با جلوگیری از جذب آن به داخل خون آن را غیر سمی کند. سریعترین جا برای غیر سمی کردن گوسیپول آزاد(FG) در نشخوار کنندگان شکمبه می باشد برای اینکار به گوسیپول موجود در مواد اجازه داده تا در شکمبه بماند و با باکتریها و پروتیین های شکمبه باند شود. با اندازه گیری خون دام هایی که از تخم پنبه و کنجاله تخم پنبه استفاده کرده اند نشان داده شد که میزان گوسیپول پلاسما و گوسیپول آزاد در گاوهایی که از کنجاله تخم پنبه استفاده کرده بودند بالاتر بود ولی در گاوهایی که کنجاله تخم پنبه استفاده کرده بودند میزان گوسیپول آزاد آنها بیشتر از حد انتظار بود، علت این افزایش این است که کنجاله تخم پنبه با توجه به اینکه وزن مخصوص و اندازه ذرات آن از تخم پنبه کمتر است تمایل کمتری برای ماندن در شکمبه از خود نشان می دهد؛ بعلاوه الیاف موجود در تخم پنبه نیز باعث ماندگاری بیشتر تخم پنبه درشکمبه می شود. چون تخم پنبه، نسبت به کنجاله تخم پنبه بیشتر در شکمبه می میاند به همین خاطر FG در کنجاله تخم پنبه قابلیت دسترسی بیشتری ( به خاطرماندگاری کم ) نسبت به تخم پنبه دارد، زیرا تخم پنبه به واسطه ماندگاری بیشتر در شکمبه نسبت گوسیپول آزاد به باند شده کاهش می یابد ، بعلاوه امکان دارد که FG های باند شده در کنجاله تخم پنبه که به علت عمل آوری دانه ها که قبلا روی تخم پنبه ایجاد شده است در طی عمل هضم و گوارش آزاد شوند که شکل قابل جذب FG در در کنجاله تخم پنبه بیشتر افزایش می دهد. بنابراین در هنگام تغذیه دام ها با مواد حاوی ترکیبات گوسیپولی باید میزان گوسیپول آزاد شده در طی پروسه هضم را در نظر داشته باشیم تا با مسمومیت دامها مواجهه نشویم. احتمال دارد که تغذیه با مقدار یادی گوسیپول به شکل آزاد روی مکانیسم حمایتی شکمبه غلبه کند و باعث آسیب ( کاهش ) عملکرد دام شود.
محتوای تخم پنبه سالم ( دست نخورده) بیشترین گوسیپول آزاد را دارد دانه سالم بین 0.4 تا 1.7% گوسیپول دارد که تراکم آن در مغز دانه بین 0.4 تا 1.4% می باشد . کنجاله تخم پنبه با عصاره گیری (روغنگیری) از تخم پنبه سالم تولید می شود. تکنیک ها ی مختلف عصاره گیری وجود دارد که روی میزان گوسیپول کنجاله تاثیر دارد. قدیمی ترین روش روش Screw-press با استفاده از گرما است که میزان پروتیین ها ی اتصالی را افزایش می دهد بدین معنی که بیشتر گوسیپول آزاد ( سمی) را به گوسیپول ترکیبی( غیر سمی ) تبدیل می کند در این روش ابتدا دانه را خرد کرده و به مدت 15-20 دقیقه حرارت داده و خشک می نمایند سپس از میان غلطکهایی که فشار و پیچشهایی به دانه های خرد شده وارد می کند عبور می دهند تا عصاره آن گرفته شود که در نتیجه آن دما نیز افزایش می یابد و مقداری گوسیپول آزاد به صورت باند شده در می آید، در این روش تراکم غلظت گوسیپول در کنجاله به 0.02 تا 0.06 درصد تقلیل می یابد . روش دوم روش عصاره گیری توسط حلال یا Solvent- extraction است که در این روش عصاره گیری توسط حلالهایی مانند هگزان و در درمای پایین انجام می شود که امروزه به طور گسترده از آن استفاده می شود. زیرا روغن بیشتری توسط این روش جدا میشود و به علت عدم وجود گرما ارزش بیولوژیکی پروتیین کاهش پیدا نمی کند. هر چند که استفاده نکردن از گرما در این روش میزان گوسیپول آزاد در کنجاله 10 برابر بیشتر( حدود 0.1 تا 0.4 درصد) از کنجاله ای است که توسط روش Screw-press به دست آمده است اگر میزان گوسیپول موجود دردانه خیلی زیاد باشد این تفاوت معنی دار خواهد بود. این تغییرات، مبنی بر استفاده گسترده از روش Solvent- extraction باعث افزایش گوسیپول آزاد در سالهای اخیر شده است.
