بررسی های سازمان خواروبارجهانی نشان می دهد که سهم کشاورزی فاریاب از تامین غذای جهان الزاما باید از 34 درصد در حال حاضر به 45 درصد در سال 2020 افزایش یابد . موانع و محدودیت های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی در توسعه اراضی فاریاب، بگونه ای است که دستیابی به هدف یاد شده، مستلزم جستجوی راهکار هایی در بهبود مدیریت آبیاری می باش د. تقریباً از دهه 1970 فرآیند اصلاحات مدیریتی در سامانه های آبیاری ، برای تغییر مدیریت آبیاری از مدیریت دولتی به مدیریت کشاورزان ، در بسیاری از کشور ها شروع شده است . بطوریکه در حال حاضر موانع اصلی بر سرعت و اث ر بخشی فرآیند اصلاحات مدیریتی شناخته شده است . ولی جستجوی راهبرد های عملی ، متناسب با شرایط خاص ملی و محلی، برای برون رفت از مشکلات فراروی تشک ل های آب بران، از موضوعاتی است که همچنان مورد توجه جهانیان می باشد. مسایل و مشکلات موجود در کشور ایران نیز چندان متفاوت با مشکلات جهانی نیست .
بطوریکه راهبردی های عملیاتی برای تأمی ن توانمندی ها و ظرفیت های سازمانی لازم در سه بخش دولتی ، خصوصی و جامعه بهر ه بردار، برای عملی ساختن اصلاحات مدیریتی، از مشکلات اساس ی بهبود مدیریت سامانه های آبیاری در ایران بوده است . بررسی ها نشان می دهد که ساختار فعلی مدیریت آب و کشاورزی، بگونه ای نیست که فرصت لازم برای شکل گیری، تثبیت و پایدار ی ساختار های جدی د مدیریت سامانه های آبیاری فراهم نماید. بطوریکه مطابق معمول، فرآیند تغییرات ساختاری به شکل ناقص به اجرا درآمده و ناپایداری اصلاحات مدیریتی حاصل این اقدامات بوده است. در این مقاله مشکلات ساختاری و چالش هایموجود، به عنوان مانع اصلی بر سر راه بهبود مدیریت سامانه های آبیاری مطرح گردیده و راهکار های برون رفت از مسایل و مشکلات بهبود مدیریت سامانه های آبیاری ارایه شده است.
مقدمه
بیش از 70 درصد از منابع آب استحصال شده، در سطح جها ن به مصرف آبیاری م ی رسد. محققین این بخش مطرح کرده اند که راندمان بسیار پائین مصرف آب در سطح مزرعه، مانع از بهر ه وری منابع آب و خاک بوده است. این موضوع در ده ه 1970 به اندازه کافی در سطح جهان مورد توجه قرار گرفت و آماده سازی بهره برداران برای حضور فعال در مدیریت سامانه های آبیاری، ب رنامه های ارتقاء توانمندی ها و توسعه ظرفیت های محلی در دستور کار قرار گرفته است. هم اکنون فرآیند اصلاحات مدیریتی برای تبدیل مدیریت دولتی سامانه های آبیاری به مدیریت کشاورزان در بسیاری از کشور ها ادامه دارد . نیم قرن گذشته شاهد اشکال گوناگون اصلاحات د ر مدیریت سامانه های آبیار ی در سطح جهان و ایران بوده ایم. آنچه که مسلم است، هم اکنون سامانه های آبیاری بیش از آنکه از مسایل فقر تخصصی و تأمین تجهیزات، توسعه نرم افزاری و روش های نوین در طراحی و ساخت در رنج باشد، در چالش بزرگ مدیریتی گرفتار بوده است . در این مدت، رویکرد های نوگرایی، بالا - به پایین ، منبع مدار به چالش کشیده شد و رویکردهای سنتی ، پایین - به بالا، مشک ل مدار در عرصه برنام ه های توسعه روستایی و تولید کشاورزی وارد گردید. طرح های توسعه آبیاری که مصداق بارز برنامه های توسعه کشاورزی بود، با سرعت بس ی ار در چارچوب رویکرد های اولیه مورد توجه قرار گرفت و شبکه های آبیاری بسیاری ساخته شد . مشکلات بهر ه برداری و نگهداری و در نتیجه بهر ه وری پایین منابع آب و خاک، مدیری ت و برنامه ریزی طرح های توسعه آبیاری را به چالش کشید و لذا پذیرش رویکرد های ثانویه ، تنها راه حل برون رفت از مشکلات یاد شده ، شناخته شد ، مدیریت نوین آبیاری، مدیریت (PIM) 5 ، مدیریت مشارکت مدار آبیاری (IMT) انتقال مدیریت آبیاری
خدمت مدار 7 آبیاری و ...، تماماً نقطه شروعی برای خروج از مسایل و مشکلات مدیریت بهره برداری و نگهداری بوده و هست . علی رغم مشترکات زیاد این برنام ه ها، هر یک با تعاریف و برنامه عملیا تی متفاوتی همراه بوده است. ولی آنچه که مسلم است، بهبود مدیریت آبیاری و ارتقاء بهره وری منابع آب و خاک در شبکه های آبیاری، هدف مشترک آنها بوده است .
