جفت ماندگی در گاو
باقی ماندن لایه های جنینی (بعد از تولد گوساله) در گاو (بویژه گاوهای شیری) در مقایسه با دیگر حیوانات به دفعات بیشتری دیده میشود. بطور معمول جفت گاو در یک محدوده زمانی ۱۲ ساعته پس از زایمان باید از بدن گاو خارج گردد. اگر قسمتی از جفت بعد از تولد به مدت طولانیتری باقی بماند یک مورد پاتولوژیکی و غیر نرمال در نظر گرفته میشود. باقیماندن قسمتی از جفت بیشتر معمول بوده و بخش درگیر، پلاسنتوم نزدیک تخمدانهای شاخ آبستنی میباشد. فراوانی جفت ماندگی در گله های گاو در شرایط عادی ۱۰-۷ درصد میباشد. زایمان غیر طبیعی (مانند دوقلوزایی، سخت زایی، سزارین، سقط جنین و گوساله زایی پیش از موعد) بروز جفت ماندگی را افزایش میدهد. در گله هایی که آلوده به باسیلوز، لپتوزپیروز، ویبروز، لیستروز و سایر موجودات آلوده کننده هستند جفت ماندگی ممکن است به میزان ۵۰% و یا بیشتر در گله روی دهد.
استفاده از هورمونهای گلیکوکورتیکوئید برای زایمان زودرس و زمانبندی شده باعث بروز حدود ۶۷% جفت ماندگی میگردد. گاوهایی که دارای سابقه جفت ماندگی هستند در زایمانهای بعدی هم احتمال بیشتری برای ابتلا به جفت ماندگی دارند. در گله هایی با مشکلات مدیریتی، مشکلات تغذیه ای، بیماریهای متابولیکی و ورم پستان حاد شیوع جفت ماندگی ممکن است بطور غیر طبیعی بالا باشد.
علل جف تماندگی:
بسیاری از عوامل مستقیم و غیر مستقیم به عنوان علتهای موثر برای جفت ماندگی در نظر گرفته میشود. جفت ماندگیهای مکرر بعنوان یک علامت کلینیکی برای بیماریها و شرایط غیر نرمال رایج در گله در نظر گرفته شود. در طول دوران آبستنی گاو پلاسنتوم (شکل ۱) رابط بین لایه مادری و لایه جنینی میباشد و در طول این دوره در حدود ۱۰۰ پلاسنتوم در رحم گاو موجود میباشد. هنگامی که زایمان شروع میشود و انقباضات رحمی آغاز میگردد جریان خون به قسمتهای مادری و جنینی پلاسنتوم کاهش مییابد. با کشیده شدن رگهای خونی کوچک، فشار مویرگی کاهش یافته و جدا شدن لایه های جنینی اتفاق میافتد و انقباضات رحمی بعد از زایمان جداسازی و خروج لایه ها را کامل میکند.
هر گونه فرایندی که باعث فشار مداوم بر لایه های مادری و جنینی (زخم شدن، ورم و یا آلودگی) شود معمولاً باعث باقی ماندن لایه ها میگردد. ناتوانی رحم برای ایجاد انقباض در برخی موارد مانند گاوهای مبتلا به تب شیر ممکن است موجب باقی ماندن جفت شود حتی اگر لایه های جنینی بطور کامل جدا شده باشد. بسته شدن سریع شاخ رحمی غیر آبستن و یا دهانه رحم ممکن است لایه ها آزاد شده را به دام بیاندازد (بویژه در لایه های جنینی که بطور استثنایی بزرگ شده باشند). پیچیده شدن لایه های جنینی در اطراف لایه مادری بطور فیزیکی میتواند جفت را به دام بیاندازد و در کل باید گفت عوامل غیر مستقیم جفت ماندگی بشدت متفاوت بوده و میتوانند در سه گروه گسترده زیر گروه بندی شوند:
۱) استرس های مداوم و کمبودهای تغذیه ای و یا عدم تعادل جیره (مشکلات مدیریتی)
۲) آبستنیهای کوتاه مدت و طولانی مدت
۳) عوامل گوناگونی همچون بزرگی جنین، سختزایی، زخم، تغییرات فصلی و ...