حیواناتی که تحت تاثیر قرار می گیرند:
اثرات اولیه گوسیپول روی قلب و کبد می باشد. در زمان تولید مثل، از بلوغ اوسیتها جلوگیری می نماید و چنانچه جنینی با مصرف 5-10 گرم گوسیپول در میلی لیتر خون پرورش یابد رشد و نمو آن مختل می شود، گوسیپول همچنی باعث بالا رفتن فشار اسمزی گلبولهای خونی و در نتیجه ترکیدگی و مرگ آنها می شود. تک معد ه ایها مانند خوک، اسب، الاق و طیور مدت طولانی است که حساسیت آنها نسبت به گوسیپول آزاد شناخته شده است؛ نشخوارکنندگان مانند گاوهای شیری و گوسفند می توانند سطوح بالایی از گوسیپول آزاد را تحمل نمایند چون گوسیپول آزاد در شکمبه به پروتیین متصل می شود و اثر سمیت آن خنثی می شود. گوساله ها وبره های جوان حساسسیت بالایی نسبت به گوسیپول آزاد دارند؛ با اینکه آنها نشخوارکننده هستند ولی شکمبه آنها عملکر لازم را به دست نیاورده و قادر نیست مانند نشخوارکنندگان بالغ گوسیپولهای آزاد را با پروتیین باند کند و از سمیت آنها بکاهد.
علائم مرض:
پس از تاثیرات گوسیپول روی قلب، سمیت گوسیپول دو نوع از سندرم های بالینی بخصوص در حیوانات جوان آشکار ساخت. اولین آن سندرم مرگ ناگهانی بود (مانند حمله قلبی) که بارها در گوساله ها و بره ها گزارش شده است. اینگونه حیوانات سالم به نظر می رسند، میل و اشتهای خوبی دارند و اغلب اوقات یکی از بهترین های گروه هستند ولی با مرگ ناگهانی مشخص می شوند. این اغلب مانند پُر خوری در بره ها اشتباه گرفته می شود. گوساله ها به علت تخم پنبه ممکن است در طول یا بعد از انتقال به طور ناگهانی بمیرند زیرا انتقال آنها ازیک مکان به مکان دیگر عملی پر استرس است. سندرم دیگر یک درد مزمن تنفسی می باشد که ممکن است ذات الریه(pneumonia) به نظر رسد (با ذات الریه اشتباه شود) به علت نارسایی قلبی ناشی از گوسیپول، ششها از مایع پر می شوند و نفس کشیدن خیلی سخت می شود. چون این بیماری عفونی نیست در نتیجه حیوانات با آنتی بیوتیکها بهبودی حاصل نمی کنند، حیوانات افسرده و دپرس خواهند شد ممکن است اشتهای کم ، ترشحات بینی ، ادرار قرمز رنگ و لاغر باشند و در مقایسه با حیواناتی که به طور ناگهانی مرده اند ولی ظاهرا سالم بودند(سندرم مرگ ناگهانی)، شکمشان بزرگتر شود،. این ممکن است در یک گروه روی یکی از حیوانات اثر بیشتری داشته باشد. در گاوهای شیری بالغ که علائم آن بروز کرده شامل ضعف ، افسردگی و دپرس شدن، کاهش اشتها، به سختی نفس کشیدن، وجود خون در ادرار، التهاب در بافت مخاطی روده و داخل بدن و مشکلا ت تولید مثلی می باشد.