هم اکنون انتقال مدیریت آبیاری در پنج قاره جهان در حال وقوع اس ت . آغاز این گونه اصلاحات به دهه1960 در تایوان، بنگلادش و ایالات متحده آمریکا بر م ی گرد د. کشورهای مالی، نیوزلند و کلمبیا از دهه 70 و فیلیپین، مکزیک، تونس از دهه 80 در این تغییر رویکرد مدیریت و برنامه ریزی وارد شدند. با ورود کشورهایی ،( چون موراکو( 1997 )، استرالیا ( 1994 )، ترکیه ( 1994 )، پرو( 1995 )، آلبانی( 1996 ) و زیمبابه ( 1997،( اصلاحات مدیریت آبیاری به اوج خود رسی د . با شروع قرن جدید نمون ه هایی نیز در سودان و پاکستان ( 2000(هند ( 2001 ) و چین ( 2002 ) دیده شده که هر یک فرآیند و نتایج منحصر به فردی ر ا تجربه کرد ه اند.
ادامه مطلب
بطوریکه راهبردی های عملیاتی برای تأمی ن توانمندی ها و ظرفیت های سازمانی لازم در سه بخش دولتی ، خصوصی و جامعه بهر ه بردار، برای عملی ساختن اصلاحات مدیریتی، از مشکلات اساس ی بهبود مدیریت سامانه های آبیاری در ایران بوده است . بررسی ها نشان می دهد که ساختار فعلی مدیریت آب و کشاورزی، بگونه ای نیست که فرصت لازم برای شکل گیری، تثبیت و پایدار ی ساختار های جدی د مدیریت سامانه های آبیاری فراهم نماید. بطوریکه مطابق معمول، فرآیند تغییرات ساختاری به شکل ناقص به اجرا درآمده و ناپایداری اصلاحات مدیریتی حاصل این اقدامات بوده است. در این مقاله مشکلات ساختاری و چالش هایموجود، به عنوان مانع اصلی بر سر راه بهبود مدیریت سامانه های آبیاری مطرح گردیده و راهکار های برون رفت از مسایل و مشکلات بهبود مدیریت سامانه های آبیاری ارایه شده است.
مقدمه
بیش از 70 درصد از منابع آب استحصال شده، در سطح جها ن به مصرف آبیاری م ی رسد. محققین این بخش مطرح کرده اند که راندمان بسیار پائین مصرف آب در سطح مزرعه، مانع از بهر ه وری منابع آب و خاک بوده است. این موضوع در ده ه 1970 به اندازه کافی در سطح جهان مورد توجه قرار گرفت و آماده سازی بهره برداران برای حضور فعال در مدیریت سامانه های آبیاری، ب رنامه های ارتقاء توانمندی ها و توسعه ظرفیت های محلی در دستور کار قرار گرفته است. هم اکنون فرآیند اصلاحات مدیریتی برای تبدیل مدیریت دولتی سامانه های آبیاری به مدیریت کشاورزان در بسیاری از کشور ها ادامه دارد . نیم قرن گذشته شاهد اشکال گوناگون اصلاحات د ر مدیریت سامانه های آبیار ی در سطح جهان و ایران بوده ایم. آنچه که مسلم است، هم اکنون سامانه های آبیاری بیش از آنکه از مسایل فقر تخصصی و تأمین تجهیزات، توسعه نرم افزاری و روش های نوین در طراحی و ساخت در رنج باشد، در چالش بزرگ مدیریتی گرفتار بوده است . در این مدت، رویکرد های نوگرایی، بالا - به پایین ، منبع مدار به چالش کشیده شد و رویکردهای سنتی ، پایین - به بالا، مشک ل مدار در عرصه برنام ه های توسعه روستایی و تولید کشاورزی وارد گردید. طرح های توسعه آبیاری که مصداق بارز برنامه های توسعه کشاورزی بود، با سرعت بس ی ار در چارچوب رویکرد های اولیه مورد توجه قرار گرفت و شبکه های آبیاری بسیاری ساخته شد . مشکلات بهر ه برداری و نگهداری و در نتیجه بهر ه وری پایین منابع آب و خاک، مدیری ت و برنامه ریزی طرح های توسعه آبیاری را به چالش کشید و لذا پذیرش رویکرد های ثانویه ، تنها راه حل برون رفت از مشکلات یاد شده ، شناخته شد ، مدیریت نوین آبیاری، مدیریت (PIM) 5 ، مدیریت مشارکت مدار آبیاری (IMT) انتقال مدیریت آبیاری
خدمت مدار 7 آبیاری و ...، تماماً نقطه شروعی برای خروج از مسایل و مشکلات مدیریت بهره برداری و نگهداری بوده و هست . علی رغم مشترکات زیاد این برنام ه ها، هر یک با تعاریف و برنامه عملیا تی متفاوتی همراه بوده است. ولی آنچه که مسلم است، بهبود مدیریت آبیاری و ارتقاء بهره وری منابع آب و خاک در شبکه های آبیاری، هدف مشترک آنها بوده است .
هم اکنون انتقال مدیریت آبیاری در پنج قاره جهان در حال وقوع اس ت . آغاز این گونه اصلاحات به دهه1960 در تایوان، بنگلادش و ایالات متحده آمریکا بر م ی گرد د. کشورهای مالی، نیوزلند و کلمبیا از دهه 70 و فیلیپین، مکزیک، تونس از دهه 80 در این تغییر رویکرد مدیریت و برنامه ریزی وارد شدند. با ورود کشورهایی ،( چون موراکو( 1997 )، استرالیا ( 1994 )، ترکیه ( 1994 )، پرو( 1995 )، آلبانی( 1996 ) و زیمبابه ( 1997،( اصلاحات مدیریت آبیاری به اوج خود رسی د . با شروع قرن جدید نمون ه هایی نیز در سودان و پاکستان ( 2000(هند ( 2001 ) و چین ( 2002 ) دیده شده که هر یک فرآیند و نتایج منحصر به فردی ر ا تجربه کرد ه اند.
ادامه مطلب
دیدگاه ها