پلاسنتوم یک گاو آبستن که نشاندهنده ارتباط بین جنین و مادر میباشد
درمان جفت ماندگی:
هدف اصلی تمام معالجات جفت ماندگی، برگرداندن قسمتهای مختلف دستگاه تولیدمثلی گاو به حالت نرمال در حداقل زمان میباشد. جفت ماندگیهای جزئی ممکن است تا موقعی که بغرنج نشود (مانند التهاب رحمی و یا فساد رحمی) لازم به توجه نباشد. هنگامی که مشکلات شروع شد گاو مبتلا به افزایش دمای بدن، عدم مصرف خوراک و کاهش تولید شیر شده و از واژن مواد متعفن خارج می گردد. این حیوانات باید مورد بازرسی قرار گرفته و به روش سیستماتیک با آنتیبیوتیک (احتمالاً با تزریق وریدی و مایع دکستروز) و یا به روش موضعی داخل رحمی توسط دامپزشک و یا زیر نظر مستقیم دامپزشک درمان گردند.
بطور کلی دو روش برای مدیریت جفتماندگی هنگامی که هیچ گونه امکانات متمرکز موجود نباشد وجود دارد که برطرف نمودن دستی جفت ماندگی و جداشدن طبیعی است. روش دستی یک روش عمومی بوده ولی بدلیل آسیب احتمالی به لایه ظریف رحم (آندومتر) نباید استفاده گردد. به دستور دامپزشک برخی از آنتی بیوتیکها و مواد ضدعفونی کننده ممکن است در داخل رحم قرار داده شوند. اگر لایه های جنینی به علت انقباضات ضعیف رحمی آزاد نشوند بعد از زایمان ممکن است با کمی کشش خارجی و بدون صدمه زدن به رحم خارج گردند.
بر اساس مطالعات امروزی که بر روی جفت ماندگی صورت گرفته است بهترین روش آن است که اجازه داده شود لایه های جنینی بطور طبیعی و با اعمال و یا بدون اعمال تجویز دارویی خارج شوند. هورمونهایی مانند پروستاگلندینها، استروژنها و اکسیتوسین ممکن است برای خارج کردن مایعات و مواد زاید باقی مانده در رحم مورد استفاده قرار گیرند. پروستاگلندینها ممکن است برای درمان فساد رحم نیز مورد مصرف باشند. اگر بیرون ریختن مواد داخل رحم با استفاده از درمان هورمونی موفقیت آمیز نبود معاینه و شستشو دستی با آب گرم پیشنهاد میگردد که به دنبال آن باید محلولهای آنتیبیوتیک مورد استفاده قرار گیرد. یک سری از تزریقات داخل رحمی معمولاً تاثیر بیشتری از درمانهای منفرد دارند که طول دوره درمان و تعداد دفعات درمان باید بصورت موردی توسط دامپزشک مشخص گردد. گاوهایی که دارای جفت ماندگی بوده و درمان نشده باشند روزهای باز طولانیتر، فرصتهای آبستنی کمتر و سرویس بیشتری برای هر آبستنی نسبت به گاوهایی دارند که مبتلا به جفتماندگی شده و توسط محلولهای آنتی بیوتیک درمان شده اند. و در کل انتخاب یک آنتیبیوتیک و یا تعداد بیشتری از آنتیبیوتیکها باید به دستور دامپزشک صورت گیرد.
پیشگیری از جفتماندگی:
باید در نظر داشت که پیشگیری از جفت ماندگی کلید اصلی موفقیت است ولی به دلیل اینکه عوامل مستقیم و غیر مستقیم بسیاری در آن نقش دارند به نظر خیلی مشکل میباشد. حالت ایده آل آن است که بهداشت رعایت شده و گاو قبل و بعد از زایمان از لحاظ جسمانی سالم و فعال نگهداری شوند. جیره غذایی محدود و بالانس شده در طول ۸-۶ هفته دوران خشکی، تحرک کافی در روز، محل زایمان تمیز، بزرگ و راحت و بکار گیری روش مناسب و بهداشتی در طول زایش شانس عفونت و باقیماندن قسمتهای تولیدمثلی را کاهش میدهد. برای کاهش بروز جفت ماندگی چندین روش ممانعت کننده به شرح زیر توصیه میگردد:
- در مناطقی که دارای سلنیم کم و در حد آستانه است، رعایت سطح مناسب سلنیم جیره (ppm ۱/۰) باعث کاهش شیوع جفتماندگی میگردد و در مواردی مکمل سازی سلنیم با تزریق ممکن است استفاده گردد.