تشخیص:
اولین نشانه از استفاده مقدار زیاد گوسیپول در دامها مسمومیت میباشد، دامهایی که در طی چندین هفته از تخم پنبه تغذیه کرده اند مرگ و میر و تلفات به علت مقادیر بالای گوسیپول در جیره در آنها مشاهده شده است، بنابر این دامدار موظف است با دیدن چنین مشگلاتی در گله با یک دامپزشک مشورت نماید و حیوانات مرده و حتی غذای مورد استفاده آنها را جهت تشخیص و آنالیز به آزمایشگاه بفرستد.
درمان :
هیچ درمانی برای دامهاییکه از مسمومیت گوسیپولی رنج می برند وجود ندارد، تنها با کاهش استرس می توان تا حدی شرایط را به نفع آنها تغییر داد، حیواناتی در گله مشاهده شده اند که حتی دو هفته بعد از اینکه گوسیپول در جیره آنها حذف شده، تلف شده است. این خود نشان از آن دارد که گوسیپول قادر است به تدریج در بافتها ذخیره شده و اثرات ثانویه ای به دنبال داشته باشد. اگر مسمومیت شدید نباشد، تعدادی از جراحتها با گذشت زمان و حذف مواد دارای گوسیپولی از جیره قابل برگشت می باشند.
پیشگیری :
چنانچه تخم پنبه یا کنجاله تخم پنبه به صورت توده ای خریداری شود قبل از مصرف باید مورد آزمایش قرار گیرد. بسته به سطح گوسیپول آزاد ، تخم پنبه باید باید در بهترین حیوانات مورد استفاده قرار گیرد. بعنوان مثال اگر تخم پنبه ما حاوی7 0∕% گوسیپول آزاد باشد یعنی 700ppm گوسیپول دارد. اگر این میزان در دو برابر کنسانتره وجود داشته باشد هنوز 350ppm گوسیپول دارد که قابل استفاده برای گوساله ها و بره ها نیست. به عبارت دیگر حیوانات بالغ قادربه تحمل این میزان می باشند مخصوصا اگر با دیگر کنسانتره ها( مخصوصا دیگر پروتیین ها) مخلوط شده باشد و به طور دائم و برای مدت طولانی از آن تغذیه نشوند. استفاده متناوب از تخم پنبه با دیگر خوراکها باعث پیشگیری یا تاخیر در نشان دادن اثرات سمی جمع شوند گوسیپول شود.
روشهای عملی جهت کاستن یا از بین بردن گوسیپول سمی:
1- خیساندن پنبه دانه: این کار باعث کاهش پیگمانهای رنگی حاوی گوسیپول در پنبه دانه می شود، ولی به علت فساد در سطح تجاری کارایی ندارد.
2- گرم کردن و حرارت دادن پنبه دانه: حرارت دادن خشک روی میزان گوسیپول تاثیری ندارد ولی حرارت مرطوب درصد گوسیپول باند شده را افزایش می دهد ولی احتمال اینکه تاثیر سویی روی پروتیین های پنبه دانه داشته باشد وجود دارد.
3- اصلاح ژنتیکی و بهبود محیط
4- استفاده از قارچها: بعضی از قارچها قادرند به طور کامل گوسیپول موجود در پنبه دانه را خنثی نمایند ولی بعضی دیگر از آنها نظیر آسپریژیلوس فلاووس می توانند باعث مسمومیت آفلاتوکسینی در دام ها شوند.
5- اضافه کردن سولفات آهن دو ظرفیتی: با اضافه نمودن 1-4 قسمت سولفات آهن با 1 قسمت گوسیپول تا حدود زیادی اثر سمیت گوسیپول خنثی می شود.
6- بهبود روش ورغن کشی از دانه ها
دیدگاه ها