- گاوهایی که دارای کمبود ویتامینهای A و D هستند میزان جفتماندگی بالایی دارند. اگر کمبود این ویتامینها ادامه داشته باشد تزریق عضلانی ویتامینهای A و D در ۸-۴ هفته قبل از زایمان موثر میباشد.
- نسبت کلسیم به فسفر در گاوهای خشک در پیشگیری از تب شیر بینهایت مهم است که در مورد جفتماندگی هم صادق است. ثابت نگه داشتن نسبت کلسیم به فسفر در حد ۵/۱ به ۱ تا ۵/۲ به ۱ کاملاً ضروری است. اگر این نسبت به بالای ۵/۲ به ۱ برسد میزان تب شیر و جفتماندگی افزایش می یابد. برای نگهداشتن نسبت مناسب این دو عنصر ممکن است مکمل فسفر توسط دامپزشک و یا مسئول تغذیه تجویز گردد.
نتیجه گیری کلی:
اثر منفی جفت ماندگی در باروریهای بعدی به دلیل تاخیر در ترمیم رحم و آندومتر کرونیک یکی از عوامل اصلی ناباروری است. برخی گاوهایی که دچار جفتماندگی شده اند به علت فساد رحمی، التهاب دیواره های رحم، التهاب تخمدانها و التهاب مجاری تخمدانها و یا صدمات جدی وارد بر دیواره رحم ممکن است بطور دائمی نابارور گردند. در دامهایی که مبتلا به جفت ماندگی میشوند علاوه بر از دست رفتن سود اقتصادی به علت کاهش تولید شیر و تاخیر در بهبود رحم، تاخیر در آبستنی نیز موجب ضرر مالی بسیاری میگردد.
باقی ماندن لایه های جنینی (بعد از تولد گوساله) در گاو (بویژه گاوهای شیری) در مقایسه با دیگر حیوانات به دفعات بیشتری دیده میشود. بطور معمول جفت گاو در یک محدوده زمانی ۱۲ ساعته پس از زایمان باید از بدن گاو خارج گردد. اگر قسمتی از جفت بعد از تولد به مدت طولانیتری باقی بماند یک مورد پاتولوژیکی و غیر نرمال در نظر گرفته میشود. باقیماندن قسمتی از جفت بیشتر معمول بوده و بخش درگیر، پلاسنتوم نزدیک تخمدانهای شاخ آبستنی میباشد. فراوانی جفت ماندگی در گله های گاو در شرایط عادی ۱۰-۷ درصد میباشد. زایمان غیر طبیعی (مانند دوقلوزایی، سخت زایی، سزارین، سقط جنین و گوساله زایی پیش از موعد) بروز جفت ماندگی را افزایش میدهد. در گله هایی که آلوده به باسیلوز، لپتوزپیروز، ویبروز، لیستروز و سایر موجودات آلوده کننده هستند جفت ماندگی ممکن است به میزان ۵۰% و یا بیشتر در گله روی دهد.
استفاده از هورمونهای گلیکوکورتیکوئید برای زایمان زودرس و زمانبندی شده باعث بروز حدود ۶۷% جفت ماندگی میگردد. گاوهایی که دارای سابقه جفت ماندگی هستند در زایمانهای بعدی هم احتمال بیشتری برای ابتلا به جفت ماندگی دارند. در گله هایی با مشکلات مدیریتی، مشکلات تغذیه ای، بیماریهای متابولیکی و ورم پستان حاد شیوع جفت ماندگی ممکن است بطور غیر طبیعی بالا باشد.
علل جف تماندگی:
بسیاری از عوامل مستقیم و غیر مستقیم به عنوان علتهای موثر برای جفت ماندگی در نظر گرفته میشود. جفت ماندگیهای مکرر بعنوان یک علامت کلینیکی برای بیماریها و شرایط غیر نرمال رایج در گله در نظر گرفته شود. در طول دوران آبستنی گاو پلاسنتوم (شکل ۱) رابط بین لایه مادری و لایه جنینی میباشد و در طول این دوره در حدود ۱۰۰ پلاسنتوم در رحم گاو موجود میباشد. هنگامی که زایمان شروع میشود و انقباضات رحمی آغاز میگردد جریان خون به قسمتهای مادری و جنینی پلاسنتوم کاهش مییابد. با کشیده شدن رگهای خونی کوچک، فشار مویرگی کاهش یافته و جدا شدن لایه های جنینی اتفاق میافتد و انقباضات رحمی بعد از زایمان جداسازی و خروج لایه ها را کامل میکند.
هر گونه فرایندی که باعث فشار مداوم بر لایه های مادری و جنینی (زخم شدن، ورم و یا آلودگی) شود معمولاً باعث باقی ماندن لایه ها میگردد. ناتوانی رحم برای ایجاد انقباض در برخی موارد مانند گاوهای مبتلا به تب شیر ممکن است موجب باقی ماندن جفت شود حتی اگر لایه های جنینی بطور کامل جدا شده باشد. بسته شدن سریع شاخ رحمی غیر آبستن و یا دهانه رحم ممکن است لایه ها آزاد شده را به دام بیاندازد (بویژه در لایه های جنینی که بطور استثنایی بزرگ شده باشند). پیچیده شدن لایه های جنینی در اطراف لایه مادری بطور فیزیکی میتواند جفت را به دام بیاندازد و در کل باید گفت عوامل غیر مستقیم جفت ماندگی بشدت متفاوت بوده و میتوانند در سه گروه گسترده زیر گروه بندی شوند:
۱) استرس های مداوم و کمبودهای تغذیه ای و یا عدم تعادل جیره (مشکلات مدیریتی)
۲) آبستنیهای کوتاه مدت و طولانی مدت
۳) عوامل گوناگونی همچون بزرگی جنین، سختزایی، زخم، تغییرات فصلی و ...
پلاسنتوم یک گاو آبستن که نشاندهنده ارتباط بین جنین و مادر میباشد
درمان جفت ماندگی:
هدف اصلی تمام معالجات جفت ماندگی، برگرداندن قسمتهای مختلف دستگاه تولیدمثلی گاو به حالت نرمال در حداقل زمان میباشد. جفت ماندگیهای جزئی ممکن است تا موقعی که بغرنج نشود (مانند التهاب رحمی و یا فساد رحمی) لازم به توجه نباشد. هنگامی که مشکلات شروع شد گاو مبتلا به افزایش دمای بدن، عدم مصرف خوراک و کاهش تولید شیر شده و از واژن مواد متعفن خارج می گردد. این حیوانات باید مورد بازرسی قرار گرفته و به روش سیستماتیک با آنتیبیوتیک (احتمالاً با تزریق وریدی و مایع دکستروز) و یا به روش موضعی داخل رحمی توسط دامپزشک و یا زیر نظر مستقیم دامپزشک درمان گردند.
بطور کلی دو روش برای مدیریت جفتماندگی هنگامی که هیچ گونه امکانات متمرکز موجود نباشد وجود دارد که برطرف نمودن دستی جفت ماندگی و جداشدن طبیعی است. روش دستی یک روش عمومی بوده ولی بدلیل آسیب احتمالی به لایه ظریف رحم (آندومتر) نباید استفاده گردد. به دستور دامپزشک برخی از آنتی بیوتیکها و مواد ضدعفونی کننده ممکن است در داخل رحم قرار داده شوند. اگر لایه های جنینی به علت انقباضات ضعیف رحمی آزاد نشوند بعد از زایمان ممکن است با کمی کشش خارجی و بدون صدمه زدن به رحم خارج گردند.
بر اساس مطالعات امروزی که بر روی جفت ماندگی صورت گرفته است بهترین روش آن است که اجازه داده شود لایه های جنینی بطور طبیعی و با اعمال و یا بدون اعمال تجویز دارویی خارج شوند. هورمونهایی مانند پروستاگلندینها، استروژنها و اکسیتوسین ممکن است برای خارج کردن مایعات و مواد زاید باقی مانده در رحم مورد استفاده قرار گیرند. پروستاگلندینها ممکن است برای درمان فساد رحم نیز مورد مصرف باشند. اگر بیرون ریختن مواد داخل رحم با استفاده از درمان هورمونی موفقیت آمیز نبود معاینه و شستشو دستی با آب گرم پیشنهاد میگردد که به دنبال آن باید محلولهای آنتیبیوتیک مورد استفاده قرار گیرد. یک سری از تزریقات داخل رحمی معمولاً تاثیر بیشتری از درمانهای منفرد دارند که طول دوره درمان و تعداد دفعات درمان باید بصورت موردی توسط دامپزشک مشخص گردد. گاوهایی که دارای جفت ماندگی بوده و درمان نشده باشند روزهای باز طولانیتر، فرصتهای آبستنی کمتر و سرویس بیشتری برای هر آبستنی نسبت به گاوهایی دارند که مبتلا به جفتماندگی شده و توسط محلولهای آنتی بیوتیک درمان شده اند. و در کل انتخاب یک آنتیبیوتیک و یا تعداد بیشتری از آنتیبیوتیکها باید به دستور دامپزشک صورت گیرد.
پیشگیری از جفتماندگی:
باید در نظر داشت که پیشگیری از جفت ماندگی کلید اصلی موفقیت است ولی به دلیل اینکه عوامل مستقیم و غیر مستقیم بسیاری در آن نقش دارند به نظر خیلی مشکل میباشد. حالت ایده آل آن است که بهداشت رعایت شده و گاو قبل و بعد از زایمان از لحاظ جسمانی سالم و فعال نگهداری شوند. جیره غذایی محدود و بالانس شده در طول ۸-۶ هفته دوران خشکی، تحرک کافی در روز، محل زایمان تمیز، بزرگ و راحت و بکار گیری روش مناسب و بهداشتی در طول زایش شانس عفونت و باقیماندن قسمتهای تولیدمثلی را کاهش میدهد. برای کاهش بروز جفت ماندگی چندین روش ممانعت کننده به شرح زیر توصیه میگردد:
- در مناطقی که دارای سلنیم کم و در حد آستانه است، رعایت سطح مناسب سلنیم جیره (ppm ۱/۰) باعث کاهش شیوع جفتماندگی میگردد و در مواردی مکمل سازی سلنیم با تزریق ممکن است استفاده گردد.
- گاوهایی که دارای کمبود ویتامینهای A و D هستند میزان جفتماندگی بالایی دارند. اگر کمبود این ویتامینها ادامه داشته باشد تزریق عضلانی ویتامینهای A و D در ۸-۴ هفته قبل از زایمان موثر میباشد.
- نسبت کلسیم به فسفر در گاوهای خشک در پیشگیری از تب شیر بینهایت مهم است که در مورد جفتماندگی هم صادق است. ثابت نگه داشتن نسبت کلسیم به فسفر در حد ۵/۱ به ۱ تا ۵/۲ به ۱ کاملاً ضروری است. اگر این نسبت به بالای ۵/۲ به ۱ برسد میزان تب شیر و جفتماندگی افزایش می یابد. برای نگهداشتن نسبت مناسب این دو عنصر ممکن است مکمل فسفر توسط دامپزشک و یا مسئول تغذیه تجویز گردد.
نتیجه گیری کلی:
اثر منفی جفت ماندگی در باروریهای بعدی به دلیل تاخیر در ترمیم رحم و آندومتر کرونیک یکی از عوامل اصلی ناباروری است. برخی گاوهایی که دچار جفتماندگی شده اند به علت فساد رحمی، التهاب دیواره های رحم، التهاب تخمدانها و التهاب مجاری تخمدانها و یا صدمات جدی وارد بر دیواره رحم ممکن است بطور دائمی نابارور گردند. در دامهایی که مبتلا به جفت ماندگی میشوند علاوه بر از دست رفتن سود اقتصادی به علت کاهش تولید شیر و تاخیر در بهبود رحم، تاخیر در آبستنی نیز موجب ضرر مالی بسیاری میگردد.
دیدگاه ها